Bệnh tự kỷ đang gia tăng

Tuy chưa có số liệu thống kê chính xác song bệnh tự kỷ đang gia tăng nhanh trong xã hội. Tại Bắc Ninh, trong năm 2015, có 35 trẻ được khám, xác định bệnh tự kỷ tại khoa Khám bệnh (Bệnh viện Đa khoa tỉnh). Đây mới chỉ là “tảng băng nổi” bởi trên thực tế, số trẻ mắc chứng tự kỷ lớn hơn thế gấp nhiều lần do nhiều cha mẹ không phát hiện ra con mình tự kỷ hoặc không chịu thừa nhận con mình mắc chứng bệnh này.

Bệnh tự kỷ (viết tắt theo tiếng Anh là ASD) hiểu đơn giản là một căn bệnh ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của não, khiến cho bệnh nhân không có khả năng giao tiếp theo tiêu chuẩn “bình thường” của xã hội và có những hành động bị hạn chế, hoặc lặp lại liên tục. Tỷ lệ trẻ mắc bệnh ASD ở nam giới cao hơn gấp 4 lần so với ở nữ giới. Bệnh không gây ra bởi một nhân tố nhất định và cũng không có những triệu chứng hay biểu hiện bệnh giống nhau giữa các bệnh nhân. Ví dụ như có bé thì rất thông minh nhưng tự kỷ, có bé thì bị thiểu năng, có bé rất hiếu động nhưng cũng có bé rất thụ động, có bé rất nhạy cảm với nhiều thứ và cũng có bé gần như không có cảm giác gì với nhiều thứ…

Trẻ mắc bệnh tự kỷ không những chậm phát triển về quan hệ xã hội, ngôn ngữ, học hành mà còn có những rối loạn hành vi ảnh hưởng lớn đến gia đình và xã hội. Việc phát hiện sớm tự kỷ là một vấn đề cấp bách và quan trọng. Trẻ tự kỷ nếu được phát hiện sớm, sẽ có nhiều cơ hội trở thành người bình thường và hòa nhập xã hội.

Một số dấu hiệu

Trên thực tế, việc chẩn đoán sớm và điều trị cho trẻ tự kỷ gặp nhiều khó khăn, phần lớn trẻ được chẩn đoán tự kỷ đã quá 2 tuổi.

Theo các bác sỹ chuyên khoa tâm thần, trẻ mắc bệnh tự kỷ có những đặc điểm sau: Trẻ chậm trễ trong ngôn ngữ nói (không nói được từ đơn khi 16-18 tháng, không nói được từ đôi khi 24 tháng, trẻ chậm nói so với các bệnh cùng tuổi; trẻ nói những từ, ngữ không có nghĩa, hay gầm gừ, có sự lặp lại không ngừng một từ hay một câu vô nghĩa); trẻ có khó khăn trong giao tiếp với người khác (trẻ không cười, nhìn vào mắt người đối diện, không có tương tác với người chăm sóc, khi trẻ muốn một đồ vật gì trẻ thường tự lấy hoặc dắt tay người lớn chỉ lấy hộ); trẻ có những hành vi rập khuôn, định hình (như quay tròn, đi nhón chân, thích chơi với các đồ vật hình tròn, phát âm các từ rỗng, xoay tay, bật tắt công tắc liên tục, chuyển đồ chơi từ tay này sang tay khác liên tục...); trẻ khó thích ứng với sự thay đổi hoàn cảnh (khi thay đổi chỗ ngồi, nơi ngủ, đồ ăn trẻ thường khó thích nghi)…

Bệnh tự kỷ được khẳng định không thể chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu trẻ tự kỷ được phát hiện, chẩn đoán sớm và được can thiệp sớm một cách bài bản, toàn diện, hợp lý và kiên trì trước 3 tuổi thì trẻ có thể tiến bộ tốt, phát triển tương đối bình thường để hòa nhập một cách tương đối trong môi trường gia đình, nhà trường và xã hội.

Can thiệp sớm và đúng cách để trẻ hòa nhập

Tại các bệnh viện trong tỉnh, tất cả những ca nghi tự kỷ đều phải chuyển tuyến trên để làm các bài kiểm tra, kết luận chính xác. Không tồn tại phác đồ chữa bệnh cho bệnh tự kỷ, bởi vậy phạm vi của nhà trường và dựa trên phương pháp trị liệu và can thiệp cho bệnh tự kỷ có thể là ưu thế. Ở Bắc Ninh, mô hình can thiệp sớm cho trẻ tự kỷ, chậm phát triển được biết đến không nhiều. Tại thị trấn Lim (Tiên Du), mô hình Trường Mầm non hòa nhập Họa Mi và tại phường Ninh Xá (thành phố Bắc Ninh) với Trung tâm Tư vấn và can thiệp sớm Bắc Ninh được các phụ huynh tìm đến với mong muốn con mình sớm hòa nhập. Trung tâm tiếp nhận các trẻ rối loạn phổ tự kỷ, chậm nói, chậm phát triển, trẻ năng động giảm chú ý, trẻ bị hội chứng Down… với chương trình giáo dục đặc biệt và phương pháp, giáo trình phù hợp với tín hiệu của từng bé để từng bước kéo gần khoảng cách giữa các bé tự kỷ với những bé phát triển bình thường.

Trung tâm cũng phối hợp với mạng lưới người tự kỷ Việt Nam tổ chức tập huấn, cung cấp kiến thức, kinh nghiệm cho phụ huynh. Câu lạc bộ Gia đình trẻ tự kỷ cũng được thành lập với sự bảo trợ của Hội Bảo vệ quyền trẻ em tỉnh là địa chỉ kết nối, chia sẻ của gần 30 cha mẹ.

Tự kỷ là một rối loạn cho đến hiện nay chưa thể chữa khỏi, tuy nhiên phát hiện sớm và các can thiệp thích hợp có thể giúp trẻ phát triển được các chức năng ngôn ngữ, giao tiếp, thích ứng xã hội tốt hơn từ đó cải thiện được chất lượng cuộc sống của trẻ. Dẫu biết cuộc chiến với căn bệnh tự kỷ còn gian nan, các bậc phụ huynh cần kiên nhẫn và dành nhiều thời gian cho con như quan sát trẻ, chơi với trẻ dần dần chúng ta sẽ hiểu được trẻ. Bên cạnh đó, kiên trì trao đổi trực tiếp với người trị liệu cho trẻ. Cha mẹ nên tự mình trang bị thêm các kiến thức về bệnh để có thể hiểu được bản chất các khó khăn của trẻ, chấp nhận trẻ đồng thời tự rèn luyện các kỹ năng đối phó với trẻ như xử lý tình huống trẻ giận dữ, hành vi trẻ rập khuôn…