“Hoàng Cầm về Kinh Bắc” - Con mắt thơ “miên man xanh”

Ấn phẩm “Hoàng Cầm về Kinh Bắc” vừa ra mắt công chúng tại Viện Pháp (Hà Nội) do Quỹ Tưởng niệm 100 năm Hoàng Cầm (HC100) biên soạn để kỉ niệm 100 năm ngày thi sĩ tài danh miền Kinh Bắc chào đời (1922-2022).

Ấn tượng đầu tiên khi nâng niu trên tay văn phẩm đặc biệt “Hoàng Cầm Về Kinh Bắc” là màu xanh, một màu xanh vĩnh cửu thăm thẳm, miên man, nhuộm kín toàn bộ diện mạo bên ngoài cuốn sách. Một con mắt xuyên không ngay vị trí trung tâm bìa sách như biểu hiện cho con mắt thơ của ông trong ánh nhìn bằng “mắt thời gian càng miên man xanh”. Có thể đó là cách mà Hoàng Cầm đã nhìn, được nhìn như nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên viết: “Con mắt thơ của ông nhìn xuyên thời gian, xuyên các tầng lớp văn hóa của miền quê Quan họ, một vùng quê thấm đẫm những huyền sử huyền tích huyền tình”.
“Hoàng Cầm về Kinh Bắc” (Nxb Hội Nhà văn, 2022) là cuốn sách sang trọng, công phu, chỉn chu từ hình thức đến nội dung. Đó là công sức không nhỏ của những người biên soạn, gia đình, các tác giả, thân hữu và những người yêu thơ.
Đọc sách, độc giả sẽ được tuần du vùng Kinh Bắc qua trọn vẹn 8 nhịp của tập thơ Về Kinh Bắc: Nhịp một - Khấn nguyện; nhịp hai - Kiếp trước; nhịp ba - Rũ bụi gia phả; nhịp bốn - Rồi cùng đi tất cả; nhịp năm - Còn em; nhịp Sáu-Điểm trang, nhịp Bảy - Rồi lại đi; nhịp Tám; Về với ta. Sự đặc biệt của cuốn sách ở chỗ, Về Kinh Bắc được tổng hợp từ các dị bản năm 1959, 1960, 1982 và phiên bản được xuất bản qua các năm từ 1994 đến 2011.
Không đơn thuần là một ấn bản văn học, “Hoàng Cầm Về Kinh Bắc” còn là một tác phẩm xuất bản mỹ thuật sang trọng với nhiều tác phẩm hội họa và hàng chục bức ảnh về Hoàng Cầm, những khoảnh khắc của nhà thơ với các bạn văn... Phần sau cuốn sách có nhiều tư liệu quý hiếm về cuộc đời, tác phẩm của Hoàng Cầm như: Thư viết tay, tranh ảnh ghi dấu bút tích, bản sơ thảo một số bài thơ mà trong đó có cả nét vẽ và những nét sửa chữa, gạch xóa của tác giả.
Một phần nội dung quan trọng khác của cuốn sách là những bài viết mới nhất chọn lọc từ trong và ngoài nước của các tác giả Hoàng Hưng, Nguyễn Thụy Kha, Phạm Xuân Nguyên, Đỗ Lai Thúy, Chu Văn Sơn, Nguyễn Đức Tùng, Lê Thị Thanh Tâm, Trần Thanh Cảnh... viết về tác giả Hoàng Cầm, về tập thơ Về Kinh Bắc.
Tập thơ Về Kinh Bắc được giới phê bình, các học giả nhận định là tập thơ toàn bích, tiêu biểu nhất của Hoàng Cầm, là “một sử thi trữ tình độc nhất vô nhị về vùng văn hóa Kinh Bắc”. Trong bài viết “Đi tìm ẩn ngữ thơ Hoàng Cầm”, tác giả Đỗ Lai Thúy cho rằng: Hoàng Cầm không tả thực một miền quê Kinh Bắc trong thực tế, mà thể hiện một Kinh Bắc bất tử trong tâm tưởng ông, và có thể cũng sẽ bất tử trong thơ ông.
Kể về hoàn cảnh thai nghén cho Về Kinh Bắc lọt lòng, trong phần Vĩ thanh, thi sĩ Hoàng Cầm viết: “Tôi đã trở về với tâm tư riêng, thế giới riêng của mình, về với quê hương Kinh Bắc xa xưa mà vẫn gần gũi, về với những người đã khuất bóng ở nhân gian nhưng mãi mãi hiện diện trong tâm hồn tôi. Và tập Về Kinh Bắc đã ra đời như thế, mặc nhiên thành cột xương sống cho toàn bộ thi phẩm của tôi...”.
Nhà thơ còn nhắn gửi: “Tôi hy vọng rất chân thành, được gặp những tâm hồn bầu bạn, có độ lượng để bao dung, có tấm lòng nhân ái để thông cảm, có trí thức đủ để hiểu thấu đáo tác phẩm và tác giả, hiểu cả điểm mạnh và điểm yếu của một người suốt đời lấy Thơ làm cứu cánh, làm mục đích, làm lẽ sống, chứ không bao giờ lấy Thơ làm phương tiện để cho mình đạt tới những gì gì đó mà tâm hồn mình không thể chấp nhận. Ví dụ như danh và lợi, sự bon chen, sự cầu cạnh, sự tâng bốc nịnh hót, gièm pha, thù hận... là những cái rất xa lạ với tôi, có lẽ xa lạ cả với Thơ chân chính nữa”.