Đô thị sinh thái Nam Sơn, nơi sáng tạo tri thức cho tương lai

Khi nghiên cứu Quy hoạch chung Đô thị Bắc Ninh, các nhà chuyên môn đã có một đề xuất táo bạo, ấy là sẽ hình thành một đô thị mới- đô thị Nam Sơn (nằm trên địa bàn của phường Hạp Lĩnh, xã Nam Sơn (thành phố Bắc Ninh); xã Hiên Vân, Lạc Vệ, Tân Chi (Tiên Du); xã Hán Quảng, Yên Giả, Chi Lăng (Quế Võ) trong tam giác của đô thị lõi Bắc Ninh, tạo thành 3 hành lang phát triển: Hành lang đô thị kết nối Bắc Ninh-Lim-Từ Sơn thành trục phát triển của thành phố Bắc Ninh, liên kết với Hà Nội; Hành lang sáng tạo là trục phát triển kết nối Bắc Ninh với trung tâm nghiên cứu giáo dục ở Nam Sơn; Hành lang sinh thái phát huy thiên nhiên khu vực dọc sông Đuống, nối Từ Sơn với Nam Sơn. Các đô thị Bắc Ninh, Từ Sơn, Nam Sơn là 3 cực tam giác động lực phát triển của đô thị Bắc Ninh tương lai.

Là một vùng đất mới, rất đẹp về thế đất (phong thuỷ) có độ dốc dần từ núi Dạm tới sông Đuống với cảnh quan thiên nhiên kỳ thú và những di tích lịch sử, tín ngưỡng đặc sắc. Ngược lên phía bắc có dãy núi Dạm, tên chữ là Đại Lãm Sơn, đột khởi, nổi giữa những cánh đồng, ao hồ, sông, ngòi, bờ bãi là một bức tranh thiên nhiên tuyệt mỹ, cùng với chùa Dạm xứng đáng là ngôi chùa cổ ngàn năm tuổi như những gì được miêu tả trong sử sách. Nơi đây, vua Trần Nhân Tông trong một lần du lãm đến đây đã xúc cảm để lại hai câu thơ: “Mười hai lâu đài khoe tranh vẽ/ Ba ngàn thế giới lọt mắt thơ”.

 Chạy xuyên dọc khu đô thị và nối thẳng từ chùa Dạm tới ngòi Tào Khê phía bắc sông Đuống là ngòi Con Tên. Truyền thuyết kể rằng: Sau khi tiến hành xây dựng xong chùa Dạm, Thái hậu Ỷ Lan thường về đây tụng kinh niệm Phật, về già ở hẳn đây hương khói thờ Phật. Để tiện cho việc về thăm mẹ và vãn cảnh chùa Dạm bằng thuyền rồng, vua Lý Nhân Tông lệnh cho dân vùng này phải đào ngay một con ngòi chạy thẳng tắp nối sông Thiên Đức (Đuống) từ Quế Ổ chạy qua các làng xã của Chi Lăng, Yên Giả, Nam Sơn đến chân núi chùa Dạm. Vì con ngòi được đào thẳng tắp như con tên, nên nhân dân trong vùng gọi là “Ngòi Con Tên” v.v... Nơi đây tương lai sẽ hình thành trục đô thị kết nối núi Dạm với sông Đuống, cùng với không gian đô thị sầm uất đa dạng chức năng, các khu hành chính- thương mại dịch vụ- văn phòng hướng ra kênh, các khu vực hỗn hợp nhà ở- thương mại, dịch vụ- văn phòng hài hoà với thiên nhiên, với các lối đi dạo dọc theo các cảnh quan quyến rũ hai bên bờ kênh.

 Phía nam của đô thị Nam Sơn là Sông Đuống (Thiên Đức)- Hàng trăm năm qua, dòng Đuống vẫn lấp lánh, nghiêng nghiêng, chở bao huyền thoại, cổ tích… bồi đắp một nền văn hiến, văn hóa đặc trưng cho Bắc Ninh- Kinh Bắc. Hiếm có dòng sông nào chở đầy lịch sử, đậm đặc di tích như sông Đuống. Đó là “vùng đất màu mỡ” để khai thác, phát triển du lịch. Trước mắt, bảo tồn cảnh quan đất nông nghiệp, cây xanh và thiết kế cải tạo, chỉnh trang với các làng xóm hiện hữu theo phong cách kiến trúc truyền thống, hình thành mạng lưới du lịch kết hợp với các di tích và khu du lịch xanh ven sông. Hành lang xanh sông Đuống cùng với các dải cây xanh mặt nước gắn kết giữa khu du lịch tâm linh Phật Tích và khu du lịch sinh thái núi Dạm và ngòi Con Tên, cho ta một đô thị sinh thái đặc sắc.

Các công trình kiến trúc theo phong cách hiện đại của các trung tâm thương mại-dịch vụ… các Trường Đại học theo mô hình khép kín và mô hình mở; Viện nghiên cứu khoa học công nghệ cao với không gian thoáng nhiều mảng xanh và mặt nước. Công viên phần mềm, công viên vui chơi giải trí ven sông, trung tâm thể dục thể thao và các vườn hoa khu ở, thực sự là những không gian mở cho đô thị, cùng với những đường đi bộ rợp mát bóng cây, đây sẽ là nơi sống lý tưởng cho cư dân đô thị và khách du lịch.

Với hai trục chính là Quốc lộ 38 và Tỉnh lộ 287 sẽ được nghiên cứu kỹ càng để vừa tiếp cận vừa có những khoảng cách ly cần thiết để có những công trình cao tầng xen kẽ những không gian mở vào phía trong, với các dải cỏ, sân lát, hồ nước và quảng trường trung tâm.

Đô thị Nam Sơn sẽ là một trung tâm đào tạo, khoa học công nghệ, thương mại, dịch vụ, thể dục- thể thao, y tế- nghỉ dưỡng, du lịch cấp vùng tỉnh và cấp vùng Thủ đô, với khu dân cư chất lượng cao, các khu nhà ở cao cấp; khu đô thị được bảo tồn và phát huy các không gian làng trong đô thị; là đô thị mới ngang tầm quốc gia, quốc tế mà Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt trong Quyết định số 1560/QĐ-TTg ngày 10 tháng 9 năm 2015:  “là đô thị sinh thái-đào tạo- khoa học kỹ thuật; trung tâm kinh tế tri thức của đô thị Bắc Ninh, gắn kết với thiên nhiên…”. Ta có quyền tự hào về những ý tưởng tốt đẹp nay mai sẽ trở thành hiện thực ấy.

Để đạt được những tiêu chí trên, đầu tiên là cần một bản quy hoạch hoàn chỉnh với những giải pháp thông minh và trên hết là tâm huyết với mảnh đất đầy tiềm năng này. Kế đó là cần một nguồn lực đủ lớn (kể cả nguồn vốn Ngân sách và nguồn vốn xã hội hoá) cùng với những quyết tâm của các ngành, các cấp.

Trước mắt là khu công nghiệp Nam Sơn, hiện đang án ngữ ở phía bắc đô thị. Dẫu với tiêu chí là một khu công nghiệp sạch, nhưng vẫn là những nhà xưởng, kho tàng… với những dòng xe tải vào ra nườm nượp, sẽ ngăn cách khu sinh thái núi Dạm với đô thị Nam Sơn ở phía Nam, ngăn cách với khu du lịch tâm linh Phật Tích ở phía Tây. Chưa kể, khu công nghiệp này sẽ bao quanh toàn bộ núi Con Rùa- một ngọn đồi rất đẹp và quý hiếm (núi Con Rùa là một núi nhỏ có dáng mai rùa, chu vi khoảng trên một nghìn mét, có một chỗ sạt về phía Đông, mùa mưa thường rỉ ra nước màu gỉ sắt; cách núi Con Rùa chừng hai cây số về phía Đông-Đông Nam là thôn Phương Lưu, cư dân quần tụ trên một gò đất có dáng đầu rùa, người ta truyền tụng rằng “rùa bị kiếm thần của Cao Biền chém đứt đầu, đến nay máu vẫn chảy, đầu rùa bị văng ra đến tận thôn Phương Lưu”!). Không có cách nào khác là phải từng bước giải toả, tiến tới xoá bỏ hẳn khu công nghiệp này thì đô thị Nam Sơn mới trọn vẹn với tiêu chí đã được hoạch định và kỳ vọng.

Là một đô thị mới hoàn toàn, nên có nhiều thuận lợi của việc tổ chức không gian kiến trúc của một đô thị hiện đại đạt tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế, hướng tới đô thị thông minh (tầm nhìn đến năm 2050). Nam Sơn sẽ là đô thị hạt nhân của đô thị Bắc Ninh, giảm bớt sự tập trung đơn cực vào thủ đô Hà Nội, đóng góp cho sự phát triển của khu quy hoạch thành đô thị đối trọng của thủ đô Hà Nội.

Với những bài học quý giá của sự phát triển các đô thị Bắc Ninh trong hai mươi năm qua, cho thấy Đảng bộ và chính quyền Bắc Ninh có nhiều quyết sách đúng đắn và sáng tạo đưa Bắc Ninh từ một tỉnh nghèo thành một tỉnh giầu đẹp với tốc độ phát triển nhanh chưa từng có trong lịch sử của mình, cùng với sự đồng thuận nhân dân trong tỉnh, thì một tương lai không xa, miền Quan họ Kinh Bắc chắc chắn sẽ có một đô thị Sinh thái-Đào tạo-Khoa học kỹ thuật, nơi sáng tạo tri thức cho tương lai, nơi có cuộc sống cộng sinh với thiên nhiên, để Bắc Ninh mãi mãi vẫn là một nơi đáng sống, hướng tới cả tỉnh Bắc Ninh thành một đô thị phát triển bền vững.