"Quan họ mành như chỉ"

Dân ca Quan họ Bắc Ninh từ bao đời nay đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận của nhiều thế hệ thi sỹ. Hầu như tất cả các nhà thơ đều có ít nhất hơn một lần viết về Quan họ. Và thật là đáng mừng, nhiều thi phẩm của họ đã trở thành những kỷ vật sáng giá trong kho tàng văn hóa Kinh Bắc của chúng ta. Bài thơ sau đây của nhà thơ Yến Lan là một trong những thi phẩm như thế:

QUAN HỌ
Rạo rực bờ ao, lá trúc tre
Ôi! “Người ơi, người ở đừng về”...
Một câu Quan họ mành như chỉ
Xuyên suốt tâm hồn mọi nẻo quê!

Yến Lan (1916-1998)

Viết về một đề tài vô cùng rộng lớn mà nhà thơ lại chọn thể thơ tứ tuyệt thì đúng là “Trói voi bỏ rọ”. Muốn thành công nhà thơ phải có hai điều kiện: thật sự am hiểu, mê say Quan họ và một kỹ năng thơ điêu luyện. Yến Lan đúng là người mê say Quan họ, nghiêng ngả vì Quan họ:
Rạo rực bờ ao, lá trúc tre
Ôi! “Người ơi, người ở đừng về ”…  
Chỉ có người đắm say Quan họ đến mất ăn mất ngủ mới thấy: bờ ao rạo rực cây trúc, cây tre lả lướt, nghiêng ngả, trong cái giai điệu tuyệt vời của “Người ở đừng về ”. Nhà thơ không chỉ cảm nhận Quan họ bằng thính giác, bằng thị giác mà bằng cả tấm lòng và tâm hồn xao xuyến của ông. Đây là hai câu thơ mang tính đề dẫn, để chuẩn bị cho câu thứ ba châm ngòi cho sự bùng nổ ở câu kết. Kỹ thuật làm thơ tứ tuyệt này, nhiều người biết, nhưng lại rất ít người thành công.
 Trong bài thơ này, câu thứ ba nằm trong cảm quan, nhận thức của nhà thơ Một nhận thức vừa độc đáo vừa tinh tế: “Một câu Quan họ mành như chỉ”... Đây cũng là nhận thức từ những mê đắm phần hồn đến những đánh giá, phân tích tinh tường của trí tuệ. Đây cũng chính là kíp nổ để câu thứ tư bay lên: “Xuyên suốt tâm hồn mọi nẻo quê”. Một tổng luận tuyệt vời. Dân ca Quan họ Bắc Ninh ngỡ tưởng mỏng manh như sợi chỉ, nhưng nó lại có một khả năng kỳ diệu là gắn kết tâm hồn con người lại với nhau, làm giàu có cho đời sống tinh thần của toàn thể cộng đồng, xuyên qua nhiều thế hệ. Không gian đa chiều của Quan họ đã trở thành mênh mông. Thời gian của Quan họ sẽ trường tồn cùng với tình người sâu đậm.
Với tài thơ điêu luyện và tình yêu nồng hậu của mình, nhà thơ Yến Lan đã để lại cho chúng ta một bài thơ thật hay về Quan họ Bắc Ninh, về mảnh đất và con người Kinh Bắc. Xin cảm ơn ông thật nhiều...!