Cẩn trọng với quảng cáo thực phẩm online

Sự việc này không chỉ là sự sụp đổ của một vài cái tên nổi tiếng. Nó còn là tấm gương phản chiếu một thực trạng đáng báo động: Đạo đức kinh doanh thực phẩm đang bị xem nhẹ trong cơn lốc kiếm tiền bằng “niềm tin ảo”; còn trách nhiệm xã hội - đáng lẽ là nền móng của sự phát triển bền vững lại bị bỏ quên sau những cú click chuột.
Thị trường thực phẩm online bùng nổ trong những năm gần đây, đặc biệt là sau đại dịch COVID-19. Người tiêu dùng dần quen với việc mua thực phẩm qua mạng, qua các phiên livestream, qua những lời giới thiệu có cánh từ các KOL, Vlogger, TikToker... “Món này chị ăn rồi, bảo đảm giảm cân!”, “Bổ gan, đẹp da, thải độc - em uống hàng ngày luôn nha!”... Những lời cam đoan, nụ cười thân thiện, hình ảnh long lanh đã làm “mềm” đi sự cảnh giác của người mua. Và cũng từ đó, niềm tin từng bước bị thao túng.
Thực phẩm không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng nhái, hàng trôi nổi... được gắn mác ngoại nhập, gắn tên thương hiệu và được tiếp thị bởi chính những người có ảnh hưởng - những người được cho là “thân thiện, gần gũi, uy tín, thật thà”. Nhưng đằng sau nụ cười là những cái bắt tay với lợi nhuận. Khi đạo đức quảng cáo bị thay thế bằng “hợp đồng trăm triệu”, khi lương tâm nhường chỗ cho lượt view, thì chính sức khỏe cộng đồng trở thành con tin.
Khi những gương mặt nổi tiếng bước chân vào kinh doanh hoặc hợp tác quảng cáo - họ không còn chỉ là cá nhân giải trí nữa. Họ đã bước vào hệ sinh thái thương mại, và theo đó, phải chịu trách nhiệm tương ứng với ảnh hưởng của mình. Một lời giới thiệu thiếu kiểm chứng không còn là lỗi vô ý, mà là hành vi có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
Nhiều người biện minh rằng “tôi cũng không biết sản phẩm đó là giả”. Nhưng liệu một người quảng bá thuốc, thực phẩm chức năng, sản phẩm ăn uống... lại không tìm hiểu kỹ về nó, thì có xứng đáng được gọi là người dẫn dắt cộng đồng? Trách nhiệm không chỉ nằm ở nhà sản xuất, mà còn ở chính những người tiếp thị - đặc biệt là khi họ nắm trong tay quyền lực niềm tin của hàng trăm nghìn người theo dõi. Lằn ranh giữa “ảnh hưởng” và “tiếp tay” thật mong manh.

Không thể phủ nhận, sự bùng nổ của thương mại điện tử đã mang lại tiện ích to lớn cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, đi cùng đó là khoảng trống trong giám sát chất lượng, đặc biệt với nhóm hàng thực phẩm, thực phẩm chức năng. Không ít cá nhân bán hàng qua livestream, qua fanpage, qua các hội nhóm kín mà không có giấy phép kinh doanh, sản phẩm họ bán không được kiểm định chất lượng và người tiêu dùng thì quá dễ dãi khi có quá ít phản hồi hay khiếu nại về chất lượng sản phẩm, và thường khi có các sự cố về an toàn thực phẩm hàng loạt, các vấn đề trách nhiệm pháp lý mới được đặt ra.
Nguy hiểm hơn, chính người tiêu dùng đôi khi lại bị “ru ngủ” trong tâm lý tiện lợi, thích “hàng hot”, “hàng độc”, mà lơ là cảnh giác. Câu chuyện “trứng vỡ mới lo làm ổ” diễn ra nhiều lần, nhưng hậu quả thì ngày càng lớn, đặc biệt khi niềm tin bị sử dụng như một công cụ làm tiền.
Kinh doanh thực phẩm không giống kinh doanh thời trang hay đồ gia dụng vì nó liên quan trực tiếp đến sức khỏe, thậm chí là sinh mạng. Trong lĩnh vực này, đạo đức phải đi trước lợi nhuận, trách nhiệm phải đi trước thị phần. Và trong thời đại số, đạo đức đó không chỉ là yêu cầu với người sản xuất, mà còn cả với người kinh doanh, người quảng bá và nền tảng trung gian.
Một xã hội phát triển không thể dung thứ cho sự gian dối được khoác áo “tự do sáng tạo”. Một môi trường kinh doanh lành mạnh, văn minh phải đặt sức khỏe người tiêu dùng làm trung tâm. Người tiêu dùng không thể là nạn nhân của những trò sản xuất, kinh doanh lọc lừa.
Dư luận phẫn nộ, nhưng cũng nên nhìn nhận câu chuyện này từ một góc nhìn nhân văn hơn. Nhiều bạn trẻ bước vào con đường làm nội dung số mà chưa có sự chuẩn bị về pháp lý, đạo đức nghề nghiệp. Họ bị cuốn vào guồng quay kiếm tiền quá nhanh, trong khi nhận thức về hậu quả lại quá chậm.
Câu chuyện các KOL, Vlogger, TikToker bị bắt không chỉ đơn thuần là việc pháp luật xử lý một vài cái tên, mà là lời cảnh tỉnh sâu sắc: Cần siết chặt quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh, quảng bá thực phẩm online. Bên cạnh đó, cần xây dựng khung đạo đức cho những người có ảnh hưởng lớn đến cộng đồng. Đồng thời, cũng cần tăng cường giáo dục kỹ năng tiêu dùng cho người dân.
Trên hết, cần khôi phục lòng tin của xã hội bằng sự minh bạch, trách nhiệm và tình người trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm. Vì suy cho cùng, điều mà chúng ta cần không chỉ là những món ăn ngon mà là một môi trường thực phẩm an toàn cả về chất lượng lẫn đạo đức.