Đặc sắc văn hóa truyền thống Thị Cầu

Phường Thị Cầu (thành phố Bắc Ninh) là vùng đất có nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc. Trải bao thăng trầm lịch sử, người dân Thị Cầu đời truyền đời vẫn đang gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa cha ông để lại, cùng góp phần làm cho nền văn hóa vùng Kinh Bắc thêm phong phú, đa dạng sắc màu.

Có lẽ, đặc sắc hơn cả là loại hình nghệ thuật trống cổ bộ. Ông Nguyễn Vinh, Phó Chủ tịch MTTQ phường Thị Cầu, năm nay đã ngoài 80 tuổi, là người hiểu về trống cổ bộ từ nhỏ cho biết: Nghệ thuật trống cổ bộ Thị Cầu có xuất xứ từ nhã nhạc cung đình Huế. Cách đây hơn 1 thế kỷ, làng có người họ Hoàng đi lính cho triều đình Huế, do có năng khiếu âm nhạc nên được tuyển vào đội trống cung đình. Tuổi già về quê, cụ đã truyền lại cho người dân trong làng.

Trống cổ bộ Thị Cầu là loại hình độc đáo, nhiều địa phương đã đến học tập nhưng không đâu đánh được hay và còn tồn tại đến hôm nay. Về việc truyền dạy trống cổ bộ tuy gặp không ít khó khăn vì không có nhạc lý riêng, nhưng với quyết tâm gìn giữ nét văn hóa truyền thống của quê hương nên đời truyền đời trống cổ bộ còn phổ biến ở Thị Cầu đến tận ngày nay. Hiện toàn phường có khoảng hơn 40 người ở nhiều độ tuổi khác nhau biết đánh trống, nhiều dòng họ cũng thành lập đội và mua trống cổ bộ về để đánh vào những ngày quan trọng của dòng họ.

Quan họ Thị Cầu cũng có nét đặc trưng riêng. Là một trong 49 làng Quan họ gốc nên nơi đây có nhiều liền anh nổi tiếng như cụ Tư Na, cụ Sáu Căn… Người ta nói rằng, xưa đất Thị Cầu là trung tâm sầm uất nên việc buôn bán phát triển. Con gái Thị Cầu nổi tiếng đảm đang buôn bán nên không có nhiều thời gian chơi Quan họ, vì thế Quan họ Thị Cầu xưa gần như thiếu vắng cánh liền chị. Ngày nay, Quan họ vẫn được lưu truyền và không ngừng phát triển ở Thị Cầu, câu lạc bộ Quan họ của phường thu hút 56 thành viên cả nam lẫn nữ, nhiều lứa tuổi, sinh hoạt nền nếp, thường xuyên giao lưu với các khu, phường trên địa bàn thành phố Bắc Ninh.

Ở Thị Cầu xưa còn tồn tại loại hình nghệ thuật hát tuồng. Theo người dân nơi đây thì nghệ thuật hát tuồng xuất hiện ở Thị Cầu lâu đời nhưng đến nay đã thất truyền. Xưa kia, mỗi khi làng vào hội (tháng Giêng và tháng Tám âm lịch) đều có những đêm diễn tuồng cổ thu hút đông đảo du khách thập phương. Hội đầu xuân thường biểu diễn các tích tại sân đình để cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, cầu chúc các bô lão trong làng thượng thọ, dân làng quanh năm no ấm.

Khoảng những năm 1960 đội tuồng Thị Cầu còn được Đoàn tuồng liên Khu V giúp đỡ, hướng dẫn và đã biểu diễn thành công nhiều vở và trích đoạn như “Trưng nữ vương”, “Đào Tam Xuân loạn trào”, “Trần Bình Trọng”… Tuy nhiên, khi bước vào thời kỳ mở cửa nhiều nghệ sĩ, diễn viên qua đời, nhiều người chuyển nghề hơn nữa do thị hiếu xã hội, đội tuồng Thị Cầu giải tán và nghệ thuật tuồng ở Thị Cầu chỉ còn trong hoài niệm của các bậc cao niên.

Bên cạnh các đặc sắc trên thì trong các lễ hội truyền thống ở Thị Cầu còn có thi nấu cỗ mà người nơi đây gọi là cỗ Quan họ. Trước đây, vào dịp hội làng, hội thi nấu cỗ lại được tổ chức. Các dòng họ lớn, các khu cử những người đảm đang, giỏi nấu nướng ra làm những món ngon như giò, chả, nem, chè đỗ đãi, xôi vò, bánh giò… sau khi hoàn thành cùng rước ra đình làm lễ rồi mời du khách thập phương cùng thưởng thức. Ngày nay, cứ 5 năm một lần, việc thi nấu cỗ vẫn được tổ chức nhưng đơn giản hơn, không còn thi cỗ mặn như xưa mà chủ yếu các khu làm các mâm hoa quả, bánh kẹo… tạo thành các chủ đề nói về sự đổi mới của quê hương Thị Cầu rồi rước về đình tế lễ. Việc thi nấu cỗ không chỉ thể hiện sự tài khéo mà đó còn là tấm lòng mến khách của người dân Thị Cầu xưa, nay.

Những nét đặc sắc của văn hóa sẽ là niềm tự hào riêng có, là tiền đề để người dân Thị Cầu hôm nay gìn giữ, phát huy trong xây dựng nếp sống văn minh ngày nay.