Bài thơ năm anh em của Phạm Đình Ân

Đọc đầu bài Năm anh em, cứ ngỡ nhà thơ sẽ đề cập năm con người nhỏ tuổi, liền kề nhau thau tháu trứng gà trứng vịt. Đâu ngờ, đấy chỉ là năm đồ vật được nhân cách hóa.

Cái bàn đứng ở giữa

Bốn ghế ngồi bốn bên

Bàn là người anh cả

Bốn ghế là bốn em.

Năm anh em sống chung

Không rời nhau nửa bước

Cùng học tập, vui chơi

Cùng ăn cơm, uống nước.

Ngày vui anh mặc đẹp

Nâng niu một bình hoa

Bầy em ngồi xích lại

Khách thân đến chật nhà.

Phép lạ bắt đầu. Phép lạ đến từ đâu vậy? Viết cho thiếu nhi, chủ thể nhà thơ thường giấu mặt. Chỉ còn chữ và câu, và cách tạo hình, cấu tứ…

Ở bài Năm Anh em này, từ những tĩnh vật, nhà thơ Phạm Đình Ân vào chuyện thật tự nhiên, đúng như cách người ta giới thiệu bạn bè làm quen với nhau: Cái bàn đứng ở giữa/Bốn ghế ngồi bốn bên/Bàn là người anh cả/Bốn ghế là bốn em.

Khổ thơ nhịp đôi, hai câu một, chậm chắc. Đầu tiên là vị trí bày của bàn và ghế rồi đến định rõ thứ tự trên dưới. Chỉ bằng động từ đứng cho bàn và ngồi cho ghế, đã thấy hoạt cảnh có cao có thấp, khiến cho bàn ghế sống dậy như có hồn người. Năm đồ vật bỗng trở thành năm bạn nhỏ linh động, đáng yêu vô cùng. Không có con mắt thơ trẻ, hóm hỉnh, không thể có được hai câu thơ lặp lại tới bốn lần cái ghế, như cách trẻ học đếm, như cách kể đồng dao về con vỏi con voi, hai chân trước đi trước…

Khổ thơ thứ hai, nói về sự chung sống quấn quít và xúm xít của năm anh em bàn ghế. Năm anh em sống chung/Không rời nhau nửa bước/Cùng học tập, vui chơi/Cùng ăn cơm, uống nước. Chắc chắn đây là bộ bàn ghế của nhà nghèo, còn phải dùng theo kiểu đa chức năng, chứ chưa được phân loại ra thành bàn ăn, bàn tiếp khách, bàn học… Có lẽ chính vì thế mà hoạt cảnh càng nhộn nhịp, ấm áp, thân gần.

Bình thường còn thế, huống nữa là những dịp lễ tết, cưới hỏi, giỗ chạp: Ngày vui anh mặc đẹp/Nâng niu một bình hoa/Bầy em ngồi xích lại/Khách thân đến chật nhà. Từ bộ bàn ghế mà như thấy người; thấy tình anh em quây quần, thấy thái độ trân trọng và niềm vui được đón khách của cả gia đình. Bài thơ xinh xắn dừng lại, tình thơ thấm thía mở ra, lan tỏa.