Bình than, Nguyệt bàn - Những góc nhìn khoa học, thực tiễn

Hội thảo khoa học Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Bình Than – Nguyệt Bàn xã Cao Đức, huyện Gia Bình được tổ chức vừa qua đã xác định và đi đến thống nhất: Hội nghị Bình Than lịch sử diễn ra trên Lục Đầu giang, tại bãi Nguyệt Bàn thuộc xã Cao Đức, huyện Gia Bình ngày nay. Dưới đây là một số ý kiến tâm huyết.

Hội nghị Bình Than thuộc xã Cao Đức, Gia Bình, Bắc Ninh

Hội nghị Bình Than là hội nghị quân sự cao cấp nhất của vương triều Trần, mang nhiều ý nghĩa đối với cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông lần thứ hai. Nhưng vị trí diễn ra ở đâu là chính xác? Theo tôi, nhiều khả năng diễn ra ở bãi Nguyệt Bàn thuộc xã Cao Đức, Gia Bình vì qua khảo sát chúng tôi thấy có rất nhiều di tích lịch sử liên quan đến hội nghị này, bởi đây là bãi sông vừa có khả năng bảo mật vừa có thể tập trung được lực lượng tham dự hội nghị. Hơn nữa, địa thế của bãi Nguyệt Bàn có vị trí quân sự đặc biệt thuận lợi, giúp nhà Trần có thể nhìn thấy được địa bàn chiến lược, hiểm yếu để sắp xếp lực lượng bảo vệ, đồng thời có thể bố trí lực lượng chiến đấu, hoặc chặn đánh hoặc rút lui về Thăng Long hay sang các tỉnh phía Nam như Thái Bình, Thanh Hóa... Là những nhà nghiên cứu lịch sử quân sự và xét trên nhiều mặt, chúng tôi có thể khẳng định rằng Hội nghị Bình Than diễn ra ở bãi sông thuộc xã Cao Đức, Gia Bình, Bắc Ninh là hợp lý hơn cả.

Giá trị thực tiễn của Hội nghị Bình Than vẫn có tác dụng trong cuộc sống hôm nay đối với việc phát huy tinh thần đại đoàn kết. Nó giúp chúng ta thấy rõ sự thống nhất ý chí hành động của toàn quân, toàn dân. Qua Hội nghị Bình Than, nhà Trần đã phát huy được tinh thần quyết tâm đánh giặc của nhân dân. Do đó, việc xác định vị trí diễn ra hội nghị có ý nghĩa chính trị quan trọng trong việc bảo tồn di tích, từ đó phát huy giá trị, giáo dục truyền thống lịch sử đối với các tầng lớp nhân dân nhất là thế hệ trẻ và người dân địa phương.

Việc hội họp của triều đình Trần mở rộng năm 1282 diễn ra trên vùng sông nước Bình Than

Trung tuần tháng 10 năm 2011, đoàn cán bộ Viện Sử học đã tiến hành điền dã tại xã Cao Đức, huyện Gia Bình, khảo sát và điều tra nghiên cứu các ngôi chùa, đền tại làng Tiểu Than, Bình Than, đi thuyền ra thực địa tại bãi Nguyệt Bàn. Trước đây, bãi Nguyệt Bàn là một dải đất liền khoảnh có nơi cao nơi trũng, đến nay, bãi Nguyệt Bàn chia làm hai phần tách nhau giữa sông khá rộng, ước khoảng 100m. Qua ghi chép của các thư tịch cổ cùng khảo sát thực địa, có thể nhận thấy: Bãi Nguyệt Bàn ở vào một vị thế vô cùng thuận lợi, nằm ở ngã ba sông, lại có một diện tích rộng, địa hình bằng phẳng, rất thích hợp cho việc trú quân hoặc hội họp bí mật. Qua việc xem lại nguyên bản chữ Hán, tra các bộ từ điển lớn và phân tích cụ thể, có thể khẳng định: Việc hội họp của triều đình Trần mở rộng năm 1282 chắc chắn phải được diễn ra trên vùng sông nước Bình Than.

Coi trọng những nguyên tắc quân sự khi xác định địa điểm

Việc xác định đúng địa điểm diễn ra Hội nghị Bình Than mang ý nghĩa quan trọng. Bình Than của Bắc Ninh và Trần Xá của Hải Dương đều là những khu vực thuộc Lục Đầu giang – địa bàn trọng yếu để có thể triển khai các hoạt động quân sự nên cả hai vị trí này đều có lý. Nhưng do đây là một hội nghị quân sự nên cần coi trọng những nguyên tắc quân sự hơn khi xác định địa điểm. Chúng ta đều biết dưới thời Trần, các vương hầu được phép tổ chức ra những đội quân để bảo vệ các thái ấp của mình. Vì thế, nghĩ rằng vua Trần đã chọn Bình Than, Đại Than – nơi có sẵn một cách tự nhiên các đội quân bảo vệ từ xa để bảo đảm an toàn cho việc tổ chức hội nghị. Hơn nữa, những địa danh như: Tiểu Than, Đại Than… vẫn còn tồn tại và duy nhất có ở xã Cao Đức (Gia Bình) ngày nay. Và nếu đặt câu hỏi là Hội nghị Bình Than ở đâu thì bản thân chữ Bình Than đã nói lên địa điểm diễn ra hội nghị rồi.

Quy hoạch khu du lịch mở ra tiềm năng phát triển

Ông Nguyễn Kim Thoại (Chủ tịch UBND huyện Gia Bình)

Năm 2010, thực hiện sự chỉ đạo của UBND tỉnh, UBND huyện Gia Bình và ngành chức năng đã tiến hành lập quy hoạch bãi Nguyệt Bàn- Đền Tam Phủ là khu du lịch sinh thái tâm linh. Việc quy hoạch khu du lịch không chỉ là việc làm cần thiết, có ý nghĩa nhân văn, giáo dục truyền thống mà còn mở ra tiềm năng phát triển du lịch thông qua sự gắn kết với nhiều địa danh, thắng cảnh trong và ngoài vùng dọc đôi bờ sông Đuống.