“Cuốn từ điển” của Hội nghề cá Bắc Ninh

Hơn 20 năm trước khi vùng đất trũng Phương Độ, xã Bình Dương (Gia Bình) chưa được  khai phá, có một người thầy giáo về hưu cần mẫn ngày đêm cuốc từng thớ đất, đào ao, đắp bờ kiến tạo mô hình kinh tế VAC tổng hợp, để rồi trở thành điểm sáng về chuyển đổi ruộng trũng sang nuôi trồng thủy sản của cả nước. Người thầy giáo- nông dân ấy là ông Nguyễn Duy Kiếm, Phó Chủ tịch Hội nghề cá tỉnh.

Ông Nguyễn Duy Kiếm với thành quả lao động của mình.

Hôm nay gặp lại, tên tuổi ông đã gắn liền với biệt danh mà bà con, hội viên trân trọng dành cho là “cuốn từ điển” của Hội nghề cá Bắc Ninh. Ở cái tuổi “thất thập” ông vẫn rất tinh tường và say sưa nói về từng giống cá, kỹ thuật nuôi cũng như hiệu quả kinh tế từng loại. Dường như nghề nuôi cá đã ăn sâu, thấm vào máu thịt người nông dân thuần phác này. Dáng người nhỏ bé, nhanh nhẹn, hoạt bát, miệng nói, tay làm, câu chuyện mở đầu sau hơn 20 năm gặp lại vẫn về nuôi cá: “Già rồi, sức yếu, trang trại cũng chuyển cho cháu trông nom, để dành thời gian cho công tác Hội. Tôi chỉ giữ lại một ao nuôi thử nghiệm giống cá nheo Mỹ theo chương trình của Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh, nếu thành công sẽ hướng dẫn bà con trong vùng làm theo. Đây là loài cá được thị trường ưa chuộng, giá thành phẩm cao, nhưng dễ nuôi. Thời điểm này, cá sắp được thu hoạch, dự kiến cho năng suất”. Rồi ông dẫn chúng tôi thăm ao cá, ánh mắt ông chăm chú dõi theo từng đàn cá tung tăng nối đuôi nhau tìm mồi mới thấy ông đam mê, say cháy với công cuộc nuôi cá như thế nào.
Câu chuyện nuôi cá của ông dẫn chúng tôi trở lại thập kỷ 90 của thế kỷ 20, với những nhọc nhằn thấm đẫm mồ hôi, nước mắt nhưng ẩn trong đó là sự thành công không kể xiết qua những đợt đưa giống cá mới vào nuôi thử nghiệm. Ông Kiếm nhớ lại: Khi về hưu, trở lại với ruộng đồng, tôi nhận thấy, không chỉ gia đình mình mà tất cả người dân nơi vùng đất “sống ngâm da, chết ngâm xương” này chỉ cấy được một vụ lúa, lại không ăn chắc, năng suất thấp 30- 40kg/sào, nên dù có chăm chỉ đến mấy vẫn không đủ ăn. Sau nhiều trăn trở, suy tính, tôi quyết định chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ cấy lúa sang làm VAC, vừa đào ao thả cá, kết hợp chăn nuôi và trồng cây ăn quả sẽ là một giải pháp tốt”.
Nghĩ là làm, năm 1994, khi chưa có chủ trương chuyển đổi của Nhà nước, ông đã mạnh dạn thuê 2 ha đất trũng bỏ hoang của thôn để làm trang trại, rồi vận động bà con trong thôn cùng làm, cùng nhau giúp đỡ ngày công đào ao, xây dựng chuồng trại, cùng bàn bạc xem nuôi con gì, trồng cây gì có thể cho hiệu quả kinh tế. Sau vài năm manh nha, tự phát, trời không phụ lòng người, trang trại của ông cũng như một vài người trong thôn đã thành công, năng suất gấp nhiều lần so cấy lúa, từ 30-40kg thóc/sào, lên đến 200 triệu đồng/ha, bước đầu mang lại cuộc sống no đủ.

Ông Kiếm giới thiệu ao nuôi cá nheo thử nghiệm.

Những năm 1995- 1997, Nhà nước có chủ trương chuyển đổi ruộng trũng sang nuôi trồng thủy sản. Lúc này, một số vùng đồng trũng ở các xã lân cận bắt đầu chuyển đổi, trang trại của ông Kiếm trở thành mô hình cho nhiều người học tập, làm theo. Bản thân ông nhanh chóng nhận thấy, để phát triển mạnh, bền vững phải có sự hỗ trợ đắc lực của các cấp, ngành về chuyển giao khoa học, kỹ thuật chăn nuôi, về hỗ trợ đồng vốn, con giống và nhất là phải có tổ chức, liên kết mới có thể mang lại thành công. Một mặt, ông vận động bà con trong thôn, xã thành lập Hội nghề cá nhằm tìm hướng đi đúng, khắc phục những hạn chế, cùng nhau phát triển (ban đầu Hội chỉ có 10 thành viên, sau lên tới 40 hội viên). Mặt khác tranh thủ sự hỗ trợ của Sở Nông nghiệp và PTNT, Chi cục Thủy sản, Trung tâm Khuyến nông tỉnh, Hội nghề cá tỉnh, sự chỉ đạo sát sao của chính quyền các cấp, ông bám sát hướng dẫn kỹ thuật trong chăn nuôi, trồng trọt, mạnh dạn tiên phong đưa các giống con mới, con đặc sản vào nuôi trồng. Bằng sự nỗ lực tìm tòi, học hỏi, dám nghĩ, dám làm không ngại khó, ngại khổ, ông đã thành công trong nhiều mô hình nuôi cá thử nghiệm như: Cá chim trắng; tôm càng xanh; rô phi đơn tính; cá trắm có thâm canh; ba ba gai; thâm canh cá và hiện đang nuôi thử nghiệm cá nheo Mỹ. Điều trân quý ở người nông dân thuần khiết này chính là tinh thần vì cộng đồng. Ông không giữ thành công cho riêng mình mà mỗi mô hình thử nghiệm hiệu quả, ông lại truyền đạt kinh nghiệm, hướng dẫn cách nuôi cho tất cả bà con trong vùng và cho bất cứ tập thể, cá nhân trong, ngoài tỉnh có nhu cầu thăm quan, học hỏi. Nhiều trang trại học tập, làm theo ông đã đem lại thành công đáng kể, không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu như: Trang trại VAC của ông Nguyễn Tài Chiến (Phương Liễu, Quế Võ); Nguyễn Thị Lộc (Vạn Ninh, Gia Bình); Nguyễn Văn Chiến (Châu Phong, Quế Võ)…Nhất là kinh nghiệm nuôi ba ba gai cho lợi nhuận gấp 4-5 lần nuôi các loại cá thông thường khác. Ông kể: Ưu điểm của giống ba ba gai trọng lượng lớn, thịt ngon, giá thương phẩm cao, hơn 500.000 đồng/kg (có thời điểm lên đến 1.600.000 đồng/kg). Tuy nhiên, ba ba gai lại là loài có kỹ thuật nuôi tương đối khó, đòi hỏi người nuôi phải tuân thủ quy trình rất nghiêm ngặt. Ao, bể nuôi bảo đảm nguồn nước và đáy sạch, cần thả giống sớm để tranh thủ thời vụ sinh trưởng thích hợp, cỡ giống thả từ 100 - 200 gam/con, thả cá đúng mật độ, không quá dày. Thức ăn chủ yếu là các loại cá tạp, ốc... phải rửa sạch, đủ lượng, đủ chất, bổ sung thêm vitamin, khoáng chất nhằm tăng sức đề kháng cho ba ba. Định kỳ thay nước cho ao nuôi 7 ngày/lần. Người nuôi phải thường xuyên theo dõi và kiểm tra chặt chẽ các yếu tố môi trường, kịp thời xử lý bệnh. Nuôi khó là thế, nhưng ông không quản ngại vất vả, đi khắp các địa phương trong tỉnh hướng dẫn kinh nghiệm nuôi ba ba gai cho bất cứ hộ dân nào có nhu cầu, vì thế mà toàn tỉnh hiện có hơn 50 mô hình nuôi ba ba gai giá trị kinh tế cao. Ông Nguyễn Công Thao, Phó Chủ tịch Hội nông dân tỉnh nhận xét: Ông Kiếm là một trong những người tiên phong trong việc tiếp thu các tiến bộ kỹ thuật về nuôi trồng thủy sản, nhất là nuôi ba ba gai. Đặc biệt, ông thường xuyên giúp đỡ về kỹ thuật, vốn sản xuất, bao tiêu sản phẩm cho bà con địa phương. Nhiều năm liền, ông đạt danh hiệu hộ sản xuất, kinh doanh giỏi cấp tỉnh.
Hơn 20 năm chuyên cần với nghề nuôi trồng thủy sản, ông cùng các hội viên góp phần đưa vùng đất trũng Gia Bình trở thành điểm sáng, đi đầu trong cả nước. Quê hương Bình Dương của ông vinh dự được đón hơn 3.500 đoàn khách ở khắp các vùng, miền của tổ quốc về tham quan, học tập. Ông Kiếm luôn khắc sâu lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “gian nan rèn luyện ắt thành công”. Và sự nỗ lực không mệt mỏi, tinh thần truyền lửa cho hội viên của ông được các cấp, ngành từ Trung ương đến địa phương ghi nhận, nhiều lần khen thưởng. Trong những ngày thu tháng 8 lịch sử này, niềm vinh dự lớn lại đến với ông khi được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen.
Chia tay “cuốn từ điển” Hội nghề cá tỉnh, dư âm đọng lại trong chúng tôi là một người nông dân thuần phác, đầy nhiệt huyết, chưa bao giờ thôi học hỏi, tiếp thu những kiến thức khoa học, kỹ thuật, truyền đạt cho các thế hệ sau, tiếp nối tạo nên những kỳ tích mới trong nuôi trồng thủy sản, góp phần xây dựng nông nghiệp, nông thôn phát triển bền vững.