Để HTX là cầu nối nông dân với thị trường

Sau 10 năm tái lập, diện tích đất nông nghiệp của Bắc Ninh liên tục bị thu hẹp từ 52.795 ha (năm 1996) xuống còn 50.967 (năm 2006). Tuy nhiên, giá trị sản xuất nông- lâm- thuỷ sản tăng từ 874 tỷ đồng (năm 1996) lên hơn 2.200 tỷ đồng (năm 2006), dự kiến đạt xấp xỉ 2.300 tỷ đồng trong năm 2007. Để tiếp tục nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp, ngoài việc tăng cường tiếp thu các giống cây trồng, vật nuôi mới, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, chủ động phòng trừ dịch bệnh... việc tiêu thụ nông sản có ý nghĩa hết sức quan trọng. Tuy nhiên, hoạt động tiêu thụ nông sản những năm qua phần lớn mới chỉ dừng ở mức tư thương đứng ra thu mua, sơ chế, bảo quản và bán ra thị trường. Thực tế trên đặt ra yêu cầu cần có các hình thức liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản một cách bền vững, trong đó hình thức tiêu thụ thông qua HTX dịch vụ nông nghiệp có vai trò chủ đạo.

Năm 2007 toàn tỉnh có 34 HTX dich vu seo vụ nông nghiệp đứng ra ký kết hợp đồng sản xuất, tiêu thụ sản phẩm với 17 doanh nghiệp, công ty TNHH cho 467,4 ha dưa gang, cà chua, ớt, sa lát, dưa bao tử, thóc, khoai tây, lạc, bí ngô, rau xanh. Có 5.521 hộ tham gia sản xuất nông sản phục vụ hợp đồng. Sản lượng ký kết gồm: 975 tấn dưa gang, 220 tấn cà chua, 200 tấn ớt, 383 tấn sa lát, 587,5 tấn dưa bao tử, 746 tấn thóc giống, 1.680 tấn khoai tây, 27 tấn lạc, 260 tấn bí ngô, 30 tấn rau xanh. Sản lượng tiêu thụ thực hiện được 80% so với hợp đồng đã được ký kết. Các HTX thực hiện tốt và có sản phẩm tiêu thụ hàng năm tương đối ổn định, có tín nhiệm với doanh nghiệp là: Đình Bảng (Từ Sơn), Quảng Lợi (Tiên Du), Yên Ngô, Ninh Xá (Thuận Thành), Đông Dương, Mộ Đạo, Việt Hùng (Quế Võ), Đông Mai (Yên Phong), Cổ Thiết (Gia Bình). Những năm gần đây do người dân đã nhận thức sâu sắc hiệu quả kinh tế của việc liên kết sản xuất nông sản hàng hoá: Thuận lợi trong việc tưới tiêu, áp dụng KHKT, đưa cơ giới hoá vào sản xuất, tiêu thụ sản phẩm cùng sự chỉ đạo tích cực của các địa phương, toàn tỉnh đã hình thành 105 vùng sản xuất nông nghiệp tập trung với diện tích 6.500 ha; 97 vùng nuôi trồng thuỷ sản tập trung với diện tích 4.800 ha. Sản lượng nông sản ngày càng nhiều đã đặt ra yêu cầu cần có một hệ thống tiêu thụ sản phẩm cho người sản xuất. Việc tiêu thụ nông sản trong những năm qua trên địa bàn tỉnh diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau: Người dân đem bán tự do ngoài thị trường, chợ nông thôn. Tư thương đứng ra thu mua trực tiếp với người sản xuất hoặc thông qua nhóm, tổ, HTX thu gom theo thoả thuận về số lượng, chất lượng và giá cả từng đợt, từng ngày, không có ký kết hợp đồng ngay từ đầu vụ. HTX nông nghiệp đại diện cho hộ sản xuất đứng ra ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với tư thương hoặc doanh nghiệp ngay từ đầu vụ có thoả thuận về số lượng, chất lượng và giá cả thu mua cũng như tiền vốn, vật tư ứng trước cho người sản xuất (Hình thức này được gọi là tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng). Trong quá trình phát triển nền nông nghiệp hàng hoá bền vững và hiệu quả thì đây là hình thức tiêu thụ nông sản ưu việt nhất bởi nó giúp cho nông dân yên tâm đầu tư sản xuất, có thu nhập ổn định, không bị thiệt thòi, ép giá trong tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên việc tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng vẫn còn nhiều hạn chế, khó khăn như: Số doanh nghiệp tham gia tiêu thụ còn ít; số HTX tham gia làm dịch vụ tiêu thụ nông sản không nhiều; tiền vốn do các doanh nghiệp ứng trước cho nông dân còn khiêm tốn; sản lượng tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng có số lượng thấp, chỉ chiếm 10- 15% tổng số nông sản. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trên là do nhận thức và trách nhiệm của người sản xuất trong việc tham gia thực hiện hợp đồng chưa cao. Một số hợp đồng không thực hiện được là do người dân mang sản phẩm ra bán bên ngoài có giá mua cao hơn hợp đồng; tiềm lực kinh tế và năng lực nội tại của nhiều HTX nông nghiệp còn yếu, chưa đủ sức để tham gia vào lĩnh vực này; sự chỉ đạo của cấp chính quyền địa phương còn ở mức độ hạn chế, chưa mạnh mẽ; một số doanh nghiệp tham gia còn cầm chừng, chưa thực sự liên kết gắn sản xuất với tiêu thụ. Để đẩy mạnh hình thức liên kết sản xuất tiêu thụ nông sản thông qua ký kết hợp đồng giữa HTX dịch vụ nông nghiệp với các doanh nghiệp, công ty TNHH, trước hết cần tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức cho nông dân về quyền lợi, trách nhiệm, nghĩa vụ khi tham gia liên kết sản xuất. Về phía doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm hợp đồng tiêu thụ với nông dân khi nông sản hạ giá, còn nông dân tuyệt đối không được bán sản phẩm ra ngoài khi giá thị trường cao hơn so với thời điểm ký kết. Nhà nước cần tạo điều kiện về mặt cơ chế, chính sách cho các doanh nghiệp trong ký kết, thu mua sản phẩm cho nông dân đồng thời làm tốt “vai trò” trọng tài khi doanh nghiệp, HTX, nông dân xảy ra mâu thuẫn.