Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Kim Anh: Hầu hết doanh nghiệp quản lý, khai thác công trình thủy lợi đang gặp khó khăn

Trong phiên thảo luận tại hội trường Quốc hội chiều 1-11, đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh) cho ý kiến về việc đầu tư cho bảo trì, sửa chữa, chống xuống cấp tài sản kết cấu hạ tầng thủy lợi và bảo đảm đời sống của người lao động lĩnh vực thủy nông.

Theo đại biểu, thời gian vừa qua, Đảng và Nhà nước đã quan tâm, đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng thủy lợi khá đồng bộ với khoảng 86.200 công trình thủy lợi. Công trình thủy lợi có vai trò rất lớn trong cấp nước phục vụ dân sinh, sản xuất và phòng, chống thiên tai, góp phần phát triển kinh tế, ổn định đời sống của nhân dân. Tuy nhiên, công tác quản lý, khai thác công trình thủy lợi đang gặp nhiều khó khăn, thách thức. Nhiều cử tri phản ánh, hầu hết doanh nghiệp quản lý, khai thác công trình thủy lợi đang gặp khó khăn. Việc chuyển từ cơ chế “thủy lợi phí” sang “giá” đối với hoạt động cung cấp sản phẩm, dịch vụ thủy lợi gần như không thực hiện được do phương pháp tính, quy trình ban hành giá phức tạp, chưa phù hợp với đặc thù của công trình thủy lợi và mức hỗ trợ cung cấp sản phẩm dịch vụ công ích thủy lợi còn thấp.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh tham gia thảo luận tại hội trường chiều 1-11. Ảnh: Quochoi.vn

Đối với hoạt động cung cấp sản phẩm dịch vụ công ích thủy lợi, Nhà nước có chính sách hỗ trợ cho một số hộ sử dụng nước phục vụ sản xuất nông nghiệp (như: trồng lúa, nuôi trồng thủy sản, hoa màu và cây công nghiệp ngắn ngày...) theo nguyên tắc hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách Trung ương cho các địa phương để thực hiện chính sách an sinh xã hội. Chỉ một số ít các đơn vị có nguồn thu khác từ phát điện; cung cấp nước thô cho các đơn vị sản xuất, cấp nước sinh hoạt. Còn lại hầu như nguồn thu chủ yếu của các đơn vị khai thác công trình thủy lợi là từ nguồn hỗ trợ sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi. Qua rà soát cho thấy, từ năm 2012 đến nay, mức hỗ trợ bằng mức thủy lợi phí là giữ nguyên không thay đổi, trong khi các chi phí đầu vào như lương; điện; nhóm vật tư, nguyên liệu xây dựng chỉ số CPI đều tăng từ 1,4 đến 1,7 lần. Như vậy, chi phí trong giá biến động tăng trong khi kinh phí NSNN hỗ trợ không thay đổi là chưa phù hợp với tình hình thực tế.

Theo quy định tại Nghị định số 96/2018/NĐ-CP của Chính phủ, cơ cấu giá sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi phải bao gồm tiền lương, bảo dưỡng, sửa chữa công trình và các loại phí khác thì giá lại được tính bằng với mức hỗ trợ của Nhà nước, như vậy là giá thủy lợi chưa được tính đúng, tính đủ. Điều này dẫn tới thực trạng thu không đủ bù đắp chi phí, khiến cho hoạt động của đa số các Công ty Khai thác công trình thủy lợi gặp nhiều khó khăn. Lương chi trả cho công nhân thủy nông rất thấp (có người làm việc hơn 10 năm nhưng lương chỉ hơn 4 triệu đồng/tháng), trong khi họ phải làm việc với điều kiện khó khăn, độc hại do công trình thủy lợi địa bàn rộng, có công trình cách trạm quản lý tới hàng trăm km, thường ở vùng sâu, vùng xa, đi lại khó khăn. Lương đã thấp, họ lại còn bị nợ lương do các Công ty thủy nông thường được cấp kinh phí vào quý III của năm ngân sách vì các thủ tục giao nhiệm vụ, đặt hàng sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi và hình thức thanh toán hỗ trợ sản phẩm dịch vụ công ích thủy lợi khá phức tạp. Nguồn thu của Công ty thủy nông thấp, chi tối thiểu cho lương, nhiên liệu để vận hành công trình đã gần như hết nên kinh phí dành cho bảo trì, sửa chữa hàng năm công trình thủy lợi gần như không có hoặc thiếu, trừ các công trình có điều kiện thu thêm từ cấp nước sinh hoạt, phát điện…

Theo rà soát của Bộ NNPTNT, cả nước còn nhiều hồ, đập, trạm bơm, hàng ngàn km kênh… bị hư hỏng, xuống cấp do không được bảo trì đầy đủ, trong đó có 337 hồ chứa bị hư hỏng nặng tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cao. Đặc biệt trong điều kiện biến đổi khí hậu, mưa lũ diễn biến cực đoan hiện nay, nếu các hồ này bị vỡ sẽ gây ngập lụt hạ du và ảnh hưởng đến cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất.

Để khắc phục những hạn chế nêu trên và nâng cao hiệu quả khai thác tài sản kết cấu hạ tầng thủy lợi, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước theo Kết luận số 36-KL/TW ngày 23/6/2022 của Bộ Chính trị, đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh đề xuất Chính phủ cần tổ chức nghiên cứu sửa đổi ngay Nghị định số 96/2018/NĐ-CP quy định chi tiết về giá sản phẩm, dịch vụ thủy lợi và hỗ trợ tiền sử dụng sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi; hướng dẫn thi hành Luật Giá năm 2023 có hiệu lực thi hành từ 1-7-2024 theo hướng tính đúng, tính đủ chi phí và đơn giản hóa, giảm thủ tục hành chính khi xây dựng, phê duyệt phương án giá phù hợp với đặc thù của ngành thủy lợi. Đồng thời, sửa đổi, bổ sung Nghị định số 32/2019/NĐ-CP về giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công sử dụng ngân sách nhà nước từ nguồn kinh phí chi thường xuyên theo hướng đơn giản hóa thủ tục giao và thanh toán hỗ trợ sản phẩm dịch vụ công ích thủy lợi.

Đề nghị Quốc hội xem xét tăng mức hỗ trợ cung cấp sản phẩm dịch vụ công ích thủy lợi trong dự toán thu chi NSNN năm 2024 và có lộ trình tăng dần từng năm bảo đảm phù hợp với mức tăng của các yếu tố chi phí đầu vào (tiền lương, tiền điện, vật tư nhiên liệu khác theo chỉ số tăng CPI) để đảm bảo kinh phí cho công tác quản lý, vận hành, bảo trì, sửa chữa đảm bảo an toàn công trình.