“Mắt” làng

Đầu làng tôi có cái giếng đất khá to, đường kính khoảng gần chục mét, quanh năm nước trong leo lẻo. Theo các cụ cao niên kể lại, cái giếng ấy đã có từ rất lâu đời, là nơi cung cấp nước sinh hoạt cho cả làng.

Bờ giếng được đắp bằng đất, vững chãi, cao khoảng hơn đầu gối 1 người trưởng thành. Men theo bờ giếng là những cây duối dại, những khóm tầm xuân đan xen vấn vít, vừa làm đẹp cảnh quan vừa giữ cho đất không bị xói lở. Đối xứng nhau hai bên bờ giếng là hai dãy bậc thang được xếp ngay ngắn bằng những tảng đá xanh vuông vức cho bà con xuống lấy nước.
Vài chục năm trước, vào mỗi sáng sớm hoặc chiều tối, thanh niên, phụ nữ khỏe mạnh tranh thủ gánh nước về trữ vào ang, vào bể của gia đình. Tiếng kẽo kẹt của xô, thùng xen lẫn tiếng cười nói, thăm hỏi râm ran… Sau một ngày lao động mệt nhoài, bà con xuống giếng khỏa tay vục nước đưa lên miệng, vị ngọt thanh, mát lành như xua tan hết những nhọc nhằn. Khi còn là đứa trẻ vô ưu, tôi thường cùng chúng bạn chơi đùa bên bờ giếng, mải miết trốn tìm, chọi gà, trồng nụ trồng hoa... rồi nằm vật ra bãi cỏ xanh cười sung sướng hoặc chen nhau đu lên cây duối dại hái quả mọng ăn chơi.
Người lớn luôn răn bọn trẻ phải giữ gìn giếng làng sạch sẽ vì đó là chốn phong thủy linh thiêng, là “mắt” làng. Có lần tôi thắc mắc thì mẹ giải thích: “Con nhìn xuống giếng sẽ nhìn thấy bóng của chính mình, của những người xung quanh và bóng cây cối, thậm chí cả chim chóc, mây trời đang bay. Rồi những chuyện các con nói, những trò các con chơi với nhau bên giếng nó đều “biết” hết. Thế tức là giếng như cái “mắt” của làng rồi còn gì”. Tôi lý sự: “Nói như mẹ thì cây Gạo bên bờ giếng mới là “mắt” làng vì ngọn của nó cao hơn tất cả những nóc nhà của làng mình. Mỗi lần nó nở hoa như hàng vạn con mắt mở ra nhìn khắp xung quanh”.

Mẹ nhìn tôi trân trân, như chìm vào vùng kí ức. Mẹ bảo, trước kia cũng hay cùng các anh chị em và bạn bè chơi đùa xung quanh bờ giếng. Mẹ thích hoa Gạo vì nó đỏ rực, trông như những đốm lửa nhảy nhót trên cành. Bác Chỉnh, anh trai của mẹ có lần cười “Dân ta rõ khéo, đặt tên cho loài hoa nở vào những ngày giáp hạt là hoa Gạo. Chỉ tiếc là không ăn được!” Rồi một ngày đầu xuân, bác Chỉnh trốn nhà đi bộ đội. Bác nhờ người nhắn mẹ ra gốc cây Gạo, dặn dò chăm sóc ông bà cẩn thận để bác đi mang no ấm, bình yên về cho dân làng, hẹn sau vài mùa hoa Gạo nở sẽ về. Thế rồi bác đi mãi không về. Bác nằm lại ở một nơi chốn chưa xác định được, chỉ biết là trong dãy Trường Sơn hùng vĩ.
Mẹ bảo, những ngày tháng ấy chiến tranh, khói lửa liên miên, làng không ít người trai đi mãi không về như bác Chỉnh. Vết thương nào rồi cũng dần liền miệng, nỗi đau nào rồi cũng dần nguôi ngoai nhưng cứ mỗi độ tháng 3 về, hoa Gạo nở đỏ rực như những ngọn lửa thiêu đốt tâm can. Rồi mẹ cười: “Nói như con kể ra cũng đúng. Nếu những bông hoa Gạo là những con mắt, nó có thể thay người làng nhìn xa, thật xa. Có lẽ, ở một chỗ nào đó nơi miền biên viễn cũng có những cây Gạo đỏ, những bông hoa như những con mắt rực sáng hướng về làng”.
Đã xa rồi những năm tháng ấu thơ hồn nhiên, trong trẻo. Làng giờ nước máy đến từng nhà, không còn cảnh người người kẽo kẹt gánh nước đêm trăng, thế nhưng giếng làng vẫn được bà con giữ gìn nghiêm cẩn. Xa quê, mỗi lần nhớ đến gốc Gạo già, vạt cỏ xanh bên bờ giếng lại như thấy người già, trẻ nhỏ vui chơi, thư giãn những buổi chiều tà, những đêm trăng sáng. “Mắt” làng thăm thẳm nhớ thương!