Lửa tuồng vẫn cháy

Tôi quen Đàm Xuân Trung trong lần các hội viên chi hội Sân khấu của Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh gặp mặt hàng tháng tại nhà riêng một nữ nghệ sĩ chèo. Khi ấy, tôi mới biết ông là nghệ sĩ Tuồng có tiếng của Bắc Ninh. Ông sinh năm 1957, thôn Tiến Bào, xã Phù Khê (thị xã Từ Sơn).

Sau thời gian dài, tôi có dịp hẹn gặp ông tại nhà riêng để trò chuyện về cuộc đời cùng việc gìn giữ, phát huy môn nghệ thuật truyền thống của Tiến Bào đến ngày nay. Ông kể, từ ngày học cấp 1 chất tuồng đã ngấm vào bản thân. Thời học phổ thông, tối tối được xem đoàn tuồng Tiến Bào tập luyện và diễn ở sân đình là mê lắm. Càng xem càng cảm nhận được cái hay của nghệ thuật tuồng, bởi nội dung các vở diễn giàu ý nghĩa nhân văn, thể hiện hết các phạm trù đạo đức mà con người cần có trong cuộc sống. Mỗi nhân vật vào vai diễn với đủ các sắc thái buồn, vui, yêu, ghét… khiến khán giả được trải qua nhiều cung bậc cảm xúc. Lớn lên ông xin tham gia vào CLB tuồng Tiến Bào, dù công tác trong lực lượng công an xa nhà, nhưng khi có thời gian ông lại đạp xe về tập luyện cùng anh, chị, em. Năm 1984, CLB tuồng Tiến Bào tham gia hội diễn văn nghệ quần chúng toàn quốc tại tỉnh Hà Bắc, ông đã giành Huy chương Vàng vai “Đổng Kim Lân” trong vở tuồng “Người mẹ Nguyễn Văn Cừ”. Nhớ lại kỷ niệm sâu sắc lần đầu đứng trên sân khấu hoành tráng, ông kể: Do trước đây chỉ diễn phục vụ bà con địa phương vào các dịp hội hè, đình đám, lễ tết nên tham gia hội diễn toàn quốc với ánh đèn sân khấu rực rỡ khiến tôi hồi hộp. Tuy nhiên, khi vào vai diễn do say mê nên mình nhập vai khá thành công. Năm ấy, CLB tuồng Tiến Bào được trao giải xuất sắc toàn quốc, trong đó có 2 Huy chương Vàng, 2 Huy chương Bạc dành cho diễn viên.

Năm 1988, Đàm Xuân Trung xin nghỉ công tác trong lực lượng công an, về tham gia hoạt động xã hội ở địa phương làm Bí thư chi đoàn thôn. Dù ở cương vị nào ông cũng luôn hết mình với công việc được giao. Công tác tại địa phương là điều kiện thuận lợi để Đàm Xuân Trung dành tâm huyết cho tuồng. Sự miệt mài cùng với tố chất sẵn có giúp ông sớm trở thành lực lượng nòng cốt trong CLB tuồng và được đảm nhận các vai kép chính như vai “Trịnh Ân” vở tuồng “Nữ tướng Đào Tam Xuân”; vai “Nam Bình hầu Triệu Khải” vở “Nhạc Phước Hồi Trào”; vai “Tống Nhân Tông” vở “Bao Công xử án Bàng Quý Phi”…

Sự đam mê, tâm huyết với tuồng đã khiến Đàm Xuân Trung hóa thân sâu sắc vào từng nhân vật.

Từ năm 1996 đến nay, Đàm Xuân Trung được tín nhiệm bầu làm chủ nhiệm CLB tuồng Tiến Bào, ông luôn trăn trở làm sao để bảo tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật tuồng truyền thống cha ông để lại khi mà nhiều loại hình nghệ thuật thời hiện đại lên ngôi. Điều này khiến cho việc đào tạo nguồn diễn viên trẻ kế cận hết sức khó khăn. Bằng niềm đam mê, ý thức trách nhiệm ông đã xây dựng đề án phát triển CLB, trong đó chú trọng phát triển đào tạo diễn viên trẻ. Năm 1997, đội tuồng Đồng Ấu ra đời với 30 thành viên có độ tuổi từ 8 đến 13. Dưới sự dìu dắt truyền dạy của các diễn viên gạo cội trong CLB tuồng Tiến Bào, đội Đồng Ấu cũng gặt hái được nhiều thành công trong các hội diễn cấp tỉnh và toàn quốc.

Tâm huyết của Đàm Xuân Trung đã giúp CLB tuồng Tiến Bào không bị lu mờ trước nhiều loại hình nghệ thuật hiện đại. Hàng năm CLB vẫn nhận được rất nhiều buổi biểu diễn phục vụ bà con nhân dân trong và ngoài tỉnh như: Phù Đổng, Ninh Hiệp, Gia Lâm, Sóc Sơn... (Hà Nội), Yên Phong (Bắc Ninh)… Được nhân dân các địa phương yêu mến, ủng hộ, CLB đã sắm trang phục, đạo cụ phục vụ các vở diễn với kinh phí hàng trăm triệu đồng.

Sự đam mê, tâm huyết với tuồng đã khiến Đàm Xuân Trung hóa thân sâu sắc vào từng nhân vật, luôn có sự sáng tạo sinh động trong từng vai diễn trên sân khấu, ông xuất sắc giành hàng chục Huy chương Vàng hội diễn cấp tỉnh và trung ương tổ chức. Năm 2000, ông được Bộ Văn hóa Thông tin tặng “Huy chương Vì sự nghiệp văn hóa quần chúng” cùng nhiều Bằng khen, Giấy khen. Đặc biệt, vừa qua, ông vinh dự được UBND tỉnh phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân hát tuồng” tại lễ vinh danh nghệ nhân di sản văn hóa phi vật thể tỉnh Bắc Ninh năm 2018.

Gần 40 năm say cháy với nghệ thuật tuồng truyền thống, Đàm Xuân Trung luôn tiếp nhận tính nhân văn trong từng vai diễn, vở diễn để áp dụng vào bản thân, lấy chân-thiện-mỹ để sống hết mình với người, với đời. Chúc cho ông luôn giữ mãi ngọn lửa đam mê, để nghệ thuật tuồng truyền thống được gìn giữ, phát huy trong đời sống đương đại.