“Chúa Ruồi” - Khi cái ác lên ngôi

Xuất bản lần đầu năm 1954, Chúa Ruồi (nguyên tác: Lord of the Flies) là tiểu thuyết đầu tay và nổi tiếng nhất của nhà văn Anh William Golding (1911 - 1993), tác giả đoạt giải Nobel Văn chương năm 1983. Năm 2008, tạp chí danh tiếng The Times bầu chọn Golding là một trong ba nhà văn đứng đầu danh sách “50 nhà văn Anh vĩ đại nhất kể từ năm 1945”. Chúa Ruồi là một câu chuyện ngụ ngôn đau đớn và hãi hùng, một kiệt tác văn học kinh điển đầy ám ảnh.

Bối cảnh câu chuyện xảy ra trên một hòn đảo hoang ở Nam Thái Bình Dương. Mấy chục đứa trẻ khoảng từ 6 đến 12 tuổi đã may mắn sống sót sau khi chiếc máy bay chở chúng đi sơ tán bị trúng đạn  trong một cuộc chiến tranh nguyên tử. Một trong những nhân vật chính của cuốn tiểu thuyết - Ralph - lúc vừa mới phát hiện ra mình và bọn trẻ bị dạt vào hòn đảo còn hồn nhiên vui sướng vì không thấy bóng dáng người lớn. Ralph nhặt được một chiếc vỏ ốc xinh đẹp, theo gợi ý của Piggy (cậu bé mập đeo kính cận luôn nói ngọng nhưng rất thông minh) dùng làm tù và để tập hợp đám trẻ và được bầu làm thủ lĩnh.
Hòn đảo ấy nếu được đến chơi hay nghỉ dưỡng một thời gian có lẽ sẽ là thiên đường với bọn trẻ. Ban đầu chúng rất háo hức khám phá hòn đảo, thỏa thích chơi đùa tắm biển, đói bụng thì sẵn nhiều loại trái cây có thể ăn no căng. Khi phát hiện ra nơi chúng dạt vào là hoang đảo, không hề có tàu thuyền để quay vào đất liền, bọn trẻ vẫn không quá lo lắng bởi có niềm tin sẽ được tìm thấy, được đưa về nhà. Những đứa trẻ vốn luôn phải tuân theo các quy định của người lớn thật hân hoan, phấn chấn khi được làm chủ nơi này. Bạn đọc không khỏi háo hức theo bọn trẻ, hứa hẹn một cuộc phiêu lưu thú vị với cái kết có hậu là bọn trẻ sẽ được cứu như tất yếu phải thế.
Bản năng sinh tồn khiến bọn trẻ thích ứng rất nhanh với cuộc sống trên hoang đảo. Thời gian đầu, cậu bé Ralph làm khá tốt vai trò thủ lĩnh. Mỗi khi cần tập hợp các bạn để họp bàn một vấn đề gì đó, Ralph chỉ cần thổi tù và vỏ ốc. 12 tuổi, Ralph đủ khôn ngoan để hiểu rằng cần phải thường xuyên duy trì ngọn lửa để hy vọng có tàu thuyền chạy qua, người ta sẽ thấy được và cứu bọn chúng. Ăn trái cây mãi cũng chán, cần phải kiếm thêm thức ăn, Ralph và các bạn thống nhất phân công một nhóm các em nhỏ chịu trách nhiệm coi sóc ngọn lửa trên đỉnh ngọn núi cao nhất đảo; một nhóm lớn hơn do Jack dẫn đầu phụ trách đi săn. Ban đầu, toán trẻ đi săn còn e dè, không dám phóng lao vào thú rừng. Sau khi Jack với sự giúp sức của các bạn săn được con lợn rừng đầu tiên, đám trẻ được ăn một bữa thịt nướng no nê thì săn bắt trở thành niềm đam mê của chúng. Dần dà, mâu thuẫn bắt đầu nảy sinh, bọn trẻ chia thành hai phe, một do Ralph làm thủ lĩnh, một do Jack cầm đầu. Ralph luôn chủ trương phải duy trì ngọn lửa để có cơ hội trở về nhà, vô cùng đau khổ khi một lần bọn trẻ mải theo nhóm đi săn lợn rừng bỏ quên trọng trách đốt lửa nên bỏ lỡ cơ hội được cứu. Jack và số đông áp đảo thì không quan tâm đến việc giữ lửa cũng như cơ hội trở về, say sưa săn bắt, vẽ mặt vằn vện và ăn mặc như thổ dân, sống theo bản năng hoang dã.
Từ những đứa trẻ ngây thơ, trong sáng, nhút nhát, không lỡ và không dám đâm lao vào con lợn rừng, nhìn thấy máu cũng sợ, vì sinh tồn mà trở thành những thợ săn thực thụ đã là một bước tiến vượt bậc. Say mê săn bắt, hân hoan chém giết để chứng tỏ uy quyền thì thật đáng sợ và thật khó chấp nhận. Ranh giới giữa Thiện và Ác thật mong manh! Khó có thể hiểu, tại sao những đứa trẻ vừa ngày nào còn mặc đồng phục học sinh, cùng nhau hát đồng ca lại có thể trở nên độc ác, tàn nhẫn như thế?! Tại sao cái ác lại dễ dàng lấn át cái thiện như thế?! Lúc này, Chúa Ruồi đã xuất hiện mà hiện thân là cái đầu con lợn rừng cắm trên cái cọc bị ruồi vây kín, tượng trưng cho cái Ác hay Ác quỷ. Simon, cậu bé mắc chứng động kinh, rất nhạy cảm, thuộc đội của Ralph là đứa duy nhất “trò chuyện” được với Chúa Ruồi.
William Golding luôn để một con quái vật lảng vảng trong từng bữa ăn, giấc ngủ của bọn trẻ; một con quái vật không ăn thịt bọn trẻ nhưng khiến chúng kinh hãi và nghi kỵ lẫn nhau. Con quái thú chính là cái cớ để Jack hạ bệ Ralph vì tham vọng quyền lực, để thỏa mãn bản năng phiêu lưu và chinh phục, dễ dàng làm điều ác mà không sợ bị ngăn cản. Hình ảnh đám trẻ như bầy mọi rợ diễn trò săn bắt, điên rồ nhảy múa với những câu hát khắc khoải, dồn dập, mù quáng trỗi lên từ nỗi kinh hoàng “Giết con ác thú! Cắt cổ nó! Thọc tiết nó!” khiến người đọc ớn lạnh, ám ảnh. Chúng như bầy quỷ dữ, sẵn sàng sát hại đồng loại mà không ghê tay. Simon và Piggy bị chúng giết. Chưa hết, đỉnh điểm là màn truy lùng, săn đuổi Ralph đến nghẹt thở. Bọn chúng châm lửa hun khói để tìm nơi ẩn náu của Ralph khiến cả hòn đảo bốc cháy và nhờ đó viên sĩ quan phát hiện ra bọn trẻ trên đảo, Ralph thoát chết trong gang tấc. Khi viên sĩ quan hỏi chuyện Ralph, cậu “khóc than cho sự ngây thơ đã chết và lòng dạ đen tối của con người”...
Từng tham gia phục vụ trong Hải quân Hoàng gia Anh trong Thế chiến II, suốt đời William Golding không thể nào rũ bỏ những ám ảnh khủng khiếp gây ra bởi chiến tranh. Có lẽ bởi thế mà hầu hết các tác phẩm của ông đều mang nặng nỗi trăn trở về hai chữ Thiện và Ác của con người. Như bình luận của tạp chí danh tiếng The Times “Nếu Chúa Ruồi chỉ đơn thuần là một tác phẩm văn học thiếu nhi, ắt hẳn nó sẽ vô cùng rạo rực và tươi sáng, nhưng tác giả của nó là Golding, người đã trải qua đủ ác mộng để hiểu rằng, nơi nào con người không kiềm chế được cái ác bản năng thì dẫu chỉ là trò chơi của trẻ nít, vườn địa đàng sớm muộn cũng thành địa ngục”.
 Sách do Lê Chu Cầu dịch. Bản quyền bản tiếng Việt thuộc về Công ty Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam; Nhà xuất bản Văn Học tái bản năm 2020.