Bến Hồ ơi! nên nghĩa, nên tình

Tỉnh Bắc Ninh của chúng ta có hai dòng sông lớn chảy qua: sông Cầu ở phía Bắc và sông Đuống ở phía Đông Nam. Cả hai dòng sông này đều nổi tiếng trong lịch sử và nổi tiếng cả trong văn học, nghệ thuật. Riêng sông Đuống đã trở thành bất tử qua bài thơ Bên kia sông Đuống của thi sỹ Hoàng Cầm. Noi gương ông, nhiều cây bút thế hệ sau đã viết về sông Đuống, về những địa danh ven sông, với tấm lòng biết ơn và một tình yêu nồng đượm. Dù ngày nay đã có cầu Hồ hiện đại bắc qua sông, nhưng cái tên Bến Hồ, Gà Hồ, Tranh làng Hồ... vẫn còn in rất sâu đậm trong tâm hồn người dân phủ Thuận và toàn xứ Kinh Bắc. Sau đây là bài thơ của nhà giáo Nguyễn Khắc Đàm, quê ở xã Mão Điền, huyện Thuận Thành, ngay bên cạnh bờ sông Đuống:

BẾN HỒ
Mẹ ở làng tranh
Bố làm nghề sông nước
Bến Hồ làm nơi hẹn ước
Để trên đời có anh.

Cô gái làng tranh
Tiễn anh lên đường đuổi giặc
Mười năm anh về xôn xao sóng nước
Bến Hồ ơi! Nên nghĩa, nên tình…
 
Con chúng mình sắp làm rể làng tranh
Xóm dưới làng trên quây quần quanh bến nước
Con sóng nào của tình yêu da diết
Con sóng nào em nhận của riêng em?...
Nguyễn Khắc Đàm
 (Thơ Bắc Ninh 1975-2000)

 Một bài thơ viết về bến Hồ nhưng không phải chỉ có bến Hồ. Không gian của bài thơ được mở rộng, bao trùm cả một vùng quê ven sông Đuống: Xóm dưới làng trên quây quần quanh bến nước. Thời gian của bài thơ kéo dài ba thế hệ. Bố và mẹ, anh và em, và con của chúng mình. Tại sao viết về một bến sông quê mà tác giả lại “ôm đồm” nhiều đến vậy?..
 Mọi người chúng ta đều biết, Thuận Thành là một vùng đất cổ. Nơi đây hàng ngàn năm trước đã từng có Luy Lâu tấp nập ngựa xe, trên bến dưới thuyền Nơi đây cũng là xứ sở của dòng tranh Đông Hồ nổi tiếng. Vậy thì, những cư dân đích thực của vùng đất này phải có một “phả hệ” lâu đời. Nhân vật trữ tình trong bài thơ này là một cư dân như thế. Huyết thống của anh, cha mẹ anh, con cháu anh đã và sẽ mãi mãi thuộc về vùng đất này. Nếu không có một tình yêu quê hương thẳm sâu thì không thể gắn bó với Bến Hồ như thế. Bài thơ cấu tứ theo phương pháp “phả hệ” này là một sáng tạo, một thành công của Nguyễn Khắc Đàm. Nó nhắc nhở chúng ta phải biết gắn bó yêu thương mảnh đất quê cha đất tổ của mình.
  Người dân Bến Hồ còn có một người bạn thủy chung nữa đó là dòng Đuống Giang. Chính dòng sông này đã tác thành cho bố mẹ thành đôi. Dòng sông “Xôn xao sóng nước” khi anh thắng trận trở về. Và cũng chính dòng sông sẽ đem lại hạnh phúc cho con cháu anh cùng với dân làng. Tác giả muốn khẳng định một điều: con người gắn bó chung thủy với đất, nước, thì con người cũng sẽ được đất và nước đem lại hạnh phúc:

Con chúng mình sắp làm rể làng tranh
Xóm dưới làng trên quây quần quanh bến nước
Con sóng nào của tình yêu da diết
Con sóng nào em nhận của riêng em?..

 Đọc kỹ bài thơ Bến Hồ của nhà giáo Nguyễn Khắc Đàm, cùng với thế mạnh trong cấu trúc toàn bài, chính âm hưởng của những con sóng trong bài thơ này đã tạo được dư âm trong lòng bạn đọc. Mà cũng phải thôi, đó là những con sóng ở vùng Bến Hồ, sông Đuống không dễ nguôi ngoai trong lòng người dân Thuận Thành, Gia Bình, Tiên Du... xứ Kinh Bắc.