Kỳ họp thứ nhất của Quốc hội khoá I

Cách nay vừa tròn 78 năm, sáng 2-3-1946, sau gần 2 tháng kể từ ngày Tổng tuyển cử, tại Nhà hát lớn Thành phố Hà Nội, Quốc hội khóa I nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã khai mạc họp kỳ thứ nhất với gần 300 đại biểu tham dự.

Ngày 2-3-1946, Quốc hội khóa I, Kỳ họp thứ nhất đã diễn ra phiên khai mạc tại Nhà hát lớn Hà Nội. Ảnh: Tư liệu

Trong diễn văn khai mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ ý nghĩa thắng lợi của cuộc Tổng tuyển cử là đã tỏ cho thế giới, cho toàn dân biết chúng ta đoàn kết nhất trí. Thay mặt Chính phủ Liên hiệp lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh báo cáo với Quốc hội công việc đã làm trong 6 tháng và nêu rõ “Việc hệ trọng nhất bây giờ là kháng chiến” và tin tưởng rằng “Từ giờ về sau, Quốc hội và Chính phủ còn có những gánh nặng nề, phải bước qua nhiều sự khó khăn, nhưng tôi chắc rằng quốc dân sẽ nhất trí, dựa vào sức đoàn kết mà làm việc, và như thế thì dù có khó khăn đến đâu, kháng chiến sẽ thắng lợi và kiến quốc sẽ thành công. Bây giờ Chính phủ lâm thời giao lại quyền cho Quốc hội để tổ chức một Chính phủ mới: một Chính phủ kháng chiến và kiến quốc”.
Sau khi Quốc hội công nhận danh sách Chính phủ Liên hiệp Kháng chiến Việt Nam gồm 10 Bộ trưởng do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu, trước bàn thờ Tổ quốc thiêng liêng, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ vừa được thành lập đọc lời thề: “Chúng tôi Chính phủ kháng chiến nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tối cao cố vấn đoàn và ủy viên kháng chiến, trước bàn thờ thiêng liêng của Tổ quốc, trước Quốc hội xin thề cương quyết lãnh đạo nhân dân kháng chiến, thực hiện nền Dân chủ Cộng hòa Việt Nam, mang lại tự do, hạnh phúc cho dân tộc. Trong công việc gìn giữ nền độc lập, chúng tôi quyết vượt mọi khó khăn dù phải hy sinh tính mệnh cũng không từ”.
Quốc hội thông qua tuyên ngôn, các điện văn gửi nhân dân toàn quốc, gửi các chiến sĩ ngoài mặt trận, gửi anh em các dân tộc thiểu số... Tuyên ngôn của Quốc hội đã nhấn mạnh: Chủ quyền của nước Việt Nam độc lập thuộc về toàn thể dân Việt Nam. Vận mệnh quốc gia Việt Nam ở trong tay Quốc hội Việt Nam. Chính thể của nước Việt Nam là chính thể dân chủ Cộng hoà, có nhiệm vụ bảo vệ tự do và mưu đồ hạnh phúc cho mọi tầng lớp nhân dân. Các dân tộc ở trên lãnh thổ Việt Nam đều có quyền hạn và nhiệm vụ ngang nhau.
Đồng thời với việc thông qua Tuyên ngôn, Quốc hội thảo luận về việc lập Ban Thường trực để thay mặt Quốc hội. Ban Thường trực Quốc hội được bầu ra với 15 Uỷ viên chính thức, 3 Uỷ viên dự khuyết, do cụ Nguyễn Văn Tố là Trưởng ban. Cuối cùng, Quốc hội đã bầu ra Ban dự thảo Hiến pháp gồm 11 người.
Quốc hội khoá I là Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, là mốc đánh dấu bước phát triển nhảy vọt đầu tiên về thể chế dân chủ của nước Việt Nam mới. Quốc hội ra đời trong hoàn cảnh cuộc đấu tranh quyết liệt giành và bảo vệ nền độc lập tự do của Tổ quốc. Sự ra đời của Quốc hội vừa là thành quả vừa là yêu cầu bức thiết của sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Quốc hội khoá I là Quốc hội của độc lập dân tộc, của thống nhất đất nước và của đại đoàn kết toàn dân.
Trong điều kiện cả nước vừa phải hoàn thành cách mạng giải phóng dân tộc vừa phải từng bước thực hiện cải cách dân chủ, Quốc hội khoá I đã góp phần quan trọng vào cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp, với chiến thắng Ðiện Biên Phủ lừng lẫy, đưa miền Bắc bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội, tiếp tục đấu tranh giải phóng miền Nam, tiến tới thống nhất đất nước. Quốc hội đã thông qua hai bản Hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, trong đó có bản Hiến pháp năm 1946 - bản Hiến pháp đầu tiên mở ra tiến trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Quốc hội khóa I có nhiệm kỳ 14 năm (1946-1960), là nhiệm kỳ dài nhất đến nay với tổng cộng 12 kỳ họp. Đất nước có chiến tranh, hai miền chia cắt nên không thể tổ chức cuộc bầu cử trên cả nước để bầu Quốc hội khóa mới. Trong suốt nhiệm kỳ, do không thể triệu tập đầy đủ đại biểu mà Quốc hội mỗi năm họp 2 kỳ. Các vấn đề đều được ủy quyền cho Ban Thường vụ Quốc hội giải quyết...
Tại Kỳ họp thứ 12, kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa 1, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đánh giá “Quốc hội ta đã hết lòng vì dân vì nước, đã làm trọn một cách vẻ vang nhiệm vụ của những người đại biểu của nhân dân”.