Bác sĩ Trà “Nói không với thuốc lá”

Đó là tên gọi quen thuộc và đầy yêu thương mà các bệnh nhân thường nhắc khi nói tới bác sĩ Nguyễn Thị Thanh Trà, phụ trách Phòng Quản lý COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính) và Hen (thuộc khoa Khám bệnh, Bệnh viện Đa khoa tỉnh). Biệt danh đó xuất phát từ lời khuyên đầu tiên vị nữ bác sĩ luôn gửi tới tất cả bệnh nhân khi được khám và quản lý: Bỏ thuốc lá để đạt hiệu quả điều trị dự phòng.

bệnh nhân, trở thành địa chỉ tin cậy của những người mắc Hen và COPD trong tỉnh. Năm 2005 được thành lập với tên cũ là Phòng Tư vấn Hen. Năm 2011, Bắc Ninh là 1 trong 4 tỉnh đầu tiên của cả nước được giao triển khai, thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia phòng chống COPD và Hen. Đến nay, công tác tư vấn, điều trị ngoại trú Hen và COPD tại đây thực sự phát huy hiệu quả, giúp nhiều người bệnh nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm đáng kể gánh nặng kinh tế do phải điều trị nội trú. Cũng từ đây mạng lưới khám ngoại trú, quản lý Hen và COPD được nhân rộng tới các bệnh viện đa khoa tuyến huyện, Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh, Trung tâm Y tế thành phố Bắc Ninh, với tổng số khoảng 2.500 bệnh nhân.

Nhớ lại những ngày đầu mới thành lập phòng khám, bác sĩ Nguyễn Thị Thanh Trà kể: Trước đây, khi nhận thức về Hen và COPD của người dân còn nhiều hạn chế, bệnh nhân không dám đi khám do sợ bị kỳ thị và tự kỳ thị bản thân. Nhiều bệnh nhân không biết phương pháp dự phòng, dẫn đến phải vào viện cấp cứu nhiều lần, đồng thời bị tác dụng phụ của thuốc đường uống như đái tháo đường, chảy máu dạ dày, suy thận… Một khảo sát do chị thực hiện cho thấy, có đến 96% bệnh nhân không biết dự phòng hen là gì, 4% biết nhưng không đầy đủ, 90% không được chẩn đoán COPD, 96% không được đo chức năng hô hấp bao giờ. Ngay cả 70% số cán bộ y tế không biết rằng hen và COPD có thể được điều trị dự phòng.

 

 

Bác sĩ Nguyễn Thị Thanh Trà khám cho bệnh nhân COPD.

 

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Thanh Trà, ở 100% số bệnh nhân COPD được điều tra đều bị ảnh hưởng của khói thuốc lá, trong đó 87,2% là trực tiếp hút thuốc lá và/ hoặc thuốc lào, số còn lại là hút thuốc thụ động. 100% bệnh nhân từng hút thuốc với số lượng rất nhiều, bình quân lên tới hơn 200 bao/ năm; thời gian hút thuốc của bệnh nhân cũng kéo dài hàng chục năm, trong đó điển hình có người hút tới 60 năm, nhóm bệnh nhân hút thuốc trên 30 năm chiếm tới gần 55%.

Hiệu quả lớn nhờ tư vấn

Nhằm tạo sự phong phú, đa dạng trong sinh hoạt, năm 2011, bác sỹ Nguyễn Thị Thanh Trà và tập thể phòng  tổ chức Câu lạc bộ Hen-COPD cho bệnh nhân, định kỳ sinh hoạt 3 tháng/ lần. Hiện CLB đã thu hút được hơn 400 hội viên. Tham gia CLB, hội viên được bác sỹ, chuyên gia đầu ngành chia sẻ kiến thức về bệnh tật và giải đáp thắc mắc. Từ những buổi sinh hoạt, tác hại của thuốc lá với các bệnh liên quan đến hô hấp nói riêng và nhiều bệnh khác nói chung được truyền đạt tới các hội viên với mong muốn mỗi hội viên sẽ trở thành một tuyên truyền viên để giảm bớt số người hút thuốc trong gia đình và cộng đồng.

Hiệu quả của việc điều trị dự phòng COPD đã được thấy rõ ở những bệnh nhân tuân thủ phác đồ điều trị cũng như thực hiện lời khuyên bỏ thuốc lá, thuốc lào của bác sĩ Trà. Nhiều bệnh nhân từng phải nhập viện nhiều lần một tháng để cấp cứu nay đã có những cải thiện rõ rệt, do đó nâng cao chất lượng cuộc sống. Bệnh nhân Lê Thị Viết  ở phường Hạp Lĩnh (thành phố Bắc Ninh) chia sẻ: Tôi được phát hiện COPD 7 năm nay. Trước đây khi chưa được điều trị ngoại trú, mỗi tháng tôi đi cấp cứu 3-4 lần. Từ chức năng hô hấp còn 40%, đến nay nhờ được điều trị dự phòng, tôi đã lên được 95%, sống vui vẻ và khỏe mạnh bên con cháu. Được bác sĩ tư vấn, tôi thay đổi thói quen sinh hoạt, tránh xa khói thuốc lá… để được hít thở không khí trong lành, thoáng đãng. Bệnh nhân COPD Nguyễn Bá Thiệp, 65 tuổi ở Đông Phong (Yên Phong) cho biết: Trước đây tôi từng hút thuốc lá kéo dài gần chục năm, khi đó nghiện thuốc lá nặng, có ngày hút tới 2 bao. Ngày đó, cũng thấy hút thuốc là tốn kém tiền bạc nhưng sức khỏe còn tốt nên chưa thấy nguy hại gì. Sau này khi bị bệnh, có những đêm phải ngửa cổ lên thở hổn hển, đi khám được bác sĩ Trà phân tích nguyên nhân tôi mới biết do thuốc lá. Không chỉ tôi bị bệnh phải cai thuốc lá mà các con tôi sau những lần chứng kiến  bố lên cơn kịch phát cũng đã có ý thức giảm hút và cai thuốc lá.

Tấm lòng của người thày thuốc

Mỗi ngày tiếp xúc, thăm khám cho khoảng 50-60 bệnh nhân là áp lực không nhỏ đối với bác sĩ Nguyễn Thị Thanh Trà, đặc biệt là với một người có sức khỏe không thực sự tốt như chị. Năm 2007, sau một vụ tai nạn kinh hoàng, bác sĩ Trà phải trải qua 7 ca đại phẫu trong 1 năm. May mắn thoát chết khi đứng ở ranh giới sinh-tử, chị tự nhủ phải cống hiến hết sức mình để cứu giúp người bệnh. Sự cống hiến đó không vì khen thưởng hay bất kỳ danh hiệu nào mà bởi tâm huyết và tấm lòng đáng quý của một vị bác sĩ.

Luôn đau đáu với công tác khám, chữa bệnh cho bệnh nhân Hen và COPD nên bác sĩ Trà thường xuyên suy nghĩ xem làm cách nào để thay đổi được nhận thức, thói quen xấu của họ. Tại phòng khám, với những người đang hoặc từng hút thuốc lá, bác sĩ Trà luôn lồng ghép, tuyên truyền để người bệnh hiểu được tác hại của thuốc lá và tự nguyện, quyết tâm cai. Không chỉ kiên trì tư vấn, vận động bệnh nhân bỏ thuốc, bác sĩ Trà bỏ nhiều công làm nghiên cứu để thấy rõ những tác hại của hút thuốc lá trên bệnh nhân COPD để có bằng chứng tốt hơn thuyết phục bệnh nhân bỏ thuốc.

Vất vả là vậy, nhưng chị vẫn rất khiêm nhường “Có lẽ bất kỳ bác sĩ nào ở vị trí của tôi cũng sẽ làm như thế bởi việc tư vấn bỏ thuốc lá rất quan trọng, nó liên quan trực tiếp đến hiệu quả điều trị. Tuy phần lớn bệnh nhân khi điều trị đã hợp tác bằng cách quyết tâm bỏ thuốc lá, thuốc lào, song vẫn còn một phần nhỏ hút giấu diếm. Ở những bệnh nhân này, hiệu quả điều trị có giảm so với bệnh nhân cai hẳn thuốc. Chỉ có bỏ hút thuốc mới làm cho chức năng hô hấp tốt lên. Nhưng để cai nghiện thành công ngoài nỗ lực của người bệnh ra vai trò của cán bộ y tế cũng rất quan trọng. Bởi vậy, chúng tôi đã lên kế hoạch tổ chức hội nghị chuyên đề về “cai nghiện thuốc’ nhằm giúp người bệnh cai nghiện được thành công.

Với sự ủng hộ của Ban Giám đốc Bệnh viện và bằng nỗ lực của bản thân, bác sĩ Nguyễn Thị Thanh Trà cùng các đồng nghiệp xây dựng và phát triển phòng khám trở thành điển hình của cả nước mà PGS.TS Lê Thị Tuyết Lan, Phó Chủ tịch Hội Hô hấp Việt Nam trong một lần về Bắc Ninh tham gia một buổi sinh hoạt cùng người bệnh đã đánh giá rất cao mô hình này và mong muốn sẽ được nhân rộng sang nhiều tỉnh khác.