Áp lực và niềm vui của người làm thư ký tòa soạn

Nếu gọi tờ báo là một bữa tiệc tinh thần thịnh soạn dành cho bạn đọc thì phóng viên là người đi chợ, chọn món, còn phòng thư ký chính là bếp trưởng kiêm... người chọn đũa, dọn mâm, bày biện cho đẹp mắt. Món ăn dù nguyên liệu tươi ngon mà nấu vụng, sắp lộn xộn, thiếu muối hoặc thừa tiêu cũng khó làm hài lòng thực khách. Vậy nên, không chỉ có phóng viên mới vất vả - thư ký tòa soạn cũng là những “chiến binh thầm lặng” canh giữ chất lượng mỗi trang báo bằng cả tinh thần trách nhiệm, con mắt nghề và… một chút “kỹ tính” rất đặc trưng.

Các thành viên Phòng Thư ký Tòa soạn tổ chức rút kinh nghiệm chuyên môn.

Ở Báo Bắc Ninh, phòng Thư ký tòa soạn được xem như “trạm trung chuyển” của mọi bản thảo. Một bài viết trước khi “lên sóng” đều phải đi qua vòng kiểm duyệt của thư ký tòa soạn - những người không chỉ đọc kỹ mà còn phải “soi kỹ, sửa sâu, biên chặt”, đôi khi là gọt giũa lại từ tiêu đề đến kết bài. Đó là một quá trình mổ xẻ - chỉnh lý - tinh lọc - sắp đặt bài vở sao cho không chỉ đúng định hướng chính trị, mà còn dễ đọc, dễ hiểu, dễ cảm.
Phòng hiện có 5 “tay kéo biên” gồm trưởng phòng, phó phòng, 3 biên tập viên. Nghe thì có vẻ đủ quân số, nhưng trong thực tế, lượng việc của mỗi người luôn “trên mức trung bình”, đặc biệt vào những dịp cao điểm như lễ, Tết, sự kiện lớn hoặc… khi phóng viên “về muộn” bài. Trong khi phóng viên sôi nổi ngoài hiện trường, viết bài, chụp ảnh, thì Thư ký tòa soạn miệt mài phía sau “phòng tuyến chữ nghĩa”. Một bài báo, trước khi “ra lò”, có khi phải qua ba lần biên tập: cấp phòng chuyên môn, đến phòng Thư ký tòa soạn, rồi Ban Biên tập duyệt cuối. Chỉ cần một lỗi nhỏ về tên nhân vật, địa danh hay thông tin số liệu, hậu quả sẽ khôn lường và trách nhiệm không chỉ của người viết. Đó là lý do tại sao những người ở phòng Thư ký tòa soạn phải thuộc lòng “tôn chỉ, mục đích”, đọc kỹ từng dòng tin, từng chữ mô tả. Họ cũng chính là người “gác cửa” bảo đảm nội dung tuyên truyền luôn đúng định hướng, thể hiện được bản lĩnh chính trị của tờ báo Đảng địa phương.
Công việc biên tập không ít áp lực, nhưng cũng nhiều điều vui. Niềm vui đơn giản là khi thấy một số báo ra mắt chỉn chu, hấp dẫn, không lỗi chính tả, không thiếu thông tin. Vui hơn là khi bạn đọc khen ngợi một bài viết hay - dù ít ai biết rằng đằng sau bài báo ấy là mồ hôi và thao thức của cả người viết lẫn người biên. Cũng không thiếu những lúc “hết hồn” vì… sai tên chức danh, ghi nhầm địa phương hay trễ giờ in vì phải chờ tin “nóng”. Nhưng điều quan trọng là sau mỗi “tai nạn nghề nghiệp”, cả phòng ngồi lại, mổ xẻ, rút kinh nghiệm, vì một tờ báo không chỉ cần đúng, mà còn phải hay, và hay một cách có trách nhiệm.
Công việc biên tập không đơn thuần là kỹ thuật mà còn là nghệ thuật. Một tiêu đề không cuốn hút có thể làm hỏng cả bài viết hay. Một đoạn chuyển ý vụng về khiến người đọc mất hứng. Vậy nên, người biên tập ngoài kiến thức chính trị, xã hội, còn cần óc thẩm mỹ, gu trình bày và một tâm hồn đủ rung động để cảm được từng câu chuyện gửi gắm trong bài báo.
Với báo in, phần trình bày (tức dàn trang), chọn ảnh, bố cục cũng quan trọng không kém. Người làm kỹ thuật luôn phải “cân não” để vừa đảm bảo mỹ thuật, vừa đúng diện tích, không sai sót... Nhiều khi thiếu ảnh, họ phải vắt óc chọn phương án thay thế. Mà ảnh, muốn đẹp đâu chỉ cần nét, còn phải đúng khoảnh khắc, đúng tinh thần nội dung. Người làm báo có thể nổi danh nhờ một bài điều tra chấn động, một bài viết lay động lòng người. Nhưng người biên tập thì ít khi được biết đến. Họ là người chỉnh sửa nhưng không ký tên. Họ là người góp phần thành công nhưng thường “đứng sau cánh gà”. Nhưng có hề gì! Bởi họ hiểu, mỗi dấu chấm, dấu phẩy, mỗi đoạn văn liền mạch trên mặt báo là một phần công sức, trí tuệ và cả niềm vui nghề nghiệp. Họ không cần ai vỗ tay, chỉ cần tờ báo ra đều, đúng, đẹp - thế là đủ mãn nguyện.
Có lần, một phóng viên trẻ đùa: “Thư ký tòa soạn sướng nhất, toàn ngồi trong phòng máy lạnh, không phải ra nắng mưa như tụi em!”. Nghe thì vui đấy, nhưng người trong nghề ai cũng hiểu: cái “ghế biên tập” ấy không đơn giản. Ngồi nhưng đầu óc phải “chạy số” liên tục, phải luôn tỉnh táo trước những con chữ, và quan trọng nhất: phải đặt bạn đọc lên trên hết.
Thế nên, nếu ai hỏi: “Thư ký tòa soạn là ai?”, xin trả lời: “Là người gác cổng thầm lặng, giữ cho trang báo không chỉ đúng mà còn hay - vừa là người thợ, vừa là người nghệ sĩ, suốt đời làm nghề mà không ngại lùi bước để người khác toả sáng”.