“Góc Quốc hội” của “ông nghị đi xe đạp”

Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng quê làng Dục Tú, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc huyện Ðông Anh, Hà Nội), là đảng viên Ðảng Cộng sản Việt Nam, Hội viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam

Nguyễn Huy Tưởng tham gia Hội Văn hóa cứu quốc từ năm 1943, sau Cách mạng Tháng Tám là Phó Thư ký Hội Văn hóa cứu quốc Việt Nam. Năm 1996, ông được Nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh (đợt I). Di sản văn chương đồ sộ của ông gồm 4.245 trang thuộc đủ các thể loại thơ, kịch, tiểu luận phê bình, văn xuôi, ghi chép, nhật ký… Nhiều tác phẩm nổi tiếng như: Ðêm hội Long trì( tiểu thuyết được chuyển thể điện ảnh, chèo, cải lương); Vũ Như Tô (kịch), An Tư (tiểu thuyết), Bắc Sơn (kịch), Những người ở lại (kịch), Anh Sơ đầu quân (tập kịch), Ký sự Cao Lạng (ký), Lũy hoa (truyện phim), Sống mãi với thủ đô (tiểu thuyết), và nhiều truyện viết cho thiếu nhi: Chiến sỹ ca nô, An Dương Vương xây thành ốc, Tìm mẹ, Lá cờ thêu sáu chữ vàng…      
    Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng là một trong 6 đại biểu được cử tri tỉnh Bắc Ninh bỏ phiếu ngày 6-1-1946, bầu là đại biểu tại Toàn quốc Ðại biểu Ðại hội (tức Quốc Hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, khóa I) cùng với các vị đại biểu khác là: Dương Ðức Hiền, Bạch Di tức Vi Dân, Ngô Thế Phúc, Nguyễn Duy Thân (người Ðình Bảng) và Vũ Thị Khôi, tức Phan Thị Thục (vợ Nguyễn Duy Thân).

Ngày 3-12-1945, nhà văn Nguyễn Huy Tưởng gửi Chủ tịch UBHC tỉnh Bắc Ninh bức thư, trong đó yêu cầu ông Chủ tịch “vui lòng ghi tên tôi vào danh sách những người ra ứng cử vào Quốc dân đại hội kỳ Tổng tuyển cử 25 tháng Chạp năm 1945” (do công tác chuẩn bị không kịp nên ngày Tổng tuyển cử bầu Quốc hội khóa đầu tiên của nước Viêt Nam Dân chủ Cộng hòa được lui lại đến ngày 6-1-1946). Từ khi ghi tên ứng cử đến trước ngày bầu cử, ông đã có nhiều hoạt động vận động tranh cử, tiếp xúc với chính quyền và nhân dân Bắc Ninh. Ngày 12-12-1945 ông viết bức thư cùng nhân dân Bắc Ninh, trình bày những công việc dự định sẽ làm khi trúng cử, ông kêu gọi: “Ðứng trước nạn xâm lăng đe dọa cả vận mệnh nước nhà, đứng trước tương lai của riêng tỉnh Bắc Ninh chúng ta, chắc anh chị em sẽ quả quyết bỏ phiếu bầu cho chúng tôi”.

Bức thư nói trên và tiểu sử nhà văn Nguyễn Huy Tưởng được in trên giấy mầu và công bố rộng rãi trong tỉnh. Tờ tiểu sử có đoạn: “Ðể phụng sự Quốc gia một cách tích cực hơn nữa, năm 1943 ông vào hàng ngũ Hội Văn hóa cứu quốc tranh đấu cho nền độc lập của Việt Nam và cho sự đắc thắng của văn hóa mới”. Ðặc biệt Ủy ban bầu cử tỉnh còn cho in những tờ áp phích cỡ lớn, khổ 50 x 65 cm, đăng lời hiệu triệu ủng hộ ông: “Ðồng bào Bắc Ninh nhất định bầu cho Nguyễn Huy Tưởng, người chiến sỹ cách mạng chân chính của nền độc lập Việt Nam và của dân chúng”…

Trong hoàn cảnh đất nước vừa mới được độc lập, thù trong giặc ngoài đang lăm le phá hoại, nhân dân ta vừa trải qua trận lụt khủng khiếp năm Ất Dậu, nhấn chìm nhiều làng xã, nạn đói đã cướp đi trên hai triệu nhân mạng… sự chuẩn bị cho cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội nước Việt Nam mới là sự cố gắng và quyết tâm rất lớn của chính quyền từ trung ương đến cơ sở, bảo đảm cho cuộc Tổng tuyển cử thắng lợi.

Tờ áp phích ấy được đưa về làng Lộc Hà và được đem ra đình làng, nơi đã từng diễn ra các cuộc cứu đói và bàn những việc hệ trọng sau cách mạng trong làng. Do không có hồ để dán, gỗ cột đình lại quá cứng, khó đóng đinh, nên người ta đã dùng lạt buộc tờ áp phích quanh một cột to ngay giữa đình làng. Bà con qua lại ngôi đình thường xúm lại chỉ trỏ tờ áp phích, truyền miệng nhau bàn tán về Nguyễn Huy Tưởng!

Trở thành đại biểu Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam mới, mục tiêu mà đại biểu Nguyễn Huy Tưởng quan tâm hơn cả là đem ruộng cày về cho nông dân - điều mà ông gọi là “ước mơ nghìn năm của người dân lao động Việt Nam” (Báo Văn Nghệ số 47, tháng 1-1954). 

Ngày 25 tháng 7 năm 1960 nhà văn qua đời tại Hà Nội. Ông vừa kết thúc một nhiệm kỳ, kết thúc một cuộc đời đầy vất vả, gian khó của một “ông nghị đi xe đạp” nhưng bao giờ cũng đau đáu nghĩ đến những vấn đề lớn lao của dân tộc và đất nước. 

Những tư liệu quý về 15 năm làm đại biểu Quốc hội hiện được lưu giữ thành một “Góc Quốc hội” trong gia đình nhà văn: Một bức thư của Phó Chủ tịch Ủy ban Hành chính tỉnh Bắc Ninh gửi ông Nguyễn Huy Tưởng, Bí thư Hội Văn hóa cứu quốc Việt Nam mời đến Tỉnh bộ để trao đổi ý kiến về dự án Hiến pháp. Một bức thư đã rách nát của công dân Hoàng Văn Hốt, một cử tri ở phố Yên Viên, phủ Gia Lâm, Bắc Ninh, đề đạt một số ý kiến gửi lên Quốc hội; một công văn có chữ ký tay của cụ Trưởng ban Thường trực Quốc hội Nguyễn Văn Tố gửi các vị đại biểu Quốc dân thông báo về tình hình đất nước sau ngày ký Hiệp định sơ bộ 6-3-1946. Một công văn khác cũng do cụ Nguyễn Văn Tố ký cuối tháng 9-1946, thông báo về tình hình khẩn cấp và yêu cầu các vị đại biểu Quốc hội sẵn sàng khi lâm sự… Ngoài ra có các bài báo của Nguyễn Huy Tưởng viết về Quốc hội, về chuyến đi dự Quốc dân đại hội Tân Trào tháng 8-1945 đăng trên Tiên Phong, bài trả lời phỏng vấn Báo Cứu Quốc nhân dịp ông ra ứng cử đại biểu Quốc hội khóa I, bài tường thuật kỳ họp Quốc hội khóa I cuối năm 1953 thông qua Luật cải cách ruộng đất, người cày có ruộng…  

Ðặc biệt nhất và quý nhất, đó là tấm giấy chứng minh mang số 162, do Chủ tịch Hồ Chí Minh khi ấy là Chủ tịch Chính phủ lâm thời, ký ngày 29-2-1946: “Chứng nhận ông Nguyễn Huy Tưởng là đại biểu tỉnh Bắc Ninh tại Toàn quốc Ðại biểu Ðại hội”.   

Ghi nhận những đóng góp của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng đối với đất nước, năm 1996 ông được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật; một đường phố tại thủ đô Hà Nội và một đường phố thuộc phường Suối Hoa, trung tâm thành phố Bắc Ninh đã được mang tên ông.