Dấu chân Bác Hồ bên dòng sông Cầu

Nơi ghi dấu sự kiện Bác Hồ thăm đê sông Cầu năm 1960.

Giữa bao câu chuyện kể về Bác Hồ với quê hương Bắc Ninh, có một ký ức mà người dân thôn Thống Thượng (xã Việt Thống, thị xã Quế Võ) vẫn nâng niu truyền kể cho con cháu nghe, đó là lần Bác Hồ về thăm làng giữa mùa nước lũ vào ngày 25-7-1960. Không cờ hoa, khẩu hiệu, Bác về làng với đôi dép cao su, bộ quần áo nâu sồng, lặng lẽ đi kiểm tra công tác phòng hộ đê, hỏi thăm và lo lắng cho dân từng gánh nước sinh hoạt...
Tháng 7 năm ấy, nước sông Cầu dâng cao sau nhiều ngày mưa lớn, nhiều khúc đê sông Cầu thuộc địa phận huyện Võ Giàng có nguy cơ sạt lở đe dọa sự an toàn của tuyến đê trọng yếu. Trong lúc chính quyền địa phương và người dân đang thấp thỏm hộ đê, một buổi sáng, bất ngờ có ba chiếc xe ô tô dừng lại bên bờ kè. Một cụ già mặc quần áo nâu sồng, chân đi dép cao su bước xuống, chậm rãi đi men theo triền đê, mắt chăm chú quan sát dòng nước cuồn cuộn chảy. Không ai khác, đó chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tại kè Thống Thượng, Bác đã xem xét tỉ mỉ từng đoạn đê, kiểm tra công tác phòng, chống lụt bão. Bác hỏi về mực nước lên xuống và tình hình chuẩn bị chống lụt của cán bộ, nhân dân địa phương. Khi thấy người dân có sáng kiến dùng cọc tre cắm tiêu ở vị trí xung yếu để phát hiện sụt lở ngầm, Bác đã khen ngợi và căn dặn nên phổ biến kinh nghiệm cho các làng có đê.
Bác còn đi đến tận điếm hộ đê kiểm tra vật dụng. Thấy chỉ có 2 đôi quang gánh, vài cái sảo, xẻng, cuốc, một đèn bão và chiếc trống cái đã thủng. Bác còn xắn quần lội xuống chỗ có mạch sủi bùng nhùng là dấu hiệu thấm qua thân đê. Thấy người dân gánh nước giếng chùa bị ngập úng về nấu ăn, Bác căn dặn: Làng cần khắc phục, giữ vệ sinh, dùng phèn chua và sống tàu lá chuối khuấy lấy nước lắng, lọc để ăn uống mới đảm bảo sức khỏe chống chọi với thiên tai bão lụt...
Cả buổi sáng hôm ấy, không báo trước, không nghi thức phô trương mà chỉ là những lời nói nhẹ nhàng, ân cần, nhưng thấm đẫm tình thương và trách nhiệm của Bác với nhân dân. Chính sự giản dị ấy đã để lại trong lòng người dân Thống Thượng một ký ức không thể phai mờ.
Đã 65 năm trôi qua nhưng ký ức về buổi sáng mùa hè năm 1960 khi Chủ tịch Hồ Chí Minh về kiểm tra đê sông Cầu giữa những ngày nước lũ vẫn in đậm trong tâm trí người dân thôn Thống Thượng. Có một nhân chứng còn giữ hồi ức sống động nhất về chuyến thăm bất ngờ của Bác năm ấy là ông Nguyễn Tiến Nên - cậu bé cởi trần bắt cua năm nào, nay đã 75 tuổi. Bồi hồi trở lại ký ức, ông Nên xúc động kể: “Lúc ấy tôi 10 tuổi nhưng nhà nghèo nên vẫn chưa được đi học, tôi đang đi bắt cua ngoài bờ đầm, thấy xe ô tô về làng thì tò mò chạy lên xem. Đến nơi, thấy một Cụ già đứng trên bờ đê nhìn nước thì tôi sán lại gần vì không hiểu đó là ai. Về sau mới biết đó là Bác Hồ. Tôi chính là em bé cởi trần mặc quần đùi trong bức ảnh. Trong số 7 người có mặt trong bức ảnh cùng Bác hôm đó, giờ còn duy nhất mình tôi.
Về sau, khi đã biết Cụ già về thăm đê năm ấy chính là Bác Hồ, ông Nguyễn Tiến Nên vẫn đau đáu một điều: “Bác về làng mà chẳng có gì để lưu giữ lịch sử và kể lại cho thế hệ con cháu sau này”. Vì thế, đầu những năm 2000, ông Nên đề xuất và cùng Chi hội Cựu chiến binh thôn Thống Thượng xây dựng một ban thờ Bác Hồ ngay trên nền điếm canh đê cũ - nơi Bác từng về thăm. Từ đó, dân làng quen gọi nơi này là “miếu Bác Hồ”. Vào những ngày lễ trọng đại của dân tộc, ngày sinh và ngày mất của Bác, Hội Cựu Chiến binh của thôn đều ra đó thắp hương, làm lễ tưởng niệm Bác Hồ. Ngày hội làng 6-2 âm lịch hằng năm, khi dân làng tổ chức lễ rước nước từ đình ra sông cũng đều dừng lại vào thắp hương trước khi ra giữa dòng lấy nước về làm lễ. Hình ảnh Bác không chỉ in đậm trong ký ức, mà còn lắng sâu trong nếp sống văn hóa làng quê.
Năm 2022, Nhà nước đầu tư xây dựng công trình khang trang ghi dấu nơi Bác về kiểm tra đê tại vị trí K64 650 đê Hữu Cầu với tấm bia đá khắc dòng chữ giản dị “Nơi Bác Hồ kiểm tra công tác phòng, chống lụt bão năm 1960”. Tại Hội thảo khoa học “Giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị các di tích Bác Hồ đã về thăm và làm việc tại Bắc Ninh”, nhân chứng lịch sử Nguyễn Tiến Nên chia sẻ, ông cùng nhiều bà con thôn Thống Thượng vẫn thiết tha mong có một nhà truyền thống, trưng bày hình ảnh, tư liệu cùng những vật dụng hộ đê năm xưa để thế hệ sau hiểu rằng Bác Hồ từng đến đây với tấm lòng cùng sự lo lắng tỉ mỉ cho dân trong mùa lũ...
Câu chuyện Bác Hồ về thăm đê sông Cầu giữa mùa nước lũ năm 1960 không chỉ là một dấu ấn lịch sử đặc biệt của quê hương Bắc Ninh, mà còn thắp sáng lòng yêu kính, niềm tự hào, nhắc nhở mỗi chúng ta về sự giản dị và tinh thần gần dân, vì dân, thương dân sâu sắc của vị Cha già dân tộc.