Đưa Hoà Long thành điểm đến du lịch văn hoá

Là một ngôi làng cổ với nhiều di sản vật thể và phi vật thể nổi tiếng của vùng Kinh Bắc nên dù nằm trong lòng thành phố nhưng khu phố Viêm Xá (làng Diềm, phường Hoà Long, thành phố Bắc Ninh) vẫn có không gian đặc trưng của nông thôn đồng bằng Bắc Bộ với hệ thống chùa chiền, cổng làng, nhà cổ, đền đài… tạo nên không gian yên bình, cổ kính của nông thôn xưa.

Trao đổi với chúng tôi, Trưởng Khu phố Nguyễn Văn Tý cho biết, Viêm Xá là cái nôi Quan họ cổ được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại năm 2009; cho đến nay, Quan họ vẫn được mọi tầng lớp nhân dân trong khu phố lưu truyền, gìn giữ, phát huy. Cùng với đó, khu phố có một hệ thống di sản đặc trưng của không gian văn hóa Quan họ: Đền thờ Đức Vua Bà, Thủy tổ của Quan họ; nhà chứa - không gian văn hóa cộng đồng đặc thù của người quan họ. Đặc biệt là Nhà hát Dân ca Quan họ có diện tích 500m2; Đền Cùng - Giếng Ngọc; Đình Diềm nơi thờ Đức thánh Tam Giang được xây dựng từ năm 1692, có bức cửa võng được công nhận là bảo vật quốc gia. Hoạt động bảo vệ, bảo tồn di sản văn hóa, không gian cảnh quan, kiến trúc của khu phố được bảo vệ tốt.
Ngoài ra, trên địa bàn có 1 câu lạc bộ Quan họ và một số nhà nghệ nhân phục vụ du khách với nhiều dịch vụ như: ẩm thực (cơm quan họ, bánh khúc…), nghe hát quan họ tại nhà nghệ nhân, xem biểu diễn Quan họ của cộng đồng tại đình làng; có hoạt động lễ hội truyền thống với những nét văn hoá đặc trưng như chạy cờ, tung cầu, cướp cầu, lấy nước giếng Ngọc rước về đền làm lễ tắm Vua Bà... Trong không gian làng, khu vực Nhà hát Dân ca Quan họ được xây dựng bề thế, nhiều sự kiện văn hóa, văn nghệ được tổ chức, tạo được không gian quan họ khá đặc sắc. Tuy nhiên, đây hầu hết mới là những hoạt động mang tính tự phát của người dân, chưa thể hiện nhiều vai trò của chính quyền địa phương và ngành Du lịch.

Không gian khu vực Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh trở thành điểm nhấn đưa Hoà Long thành điểm đến du lịch văn hoá.

Theo Phó Chủ tịch UBND phường Hoà Long Nguyễn Trọng Hảo, hạn chế trong phát triển du lịch của địa phương là sản phẩm, dịch vụ du lịch chưa đa dạng, mới chỉ khai thác được một phần rất nhỏ, bề nổi các giá trị của Quan họ, ẩm thực, đình, đền, chùa, làng cổ,… chưa làm nổi bật được chiều sâu văn hóa, lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật trình diễn… đặc trưng, khác biệt của địa phương. Chất lượng về điều kiện kinh doanh dịch vụ dưới hình thức câu lạc bộ quan họ chưa được tổ chức bài bản, chuyên nghiệp. Nhân lực tham gia hoạt động du lịch chủ yếu là những người dân trong làng, thành viên câu lạc bộ quan họ; chưa được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp; chưa có người thành thạo ngoại ngữ để phục vụ du khách quốc tế. Cơ sở vật chất chưa đáp ứng các nhu cầu ăn, nghỉ, mua sắm cho du khách. Chưa hình thành dịch vụ trải nghiệm thực hành Quan họ (trình diễn, nghi thức, trang phục, ứng xử,…), chưa có điểm trưng bày; giới thiệu và bán sản phẩm truyền thống của địa phương cũng như các điểm nhấn là biểu tượng Quan họ, điểm check-in ấn tượng.
Nhận rõ những hạn chế, để phát huy hiệu quả tiềm năng sẵn có, hiện tại, phường Hoà Long đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai đề án phát triển du lịch cộng đồng làng Quan Họ Viêm Xá. Trong đó, nâng tầm lễ hội khu Diềm (thành phố Bắc Ninh) trở thành lễ hội giỗ tổ Vua Bà của cộng đồng Quan họ Việt Nam. Liên kết nhà hát Quan họ Kinh Bắc, triển khai cải tạo điểm đón tiếp khách có biểu tượng quan họ, làm thêm mái che và hiên mô phỏng hình chiếc nón quai thao, khăn mỏ quạ, điểm cho thuê và may đo trang phục quan họ; điểm nghỉ chân, khu vực check-in cho khách đồng thời tạo cảnh quan đẹp, mát cho khách ngay khi bước chân vào không gian quan họ.

Du khách tìm hiểu hát canh tại nhà nghệ nhân Quan họ làng Diềm.

Điểm nhấn trong không gian này là nghiên cứu thiết kế không gian đường bích họa với hệ thống đèn trang trí cách điệu nón thúng để trang trí, tạo ánh sáng sinh động và có chức năng làm mát đường đi bộ. Không gian mặt đất là các bức tranh vẽ các tích Quan họ, Đông Hồ dọc theo các bức tường trong không gian đi bộ. Thiết kế khu vực hồ thủy đình làm điểm nhấn với màn hình Led cách điệu tà áo tứ thân của người quan họ là nơi trình diễn nhạc nước, múa rối, hát giao duyên hàng tuần. Tại khu vực nhà văn hóa sẽ phát triển thêm các lớp dạy hát quan họ dài ngày hoặc cấp tốc theo nhu cầu của khách.
Xa hơn, khu vực ven đê sông Cầu có rặng nhãn, bãi cỏ sẽ được quy hoạch, chỉnh trang để hình thành khu vực vui chơi, giải trí, thể thao, check-in cho du khách. Địa phương cũng dự định mở tuyến đường cho du khách đi bộ, leo núi, khám phá làng quê Kinh Bắc bằng xe đạp, xe điện, đi bộ... Kết nối trải nghiệm điểm du lịch khu Diềm với điểm du lịch đền Bà Chúa Kho, khu phố Hữu Chấp có trò chơi Kéo co; dịch vụ ẩm thực Quan họ; du thuyền sông Cầu... Địa phương cũng sẽ nghiên cứu, quy hoạch khu vực để phục dựng các phiên chợ vào ngày 4 (bán guốc, ngày nay có thể đa dạng hơn các mặt hàng truyền thống của làng) và ngày 6 tháng Giêng ở làng Diềm; khu vực cho du khách trải nghiệm, thực hành nghi lễ và hoạt động khác của Quan họ cũng như tạo thêm các không gian sáng tạo khác phù hợp với quy hoạch chung, đặc điểm tài nguyên của điểm du lịch cộng đồng.