“Sông Tương một dải...”

Nhân dân ta từ xa xưa đã yêu Truyện Kiều, say Truyện Kiều có lúc như say rượu. Đọc Kiều, ngâm Kiều, lẩy Kiều mà lúc khóc lúc cười và càng đọc càng say, càng chìm đắm trong thế giới lục bát thiên biến vạn hóa của dân tộc. Truyện Kiều đã đi vào cuộc sống của người dân bởi chính tác phẩm đã phản ánh được cuộc sống của họ dưới sự bất công của chế độ phong kiến xưa kia, đã vùi dập trà đạp lên nhân phẩm của con người, mà điển hình là nàng Kiều một nạn nhân của chế độ hủ bại đó. Đã mấy trăm năm trôi qua, đứng trước mộ cụ Nguyễn Du thắp nén nhang hoài vọng, hỏi có ai không nhỏ lệ khóc Tố Như?

“Sông Tương một dải nông sờ

Bên trông đầu nọ bên chờ cuối kia”.

Hai người như đang ở hai nơi “anh ở đầu sông Tương, em ở cuối sông Tương”. Hàng ngày vẫn lội xuống dòng sông lấy nước, thẩm thấu cái cảm giác mát lành của dòng nước qua đôi bàn tay sờ xuống nước, nhặt những viên sỏi dưới đáy sông cạn mân mê, ngắm nhìn như muốn truyền đến cho nhau cái cảm giác da thịt nóng hổi trong nỗi nhớ mong đợi chờ. Cảm giác đó như sờ thấy khuôn mặt nhau, sờ thấy mắt môi nhau nồng ấm, như nắm được tay nhau qua làn nước trôi lững lờ. Dường như họ đang cùng nhau đắm mình dưới dòng Tương để truyền đến cho nhau một tình yêu mãnh liệt không còn đâu là khoảng cách (Mặc dù thực tế chỉ là nỗi khát khao đến cháy bỏng được ở bên nhau):

“Bên trông đầu nọ, bên chờ cuối kia”

Do vậy từ “nông sờ” ở đây là chính xác với tâm trạng của Thúy Kiều và Kim Trọng chứ không phải là “nông mờ”. Điều này phù hợp với thuật ngữ thiên tài của Nguyễn Du. Tác giả dùng cặp động từ “trông-chờ” và cặp danh từ “đầu nọ-cuối kia” đối nhau đủ để thấy rõ ở hai đầu xa cách họ cùng hướng về nhau thiết tha say đắm, đợi chờ.

Đây là cách viết dùng phương pháp so sánh. Họ ở rất gần nhau trong cùng một khuôn trang họ Vương nhưng bị ngăn cách bởi bức tường và hơn nữa là bởi khuôn phép lễ giáo gia phong, họ đâu được gần nhau cho thỏa niềm khao khát:

“Một tường tuyết trở sương che

Tim xuân đâu dễ đi về cho năng”.

Do vậy mà tác giả đã mang so sánh và ví họ như xa cách ở đầu sông Tương, cuối sông Tương là vậy!

Đến đây tôi lại nhớ đến bài thơ “Vàm Cỏ Đông” của nhà thơ Hoài Vũ đã được nhạc sỹ Trương Quang Lục phổ nhạc thành bài hát cùng tên đã được các thế hệ trẻ yêu thích và hát trong suốt mấy thập kỷ qua:

“Anh ở đầu sông, em cuối sông

Uống chung dòng nước Vàm Cỏ Đông

Xa nhau đã chín ba mùa lúa

Cho ngày gặp lại nhớ mênh mông”.

Phải chăng bài hát đó cũng đã nói lên được sự đồng cảm với mối tình Kim-Kiều bên dòng sông Tương huyền diệu và tình sử ấy:

“Sông Tương một dải nông sờ

Bên trông đầu nọ, bên chờ cuối kia”.

Để khám phá và tìm hiểu thêm ý nghĩa của hai câu thơ trên trong tác phẩm Truyện Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du, tôi xin mạo muội có mấy lời tham kiến như vậy, mong được các độc giả và những người yêu Truyện Kiều, yêu Nguyễn Du lượng thứ nếu có phần nào chưa đúng.