Vai trò giáo dục - Đào tạo trong nền văn minh trí tuệ

Vận động của các nền kinh tế hướng tới một giai đoạn phát triển mới, giai đoạn kinh tế tri thức. Với tư cách là một công cụ truyền bá, sản sinh và áp dụng tri thức, giáo dục-đào tạo có vai trò quan trọng hơn bao giờ hết trong tư duy phát triển của mỗi địa phương và mỗi quốc gia. Giáo dục-đào tạo vừa là động lực thực hiện kinh tế tri thức, vừa là hạ tầng xã hội cho việc hình thành xã hội tri thức. Vì vậy, giáo dục-đào tạo trong chiến lược phát triển kinh tế-xã hội không ngừng được củng cố, tăng cường. Nhiều quốc gia quy định giáo dục-đào tạo là lĩnh vực ưu tiên, phát triển giáo dục-đào tạo là quốc sách hàng đầu. ở hầu hết các quốc gia giáo dục-đào tạo đều được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển đất nước. Một số nước tiên tiến quan niệm vấn đề quan trọng nhất trong phát triển ngày nay là phát triển giáo dục-đào tạo.

Trên thực tế, giáo dục-đào tạo ngày nay không còn dừng ở việc truyền bá tri thức. Nhà trường, đặc biệt là các trường đại học còn là nơi sản sinh tri thức và ứng dụng tri thức để góp phần đổi mới công nghệ, tăng năng suất lao động, tạo giá trị gia tăng cho sản phẩm. Khoảng cách giữa nhà trường và nhà máy cũng đang được rút ngắn lại, thậm chí ở nhiều nơi, nhất là trong lĩnh vực công nghệ cao và dich vu seo vụ-nhà trường và nhà máy đã được nhập làm một. Vì vậy giáo dục-đào tạo cũng như khoa học công nghệ đang trở thành một nhân tố thiết yếu và trực tiếp của nền sản xuất công nghệ dựa trên tri thức.

Bước sang nền văn minh trí tuệ, chỗ đứng của giáo dục-đào tạo có sự chuyển dịch căn bản. Giáo dục-đào tạo không chỉ còn đứng yên trong thượng tầng kiến trúc mà đã đặt chân vào hạ tầng kinh tế với tư cách là lực lượng sản xuất trực tiếp. Thế giới đang quá độ sang một thời đại mới trong đó tri thức có thuộc tính thật sự cách mạng. Các nước đang phát triển đều đứng trước thời nâng cao tốc độ phát triển kinh tế, rút ngắn thời gian công nghiệp hóa. Giáo dục-đào tạo, với tư cách là một hòn đá tảng của nền văn minh trí tuệ, sẽ có những biến đổi sâu sắc. Một trong những biến đổi sâu sắc nhất là người lao động, với tư cách là sản phẩm của giáo dục-đào tạo, sẽ thực sự trở thành tài sản quý giá nhất của doanh nghiệp. Điều này đã hiện thực hóa ở một số nước phát triển tiên tiến. Tính chung trong các doanh nghiệp của nước Mỹ hiện nay tài sản hữu hình chỉ chiếm 1/5 tổng giá trị tài sản doanh nghiệp, còn tài sản vô hình, bao gồm thương hiệu, thông tin bí quyết công nghệ, quan trọng nhất là vốn con người và vốn xã hội, do con người lao động đóng góp vào thông qua trí thức, kỹ năng, thái độ của họ. Vì vậy, trong tương lai không xa, chủ doanh nghiệp không những chỉ là nhà đầu tư tài chính mà còn cả tập thể những người lao động góp vốn phần lớn cổ phần vào doanh nghiệp bằng vốn con người và vốn xã hội, được tích lũy thông qua giáo dục-đào tạo.

Cùng với mô hình giáo dục-đào tạo mở, người ta đang tính tới mô hình giáo dục-đào tạo “cá biệt hóa” để người học có được vốn con người và vốn xã hội phù hợp với nhu cầu, sở thích và năng lực bản thân. ở một số nước như Mỹ, Anh… khái niệm công nghiệp giáo dục-đào tạo đã trở thành hiện thực trong đời sống xã hội. ở các châu lục đang hình thành và phát triển các Tập đoàn giáo dục. Cũng như các doanh nghiệp xuyên quốc gia khác, các doanh nghiệp giáo dục quốc tế đều có mong muốn, và đã thực hiện mở rộng thị trường giáo dục-đào tạo trên phạm vi toàn thế giới.

Quan điểm giáo dục-đào tạo là quốc sách hàng đầu của nước ta được quy định trong Hiến pháp và các nghị quyết của BCH Trung ương Đảng. Đó là điểm mốc quan trọng trong đổi mới giáo dục-đào tạo với tư cách là “một động lực thúc đẩy và là một điều kiện cơ bản bảo đảm để thực hiện những mục tiêu kinh tế-xã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước”.

Tuy quan điểm này vẫn chưa thực sự quán triệt và tổ chức thực hiện như mong muốn, nhưng đó vẫn là một trong những quan điểm chỉ đạo xuyên suốt tiến trình đổi mới vừa qua, góp phần làm cho giáo dục-đào tạo nước nhà có bước phát triển mới, có những đóng góp đáng kể trong thay đổi diện mạo chung của đất nước. Tuy nhiên, cũng như kinh tế, các thành tựu của giáo dục-đào tạo trong thời gian qua chủ yếu là sự phát triển theo chiều rộng. Những yếu kém về chất lượng và hiệu quả, về cơ cấu phát triển, về công bằng xã hội đã tích tụ lại trong một quá trình phát triển thiên về số lượng. Như vậy đang đặt giáo dục-đào tạo trước những thách thức gay gắt về nhu cầu học tập của nhân dân, yêu cầu nhân lực của doanh nghiệp và đòi hỏi của đất nước trong phát triển tốc độ cao và bền vững.

Đại hội Đảng lần thứ X đã nhấn mạnh “đổi mới tư duy giáo dục một cách nhất quán… khắc phục cách đổi mới chắp vá, thiếu tầm nhìn tổng thể, thiếu kế hoạch đồng bộ”. Việc đổi mới tư duy giáo dục-đào tạo trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, phải xây dựng tầm nhìn và chiến lược phát triển sao cho giáo dục-đào tạo thực sự là một khâu đột phá làm cho đất nước có bước phát triển nhảy vọt, rút ngắn thời gian trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế tri thức.

Bắc Ninh-Kinh Bắc, vùng quê văn hiến và cách mạng, có truyền thống hiếu học, đóng góp nhiều nhân tài cho đất nước. Trong thời đại văn minh trí tuệ, để phát triển nhanh, bền vững, điều tiên quyết Bắc Ninh phải nhanh chóng phát triển mạnh và nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục-đào tạo. Nhằm đào tạo thế hệ trẻ thành người, thành tài, thành danh cho quê hương, đất nước.

Đức Tâm