Nhớ trường Hàn Thuyên năm xưa

Là cựu học sinh của Trường Hàn Thuyên (Trường THPT Hàn Thuyên, thành phố Bắc Ninh ngày nay) cách đây 70 năm, chúng tôi luôn tự hào về truyền thống của trường, nhất là những chặng đường mà nhà trường đã vượt qua trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Đó cũng chính là những kỷ niệm để các thầy cô giáo và các em học sinh hôm nay thêm tự hào về mái trường của mình.

Khoảng năm 1947, khi giặc Pháp vượt qua được chốt chặn của du kích Đình Bảng đánh chiếm sang Bắc Ninh, các trường Hàn Thuyên, Ngô Sĩ Liên, Lương Ngọc Quyến đều phải dời thành phố về các vùng nông thôn xa nơi chiến sự. Đầu tiên trường Hàn Thuyên sơ tán về xã Chi Lăng, huyện Quế Võ và thầy Hoàng Ngọc Phách làm Hiệu trưởng. Chiến sự mỗi ngày một lan rộng, trường lại chuyển lên xã Bắc Lý, rồi lại lên xã Hoàng Vân huyện Hiệp Hoà (Bắc Giang). Cuối cùng vào khoảng năm 1952 trường chuyển lên xã Xuân La, huyện Phú Bình, tỉnh Thái nguyên.
Ở mỗi nơi trường di chuyển đến, lớp học chủ yếu dựa vào đình chùa. Chiến tranh ngày càng ác liệt, máy bay giặc Pháp ngày đêm bắn phá, dội bom khắp nơi như vụ bỏ bom xuống chợ Thắng (Hiệp Hoà, Bắc Giang). Vì vậy, đang học ban ngày học sinh phải chuyển sang học ban đêm, xung quanh lớp học đều có đường hào, hố cá nhân để tránh bom đạn. Ở mỗi buổi học đều có 1 tổ học sinh trực gác máy bay. Mỗi khi có kẻng báo động, đèn ở các lớp đều tắt, cả khu trường chìm trong bóng đêm. Khi máy bay đi xa lại có tiếng kẻng báo yên lớp học trở lại bình thường. Nói về nguồn sáng của lớp học, nhà trường trang bị cho mỗi lớp 1 cái đèn bão treo ở trên bảng. Mỗi học sinh đều tự trang bị cho mình 1 cái đèn đốt bằng dầu hỏa để thắp sáng trên bàn.
Những thầy giáo có gia đình riêng cũng di chuyển theo trường đến nơi ở mới, ở nhờ nhà dân, có thầy ở cách xa trường vài cây số, cuốc bộ đến trường để giảng dạy. Không có sách giáo khoa như bây giờ, bài giảng của thầy ở trên lớp, học sinh tự ghi chép, làm tài liệu để học, không có học thêm ngoài học chính khóa. Mỗi niên học phải thi kiểm tra 3 lần: 3 tháng, 6 tháng và cuối năm để ghi vào học bạ, có xếp thứ tự ở trong lớp. Những bạn có kết quả học tập tốt đều nhận được học bổng. Những bạn vi phạm kỷ luật học tập như quay cóp khi làm bài kiểm tra đều công bố hàng tuần trước trường, bạn đó rất xấu hổ. Lúc bấy giờ điểm số cho theo thang 20, văn, toán, ngoại ngữ có hệ số 2, vì vậy nếu bị điểm không là rất khó bù lại được.
Học sinh chúng tôi mỗi người ở một làng, một huyện, ở vùng miền khác nhau, đa số gia đình ở trong vùng tạm chiếm nhưng bằng mọi cách vẫn tiếp tế cho con có tiền ăn học. Trong lớp, học sinh có độ tuổi chênh lệch nhau khá lớn, có bạn đã có vợ, có rất ít nữ. Trường di chuyển đến đâu chúng tôi theo đến đó, từng tốp dăm ba người đi tìm nhà dân để ở, nấu cơm ăn chung. Cứ xẩm tối từ các làng xóm xung quanh khu vực trường, mỗi người cầm một cái đèn để đến lớp, thể thao chỉ có bóng chuyền. Hàng tháng toàn trường ra 1 tờ báo tường, đội kịch của nhà trường đi biểu diễn để lấy tiền ủng hộ kháng chiến. Nhiều bạn gặp khó khăn về đời sống vì gia đình không kịp gửi tiền, nên phải tăng gia sản xuất. Những ngày đông quá rét, các thầy cô cho chúng tôi quàng chăn lên người để ngồi học. Thiếu thốn là vậy nhưng chúng tôi đều rất chăm chỉ học tập, vui nhất là những đêm sau mỗi tiết học, chúng tôi lại ca múa tập thể ở sân trường với vũ điệu Son lá son. Học hết lớp 9 không mấy người có điều kiện để lên Phú Thọ theo học lớp dự bị đại học, một số bạn tòng quân lên đường ra trận...
Bây giờ, mỗi lần họp cựu học sinh Hàn Thuyên, số người cứ vơi dần, còn lại tuổi đều trên 80, mỗi người một hoàn cảnh nhưng đều rất vui vẻ, tự hào khi nhắc lại những kỉ niệm sâu sắc ngày còn là học sinh Hàn Thuyên cách đây 70 năm.