Nhà báo phải được “Đảng tin - Dân trọng”

Nhìn lại chặng đường đã qua, điều đọng lại trong tôi không phải là số lượng bài viết, những lời khen chê mà là câu hỏi lớn: Mình có xứng đáng là một người làm báo được Đảng tin - Dân trọng hay chưa?

Tôi đến với nghề báo không theo một lộ trình bằng phẳng như các bạn trẻ hôm nay. Thế hệ của chúng tôi - những người được gọi là lớp thứ ba trong “Làng Báo Bắc Ninh” - lớn lên trong thời chiến, từng trải qua nhiều nẻo đường khác nhau: làm giáo viên, cầm súng nơi chiến trường, rồi trở về cầm bút theo nghiệp báo. Không được đào tạo chính quy từ đầu, “ăn cơm phóng viên” hơn chục năm trời tôi mới có cơ hội theo học để lấy tấm bằng cử nhân báo chí. Vậy mà, điều tôi học được quý giá nhất không nằm ở trong sách giáo khoa - mà chính là từ thực tiễn cuộc sống, những người thầy, người đi trước trong làng báo.
Tôi nhớ mãi lời căn dặn của các bậc tiền bối - những “cây đa cây đề” của báo chí cách mạng Việt Nam như: Thép Mới, Hữu Thọ, Hà Đăng, Phan Quang, Trần Lâm, Tạ Tấn... Làm báo thì dễ, nhưng theo được nghiệp báo mới là khó. Làm được nhà báo cho ra nhà báo lại càng khó hơn. Những lời đó ám ảnh tôi suốt nhiều thập kỷ cầm bút. Nó theo tôi vào những đêm trắng chỉnh sửa bản thảo, trong những chuyến đi thực tế vùng sâu vùng xa, trong mỗi bài viết về số phận con người, trong từng nỗi day dứt khi đối diện với sự thật trần trụi. Có những lúc, tôi tự hỏi mình: Vì sao có những người viết hàng trăm bài mà công chúng chẳng nhớ tên? Có những nhà báo viết giỏi, mà tác phẩm không chạm được đến trái tim độc giả? Câu trả lời, có lẽ nằm ở sự thiếu chân thành, thiếu bản lĩnh, thiếu “hơi thở thật” của cuộc sống trong từng con chữ. Thầy tôi từng nói: “Làm báo, điều đầu tiên là phải sống chân thật. Mình không thật với chính mình, thì làm sao viết thật cho người khác đọc?” Người đọc, người nghe rất tinh. Họ có thể chỉ đọc vài dòng, nghe vài phút, là biết nhà báo đó có tâm hay không. Có lẽ vì vậy mà tôi luôn nhắc mình - và cả anh em đồng nghiệp - đừng bao giờ quên lời Bác dạy: “Tờ báo của mình là tờ báo của ai? Viết cho ai xem? Viết như thế nào?”
Những năm làm Trưởng phòng Thời sự, Đài PT-TH tỉnh tôi càng thấm thía điều đó. Muốn tránh được chủ quan, giáo điều, lối mòn, thì trước mỗi đề tài, mỗi bài viết, người viết báo phải dám đặt câu hỏi và dám trả lời trung thực: Mình viết để làm gì? Cho ai? Và viết bằng niềm tin nào?
Trong tôi vẫn còn nguyên ký ức thời kỳ đầu của công cuộc đổi mới. Những năm 1986 - 1990, khi Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh khởi xướng chuyên mục “Những việc cần làm ngay”, báo chí nước nhà như được tiếp thêm lửa. Chúng tôi khi ấy đi tìm sự thật, gọi tên sự thật, viết bằng sự trong sáng của một người đứng giữa Đảng và Dân, là chiếc cầu nối, là người “nói hộ” khát vọng và niềm tin của công chúng. Có lần, sau một loạt phóng sự điều tra, tôi nhận được một bức thư tay của một cụ già ở huyện: “Cảm ơn các anh. Bài báo làm tôi yên tâm rằng vẫn còn những người viết báo sống có tâm. Đảng vẫn nghe tiếng dân nói.” Lời cảm ơn giản dị ấy, tôi gìn giữ suốt nhiều năm như một phần thưởng quý giá nhất của đời làm nghề.
Suốt hơn 30 năm theo nghiệp báo trong công cuộc đổi mới, tôi nghiệm ra một điều: Bài báo chạm được đến trái tim người đọc không phải vì câu chữ trau chuốt hay giật tít, mà bởi nó mang trong mình một sự chân thành - sự thật sống động - và tinh thần dấn thân không khoan nhượng. Những tác phẩm hay nhất mà tôi từng viết, là những bài viết ra từ sự trăn trở, đôi khi từ nước mắt, từ đồng cảm, từ những nỗi đau đời thường của người dân lương thiện.
Tôi không ngại khó, ngại khổ. Nơi nào dân cần, nơi đó người làm báo phải có mặt. Nơi nào có bất công, nơi đó cần cây bút. Càng đi sâu, càng đối diện với những điều ngang tai, trái mắt, tôi càng tin rằng: Nhà báo phải lấy sự thật làm phương tiện, lấy công lý làm mục tiêu. Và trên hết, phải luôn đứng về phía Nhân dân.
Bởi vậy, mỗi khi cầm bút viết một bài phản biện, phê bình hay chính luận, tôi luôn tự hỏi: Viết điều này, có ích gì cho Dân? Có đúng với đường lối của Đảng? Có vì sự công bằng của xã hội? Nếu không chắc chắn, thì không viết. Vì viết báo không phải để “đánh bóng” tên tuổi, càng không phải tô hồng hay moi móc. Viết để kiến tạo, để soi sáng, để làm cho sự thật có tiếng nói.
Có người hỏi tôi: “Làm báo hơn 30 năm, anh mong điều gì nhất?” Tôi chỉ trả lời: “Mong được công chúng tin yêu, mong được Đảng tin, Dân trọng.” Bởi không được như vậy, thì người làm báo không còn là “người đưa tin”, mà chỉ là “người làm tin”. Không được như vậy, thì báo chí sẽ mất đi sứ mệnh của nó - không còn là ánh sáng soi đường, mà chỉ còn là chiếc bóng chạy theo sự kiện.
Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, tôi xin gửi vài dòng tự sự tới các đồng nghiệp - những người đang tiếp bước, đang gánh trên vai xứ mệnh vinh quang của nghề báo cách mạng: Làm báo không phải để có một chỗ đứng trong làng báo, mà để làm được một điều có ích cho nhân dân, cho đất nước. Không chỉ viết cho hay mà hãy viết cho đúng và tôn trọng sự thật. Khi ấy, mỗi tác phẩm sẽ không chỉ sống trong lòng người đọc - mà còn sống trong dòng chảy của xã hội, lịch sử.