Đề án xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề Văn Môn chưa đạt kỳ vọng

Đề án tổng thể xử lý môi trường làng nghề xã Văn Môn, giai đoạn 2022-2026 được UBND huyện Yên Phong ban hành tháng 6 năm 2022, nhằm đánh giá thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh và hiện trạng môi trường tại làng nghề Mẫn Xá; đề xuất phương án, biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường, đề ra lộ trình chuyển đổi ngành nghề hoặc di dời vào CCN làng nghề đối với các cơ sở tái chế nhôm từ năm 2022 đến năm 2026.

Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện chưa được như kỳ vọng. Lượng chất thải tồn đọng chưa có phương án xử lý tối ưu; hầu hết cơ sở sản xuất chưa vào được CCN; khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt và chất thải làng nghề chậm tiến độ; tình trạng ô nhiễm, gia tăng ô nhiễm vẫn diễn ra... gây bức xúc dư luận xã hội.

Cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá chưa thu hút được các cơ sở sản xuất xen kẹp trong khu dân cư vào sản xuất.

Công tác xử lý chất thải rắn tồn đọng tại làng nghề Mẫn Xá, xã Văn Môn được xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đề án, nhưng đến nay vẫn chưa xây dựng được phương án và đơn giá xử lý, nên chưa thực hiện được các bước tiếp theo. Được biết, trước đó, UBND tỉnh có Văn bản số 2788/UBND-NN.TN về việc lập dự án đầu tư: Thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn tồn đọng tại xã Văn Môn, huyện Yên Phong; giao Sở Tài nguyên và Môi trường lập dự án đầu tư; chủ đầu tư là UBND huyện Yên Phong; kinh phí thực hiện khoảng 165 tỷ đồng, từ nguồn vốn sự nghiệp môi trường năm 2021-2022. Sau đó tỉnh giao lại cho UBND huyện Yên Phong lập dự án đầu tư, UBND huyện phối hợp với Viện Kinh tế Xây dựng - Bộ Xây dựng lập định mức, đơn giá xử lý chất thải rắn tồn đọng. Đồng thời tổ chức nhiều cuộc họp triển khai với Sở Tài nguyên và Môi trường, một số sở, ngành liên quan, nhằm bảo đảm tính pháp lý, tiến độ thực hiện dự án, song do còn nhiều bất cập về các Thông tư, Nghị định, Luật Ngân sách, Luật Đấu thầu, công nghệ xử lý, quãng đường vận chuyển… nên tiến độ thực hiện dự án chậm so với kế hoạch. Hiện tại, vẫn chưa thống nhất được phương án và đơn giá xử lý chất thải rắn tồn đọng tại đây, khiến mọi công việc triển khai bị ngưng trệ.
Đối với dự án ĐTXD khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt và chất thải rắn làng nghề xã Văn Môn, diện tích 3,8 ha đang hết sức khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) do người dân cố tình không nhận bồi thường, hỗ trợ GPMB, đưa ra nhiều yêu sách vượt khung hỗ trợ, bồi thường theo quy định. UBND huyện giao Ban Quản lý các dự án xây dựng phối hợp cùng UBND xã Văn Môn và lãnh đạo thôn Mẫn Xá, thôn Phù Xá (nơi có diện tích đất thu hồi) tổ chức 4 đợt chi trả tiền, tổng kinh phí chi trả đối với đất nông nghiệp giao lâu dài và tương đương lâu dài khoảng hơn 4,1 tỷ đồng cho 31/78 hộ, đạt khoảng 39,3%. Công tác tuyên truyền vận động nhân dân đồng thuận để nhận tiền bồi thường, hỗ trợ theo quy định tiếp tục được triển khai thường xuyên, liên tục. Sau khi tuyên truyền, vận động, trường hợp các hộ vẫn không nhận tiền, sẽ tham mưu hoàn thiện hồ sơ cưỡng chế thu hồi đất, đẩy nhanh tiến độ xây dựng Khu xử lý.
Đây là 2 nội dung trọng tâm và khó thực hiện trong Đề án tổng thể xử lý môi trường làng nghề xã Văn Môn hiện nay. Trước thực trạng đó, UBND huyện thành lập Ban Chỉ đạo do Phó Chủ tịch UBND huyện làm Trưởng Ban và Tổ giúp việc Ban chỉ đạo thực hiện Đề án. UBND xã Văn Môn cũng thành lập Tổ tự quản về bảo vệ môi trường làng nghề; xây dựng phương án xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề trên địa bàn xã, giai đoạn 2022-2026, trình UBND huyện phê duyệt; ký cam kết với các tổ chức, hộ gia đình có hoạt động cô đúc nhôm không đổ chất thải sản xuất bừa bãi, bố trí khu vực lưu giữ tạm thời chất thải; rà soát lập danh sách cơ sở sản xuất, hộ gia đình cô đúc nhôm để quản lý và yêu cầu thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường; lắp đặt camera giám sát tình trạng đổ, đốt chất thải không đúng nơi quy định để có biện pháp xử lý kịp thời, hạn chế thấp nhất tình trạng ô nhiễm môi trường gia tăng tại đây.
Giải pháp bền lâu chính là thu hút, di dời các hộ sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ trong khu dân cư vào CCN làng nghề, sản xuất tập trung, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, ổn định sản xuất. Thế nhưng, tiến độ xây dựng hạ tầng kỹ thuật chưa hoàn thiện; chưa có phòng cháy, chữa cháy, trạm xử lý nước thải; 80% phần diện tích đất công nghiệp đã cho các doanh nghiệp thuê, khoảng 249/619 lô đất cho các tổ chức, hộ gia đình thuê để xây dựng cơ sở sản xuất kinh doanh, nhưng cơ bản không phải hộ sản xuất nằm trong làng nghề. Tỉ lệ các cơ sở cô đúc nhôm di dời ra khỏi khu vực dân cư rất thấp, khoảng 12,8% (38/297 hộ), nguyên nhân là do kinh phí thuê mặt bằng tại dự án CCN làng nghề Mẫn Xá cao hơn so với khu vực. Trong các buổi họp với dân có đất thu hồi GPMB thực hiện dự án CCN làng nghề Mẫn Xá, đại diện chủ đầu tư Công ty cổ phần Tập đoàn Hanaka có hứa với dân khi xong dự án Công ty cho thuê với giá từ 4-5 triệu đồng/ m2, nhưng theo nắm bắt thông tin hiện nay, Công ty đang cho thuê mặt bằng khoảng 8-9 triệu đồng/m2, đặc biệt có lô hơn 10 triệu đồng/m2, nên các cơ sở sản xuất nhỏ, lẻ khó thuê mặt bằng sản xuất, khiến khó khăn chồng chất và bài toán xử lý ô nhiễm môi trường xã nghề Văn Môn vẫn chưa có lời giải thoả đáng.
Yên Phong kiến nghị tỉnh đề xuất với Chính phủ có cơ chế đặc thù chỉ định một đơn vị đủ chức năng thu gom, vận chuyển xử lý chất thải rắn tồn đọng tại làng nghề Mẫn Xá để có cơ sở lập dự án, xây dựng đơn giá làm căn cứ thực hiện; tổ chức thanh tra dự án CCN làng nghề Mẫn Xá, nhằm xác định giá đất và mục đích triển khai dự án; các sở, ngành phối hợp chặt chẽ cùng Yên Phong gỡ vướng từng phần việc để thực hiện hiệu quả, đúng lộ trình của Đề án.