Nhớ lần gặp GS, NGND Nguyễn Văn Chiển

Đó là thời điểm trung tuần tháng 11-1999, khi đang lần tìm tấm gương tiêu biểu viết báo nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11, tôi và một bạn đồng môn cùng là sinh viên khoa Báo chí được GS Nguyễn Lân Dũng giới thiệu nhân vật khá đặc biệt mà theo ông là “Người anh cả đáng kính của ngành địa chất Việt Nam”- Giáo sư, Nhà giáo nhân dân (GS, NGND) Nguyễn Văn Chiển. GS Nguyễn Lân Dũng còn tận tình cung cấp một số chi tiết quan trọng về người “Người anh cả đáng kính của ngành địa chất Việt Nam” này: GS Nguyễn Văn Chiển quê ở xã Trạm Lộ (huyện Thuận Thành, Bắc Ninh), từng đỗ đầu kỳ thi Tú tài toàn Đông Dương (6-1941), Tiến sỹ địa chất đầu tiên của Việt Nam tại Liên Xô, giải thưởng Hồ Chí Minh cho công trình “Atlas Quốc gia Việt Nam”…

Cứ ngỡ những thông tin đó là quá đủ về chân dung một con người nên tôi hăm hở tìm đến ngay nhà riêng của GS trên tầng 3 khu tập thể phường Bách Khoa. Thật may, người đầu tiên tôi hỏi thăm chính là con gái GS, nghe nói cũng là Tiến sỹ chuyên ngành địa chất. Câu chuyện chưa dứt tôi đã ngó thấy từ trong nhà bước ra một ông già tóc bạc như cước, dáng đi nhẹ nhàng nhưng khoẻ khoắn và đặc biệt có đôi mắt khá tinh anh. Đích thị là người mà chúng tôi cần gặp - GS,NGND Nguyễn Văn Chiển. Thoạt nhìn, hình như GS đã nhận ra ngay mục đích của hai bạn trẻ chỉ bằng tuổi cháu của ông. Ông mời chúng tôi vào nhà và chậm rãi: “Các cháu là sinh viên hay đang công tác ở cơ quan báo chí nào?”.

Tôi liếc nhanh sang phía anh bạn, cùng gật đầu hiểu ý: “Thưa ông chúng cháu đã tốt nghiệp ĐH Báo chí, hiện đang công tác ở toàn soạn báo X ạ!?”.

- “Thế kiến thức ngoại ngữ của các cháu ra sao, đã đọc tốt báo chí bằng tiếng Anh hay tiếng Pháp chưa?”.

Chưa vào chuyện GS mà đã hỏi dồn khiến chúng tôi phát hoảng. Anh bạn tôi nhanh nhảu: “Thưa ông, chúng cháu được học chủ yếu nghiệp vụ báo chí, kiến thức ngoại ngữ thì chỉ biết sơ sơ thôi.”

- Các cháu định viết bài về ông ư, thế định viết cái gì nào?

Chúng tôi thật thà: “Dạ định viết về tấm gương một nhà khoa học địa chất nổi tiếng ạ?” - Thế các cháu đã chuẩn bị những gì cho cuộc phỏng vấn này, đã tìm hiểu khái niệm địa chất chưa và định lấy cái gì làm điểm nhấn cho bài viết? - Dạ chúng cháu…, chúng cháu định đến đây mới… hỏi ạ!

Nở nụ cười đôn hậu, GS rót nước mời chúng tôi: “Cảm ơn các cháu, cứ uống nước đi, ông rất mừng vì được các cháu quan tâm, chia sẻ. Nhưng thôi, viết bài thì để vào một dịp thích hợp hơn, vả lại ông cũng rất ngại lên báo chí”. Sau một hồi trò chuyện, mà toàn chuyện ngoài lề chẳng liên quan, GS dẫn chúng tôi vào thư phòng đặc kín các loại sách đông, tây, kim, cổ, bất chợt ông rút ra một cuốn sách song ngữ Pháp-Việt bìa láng bóng tựa đề “Nghệ thuật phỏng vấn” do một nhà báo thuộc Học viện Báo chí Linne của Pháp chủ biên. “Tặng cháu, chúc cháu ngày càng cố gắng, ông luôn tin tưởng vào thế hệ trẻ như các cháu” - GS Nguyễn Văn Chiển mỉm cười nhìn tôi rồi cầm bút đề tặng nguyên văn điều vừa nói. Tôi hơi bất ngờ, không hiểu tại sao GS lại có được cuốn sách này, càng không hiểu ngụ ý đằng sau câu nói của người chưa từng quen biết. Quay trở ra bàn uống nước, chúng tôi thấy chẳng còn lý do gì ngồi lại nên cùng nhìn nhau hiểu ý chào cảm ơn GS và hẹn gặp ông vào một dịp thích hợp. GS Nguyễn Văn Chiển tiễn chúng tôi xuống tận cầu thang tầng một. Trên đường về nhà trọ, tôi chẳng nói một lời, trong lòng đan xen những cảm xúc khác nhau, vui một chút, buồn một chút và cả một chút hổ thẹn khi ngẫm lại sự chuẩn bị ngờ nghệch, ngây ngô cho cuộc phỏng vấn của một sinh viên báo chí đang tập toẹ học nghề. Rất may là với học vấn uyên thâm, tư duy sắc sảo, GS Nguyễn Văn Chiển đã nhìn thấu điều này, nhưng ông không làm cho suy nghĩ của những người bạn trẻ mới quen bị tổn thương, ngược lại vẫn giữ thái độ ứng xử văn hoá, lịch lãm như chính bản chất vốn có của một người con ưu tú miền quê Kinh Bắc vậy.

Thoắt đó đã chín năm tròn, từ bận ấy đến nay, khi đã trở thành một người làm báo chuyên nghiệp nhiều năm, tôi vẫn chưa có điều kiện được trực tiếp hầu chuyện GS nhưng qua các phương tiện thông tin đại chúng, tôi biết ở tuổi thượng thọ, GS vẫn đau đáu với công việc nghiên cứu khoa học của mình, là ủy viên Hội đồng biên soạn Từ điển Bách khoa Việt Nam và nhiều Hội đồng khoa học cấp Quốc gia khác. Cầm cuốn sách quý có nét chữ đề tặng của GS năm xưa, quá khứ một thời sinh viên bất chợt ùa về trong tôi. Tôi tự hứa với bản thân bằng cách nào đó phải gặp lại và xin được hầu chuyện GS - một nhà khoa học đáng kính tuy mới gặp có một lần mà dấu ấn thì chẳng dễ phai trong ký ức...

Văn Sóc