Trưởng thành dưới mái nhà chung Báo Bắc Ninh

Những ngày này, người làm báo trên cả nước đang hướng về Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam. Tôi lại nhớ những ngày đầu về Báo Bắc Ninh, ngay sau tái lập tỉnh chưa lâu.

Đó là dịp giữa tháng 5-1999, sau khi vượt qua kỳ thi tuyển phóng viên, tôi được Báo Bắc Ninh tiếp nhận, phân công về công tác tại Phòng Thư ký Tòa soạn. Ngày đó, một phần do sinh viên báo chí không nhiều, một phần do chủ trương của Ban Biên tập là tuyển những người học các chuyên ngành khác nhau vào để bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, sau đó theo dõi chính những ngành, lĩnh vực mà mình có chuyên môn. Vì vậy, bên cạnh các Cử nhân Báo chí, Báo Bắc Ninh có nhiều người học các chuyên ngành khác nhau như: Văn, Nông nghiệp, Luật, Mỹ thuật, Sư phạm... 

Ấn phẩm báo Bắc Ninh thường kỳ.

Với tấm bằng Cử nhân Luật, tôi được phân công về làm nhiệm vụ vừa tiếp công dân vừa cùng một đồng nghiệp khác theo dõi, biên tập tin, bài cộng tác viên và đọc morat (soát lỗi bản bông của tờ báo trước khi in). Những buổi chiều ngay trước ngày xuất bản báo, chúng tôi phải thay phiên nhau lên Xí nghiệp in Hà Bắc (thị xã Bắc Giang) để đọc bản bông trước khi in chính thức. Với những lỗi sai do người sắp chữ dẫn đến sự khác biệt, chúng tôi sẽ sửa cho đúng với bản thảo. Thế nhưng, với những lỗi sót từ khâu biên tập, nếu phát hiện được, chỉ khi được sự đồng ý của lãnh đạo phòng chúng tôi mới có quyền sửa. Trưởng phòng Thư ký Tòa soạn khi ấy là anh Vũ Trung Toàn, vốn dân văn chương, rất kỹ về chữ nghĩa. Mỗi khi phát hiện vấn đề nào đó còn cấn cá, tôi thường điện thoại báo cáo anh. Thường là tôi phát hiện đúng và được anh ghi nhận, cho phép sửa chữa. Cũng có một số lần, nội dung tôi cho là sai nhưng vẫn đúng vì đó là những từ chuyên ngành, đặc thù mà tôi không hiểu. Những lần như vậy anh cũng cho sửa, anh bảo không sai nhưng không dễ hiểu thì cũng cần phải sửa vì mình viết cho toàn dân đọc chứ không phải viết cho người có trình độ chuyên môn đọc ở tạp chí chuyên ngành. Có lần, anh em ngồi giải lao, uống trà, anh động viên: “Em khá đó, có tư duy logic!” Lời động viên đó có ý nghĩa rất nhiều đối với tôi trong chặng đường làm nghề sau này. 
Anh Vũ Trung Toàn cũng là người đầu tiên biên tập tác phẩm của tôi, mà sự biên tập đó khá “phũ”. Còn nhớ khi ấy, được sự động viên của các anh, chị phóng viên đi trước, tôi tập tành viết báo, bắt đầu bằng những bài viết cho báo Bắc Ninh hằng tháng. Bài viết đầu tiên về những hồi ức Tết xưa. Viết xong, tôi nộp cho tòa soạn và hồi hộp đợi chờ. Anh Vũ Trung Toàn trả lại cho tôi kèm theo lời nhận xét khá thẳng thắn: “Văn phong, chữ nghĩa khá ổn nhưng nội dung chưa có chất riêng. Rửa lá, gói bánh, luộc bánh rồi dâng cúng tổ tiên…những việc này ngày Tết nhà nào chả làm?”  Thành thực mà nói, lúc ấy tôi không vui vì thấy dường như anh quá khắt khe với mình. Ký ức của tôi, có gì tôi nói vậy, nếu có giống của ai đó cũng là chuyện bình thường, sao cứ phải đào, phải bới để tìm bằng được những nét riêng? Mặc dù vậy, với sự tôn trọng đàn anh và tinh thần cầu tiến thực sự, tôi đã quyết tâm học hỏi, tìm tòi, suy nghĩ để viết ra những bài báo nho nhỏ về cuộc sống thường nhật quanh ta và được anh chấp nhận cho đăng trên nguyệt san, dù ban đầu còn phải biên tập khá nhiều. Vì vậy, quãng thời gian chưa làm công tác tại phòng chuyên môn phóng viên nhưng tôi đã có kha khá tác phẩm đăng báo. Mãi sau này, khi đã dần trưởng thành trên con đường làm báo, tôi mới thấy được những khắt khe của anh với tôi khi ấy là vô cùng chân thành và trách nhiệm.
Tết năm 2025, tôi viết những ký ức về bà nội thân yêu của tôi sống đến gần 100 tuổi mà chưa một lần đồng ý cho con cháu tổ chức tiệc chúc thọ vì còn nghĩ đến những người xung quanh không may mắn mất sớm và không muốn tạo thêm gánh nặng quà cáp cho những con, cháu còn khó khăn. Anh Ngô Thanh Tùng, nguyên Trưởng Phòng Thư ký Tòa soạn, người vừa được nhà nước cho nghỉ hưu, sau khi đọc báo đã nhắn tin tôi: “Bà nội cô trong ký ức cháu gái thật đáng quý. Cụ suy nghĩ, ứng xử thật sâu sắc.” Tin nhắn đó lại gợi tôi nhớ về những lời nhận xét thẳng thắn của anh Vũ Trung Toàn ngày nào. Quả thực, những lời khen, chê chân thành đối với người làm báo đều vô cùng trân quý. 
Năm 2005, tôi được Ban Biên tập phân công về phòng Chính trị-Văn xã làm phóng viên theo dõi mảng nội chính. Những ngày đầu, do vướng “bệnh nghề nghiệp” của dân học Luật, tôi thường trích dẫn tên sự việc, sự kiện diễn ra một cách đầy đủ tuyệt đối. Phó Tổng biên tập Báo Bắc Ninh khi ấy là nhà báo Trần Đại Đồng nhiều lần yêu cầu tôi xem lại bản thảo. Một lần, tôi viết bài về vấn nạn xâm hại trẻ em, ông gọi tôi sang phòng và chỉ vào đoạn viết mô tả về một vụ việc tiêu biểu. Tôi cho rằng mình trích đúng câu từ của bản án, điều đó là cần thiết để lột tả được hành vi của bị cáo. Ông nửa đùa, nửa thật “Cậy mình Cử nhân Luật xịn nên coi thường Cử nhân Luật tại chức hử?” Rồi ông lấy bút bi đỏ lẳng lặng sửa vào bản thảo. Dưới bàn tay của ông, tôi vẫn hình dung ra được sự việc như thế nhưng cách diễn đạt thì rõ ràng đã ngắn gọn hơn và bớt nặng nề rất nhiều. 
Không chỉ nhiệt tình chỉ dạy, nhà báo Trần Đại Đồng còn là người cương trực, không ngại va chạm, miễn là đạt hiệu quả làm báo tốt nhất. Có lần, tôi viết một tác phẩm chỉ rõ những bất cập trong thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của công dân, trong đó có trích dẫn một số vụ việc điển hình và rút ra một số bài học kinh nghiệm. Có ý kiến cho rằng bài viết của tôi hơi động chạm, không nên đăng. Nhà báo Trần Đại Đồng lại gọi tôi sang trao đổi. Tất nhiên, tôi ra sức bảo vệ tác phẩm của mình: “Nhắc lại sự việc đã qua không phải cố ý đào bới quá khứ hay “khoét miệng vết thương đã lên da non” như ý suy diễn của một số người. Cháu chỉ muốn người dân nhìn rõ người thực, việc thực, từ đó biết cái đúng, cái sai để thực hiện quyền công dân một cách đúng đắn. Cái này phụ thuộc vào quan điểm, góc nhìn của từng người. Cho đăng hay không là quyền của Ban Biên tập. Cháu, với tư cách phóng viên đương nhiên sẽ bảo vệ quan điểm của mình nhưng cũng sẽ phục tùng quyết định của Ban Biên tập.” Ông trầm ngâm 1 lúc thì bảo tôi về. Sau đó, bài viết của tôi vẫn được đăng, tất nhiên đã được chau chuốt một số từ ngữ cho mềm mại và vẫn giữ được hồn cốt. Tác phẩm này sau đó đã đoạt giải C của Giải báo chí Ngô Gia Tự năm ấy. 
Thấm thoát vậy là đã hơn 26 năm trôi qua kể từ ngày đầu tiên bước chân về ngôi nhà chung Báo Bắc Ninh. Từ một tờ giấy trắng, tôi đã được rèn rũa và dần trưởng thành, tự tin trên còn đường làm báo. Những ngày này, cùng với không khí rộn ràng kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, những người làm báo Bắc Ninh cũng đang khẩn trương chuẩn bị hành trang bước vào giai đoạn mới của Báo chí Cách mạng Việt Nam- giai đoạn tinh gọn tổ chức, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Những ký ức ấm áp về hành trình gắn bó, trưởng thành tại ngôi nhà chung Báo Bắc Ninh những ngày tháng qua sẽ là hành trang vững chãi để tôi cùng các đồng nghiệp thân yêu tự tin bước về con đường phía trước.