Bức xúc của 107 hộ dân trồng cà rốt ở Minh Tân

Ông Vũ Huy Thông bên ruộng cà rốt trồng lần 3 đang tàn lụi dần.

Nghi vấn thuốc trừ sâu

Tiếp chúng tôi tại ngôi nhà nằm xen giữa những luống đất bỏ không tại vùng chuyển đổi ở xóm Trại, thôn An Cường, ông Vũ Huy Thông và ông Trần Trọng Nghĩa không khỏi bức xúc. Hai ông cũng là những người đầu tiên viết đơn tố cáo gửi lên UBND xã về việc sử dụng thuốc trừ sâu Rigell 3G gói 0,5 kg của Công ty Cổ phần Hoá chất nông nghiệp Hòa Bình (Hà Nội) làm hỏng đất.

Gia đình hai ông đều có trên 10 năm kinh nghiệm trồng cây cà rốt với diện tích mỗi hộ hơn 1 mẫu. Như thường lệ, tháng 9-2013, ông Thông bắt đầu xuống giống cà rốt cho vụ sớm. Các khâu làm đất, xử lý đất, xuống giống và vật tư sử dụng như những năm trước. Chỉ được 10 ngày sau, ông tá hỏa khi thấy cây nhú lên rồi héo và chết dần. Nghi cho chất lượng giống không đảm bảo, ông đổi loại hạt giống khác, không sử dụng thuốc trừ cỏ mà chỉ dùng thuốc làm đất Rigell 3G. Hiện tượng tiếp tục xảy ra lần 2 khi chỗ thì cây không mọc, chỗ thì cây lên được 10cm bắt đầu chết. Lúc này ông mới tham khảo một số hộ lân cận mà cà rốt vẫn sinh trưởng bình thường thì được biết họ đã sử dụng loại thuốc làm đất khác. Nghi vấn về thuốc trừ sâu Rigell 3G làm hỏng đất được đặt ra khi nhiều hộ dân cùng sử dụng thuốc này và không thể trồng được loại cây màu nào. Ông Thông băn khoăn: “Bình thường phun thuốc diệt cỏ, sau 10 ngày là chúng tôi có thể trồng cây rồi. Nhưng dùng thuốc Rigell 3G, sau khi phơi đất đến 1 tháng mà thậm chí  cỏ cũng không mọc được, chúng tôi mới thấy sợ sức hủy hoại của loại thuốc này. Chúng tôi cứ ám ảnh nó là thuốc hủy diệt chứ không phải là thuốc sâu nữa?”.

Theo phản ánh của người dân, loại thuốc Rigell 3G với ưu điểm không nặng mùi đã được họ sử dụng 3 năm nay và đều mua từ 4 đại lý bán thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) ở trong xã. Các hộ bị thiệt hại chủ yếu là bón thuốc vào đất trước khi gieo hạt với mức sử dụng trung bình từ 1kg-5kg/sào và chỉ xảy ra trên lô hàng sản xuất từ cuối tháng 7, đầu tháng 8. Thống kê sơ bộ, diện tích cà rốt đã bị hỏng là 13ha của trên 107 hộ, tập trung chủ yếu ở thôn An Cường. Theo ông Tống Đức Hoa, Phó Chủ tịch UBND xã Minh Tân, vụ đông năm 2013, xã Minh Tân đã gieo trồng được 260ha, trong đó có tới 220ha cây cà rốt và 40ha cây rau màu khác. Nhiều năm qua, cà rốt được coi là cây chủ lực của xã, thậm chí vụ trồng cà rốt ở đây được coi là vụ canh tác chính. Nhờ chất đất màu mỡ và kinh nghiệm canh tác lâu năm, năng suất cà rốt ở Minh Tân đạt cao, cho thu nhập bình quân từ 30-50 triệu đồng/vụ/năm, vì vậy thiệt hại xảy ra khiến nhiều hộ dân điêu đứng.

Ngay khi xuất hiện nghi vấn thuốc trừ sâu làm hại đất, các hộ nông dân đã đến gặp trực tiếp đại lý tại địa phương để giải quyết trên phương diện tình cảm. Chủ đại lý đã đứng ra nhận trách nhiệm sẽ liên hệ với đại lý cấp 1 và công ty để tìm hướng giải quyết. Nhưng rồi, chờ đợi hơn 1 tháng mà các cửa hàng im lặng, nông dân tiếp tục phản ánh đến UBND xã. Lúc này UBND xã Minh Tân đã báo cáo Phòng Nông nghiệp và PTNT Lương Tài và tổ chức đoàn kiểm tra các hộ kinh doanh thuốc BVTV trên địa bàn để xác minh vụ việc. Toàn xã Minh Tân có 5 hộ kinh doanh thuốc BVTV, trong đó có 3 hộ có giấy phép kinh doanh, chứng chỉ hành nghề. Kiểm tra hành chính, các đại lý đều báo cáo đã nhập thuốc Rigell 3G từ đại lý cấp 1 tại khu vực Hải Dương, không có hợp đồng chỉ có hóa đơn bán lẻ. Trong đó, cửa hàng ông Phạm Văn Tuấn (tức đại lý Tuấn - Quế) đã nhập về số lượng lớn nhất và đã xuất bán trên 1,5 tấn thuốc Rigell 3G. Chia sẻ với phóng viên, anh Tuấn thanh minh: “Chúng tôi vẫn lấy hàng thường xuyên với các đại lý cấp 1 quen biết nên không làm hợp đồng. Khi giao bán cho các hộ, chúng tôi đã khuyến cáo người dân sử dụng theo hướng dẫn trên bao bì với liều lượng và loại cây trồng như nhà sản xuất quy định”.

Cũng theo phân tích của công ty và các đại lý, thuốc Rigell 3G của công ty Cổ phần Hóa chất Nông nghiệp Hòa Bình nằm trong danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng của Bộ Nông nghiệp và PTNT, trong đó ghi rõ đăng ký dành để phòng trừ tuyến trùng, sâu đục thân cho cây mía, sâu đục thân cho cây ngô, sâu cuốn lá cho cây đỗ tương, liều dùng là 6-10kg/ha. Việc nông dân dùng cho cây cà rốt và dùng với liều lượng quá lớn (1-5kg/sào) là hoàn toàn sai hướng dẫn sử dụng.

Tuy nhiên, nghe được câu trả lời này, người dân đã vô cùng bức xúc. Chị Phạm Thị Hùy, một người dân ở thôn Thận Trai cho biết: “Họ là đại lý, cũng là người làng. Khi chúng tôi mua về, họ đều nói thuốc này dùng tốt, không mùi, cứ dùng đến 3-5kg/sào cũng được. Dân chúng tôi ở đây chủ yếu trồng cà rốt, chứ mấy ai trồng ngô hay đỗ tương đâu. Quả thực những năm trước, có hộ dùng thuốc này với lượng 5kg/sào, cây vẫn lên tốt lắm, năm nay không hiểu sao bị hỏng, vì vậy chúng tôi mới mong muốn giải quyết trên phương diện tình cảm. Nhưng họ chỉ công nhận số thuốc đã bán, diện tích bị thiệt hại còn không chịu trách nhiệm bồi thường”.

Trong một diễn biến khác, tại buổi họp ngày 25-11 do UBND xã Minh Tân tổ chức với sự tham gia của chính quyền xã, cán bộ Trạm BVTV huyện, công ty Hòa Bình, đại lý và 107 hộ bị thiệt hại để tìm ra hướng giải quyết vụ việc, công ty đã bước đầu nhận trách nhiệm và đề nghị hỗ trợ người dân 200.000 đồng/sào. Mức giá này theo một số hộ là không đủ tiền… mua rơm. Ước tính sơ bộ, chi phí ban đầu của mỗi hộ trồng cà rốt là 2.139.000 đồng/sào cho việc thuê làm đất, đánh luống, rơm rạ, giống, thuốc BVTV… chưa kể có những hộ đã xuống giống 2-3 lần. Vì vậy, các hộ thống nhất mức bồi thường tối thiểu phải là 2.139.000 đồng/ sào. Đáp lại, công ty cho rằng mức đề xuất trên là quá cao và tiếp tục từ chối trách nhiệm với lý do trong quá trình vận chuyển từ các đại lý tới đại lý, công ty không thể kiểm soát về chất lượng sản phẩm(?).  Còn đại lý thì một mực… đổ lỗi cho công ty và tất nhiên, không đưa ra một mức bồi thường thiệt hại nào. Được biết, ngày 26-11, UBND xã Minh Tân đã có văn bản báo cáo và kiến nghị gửi tới UBND huyện Lương Tài về sự việc này.

Trong khi các bên vẫn đùn đẩy trách nhiệm thì câu hỏi đặt ra là biện pháp xử lý khắc phục đất cho nông dân lại vẫn chưa được quan tâm thỏa đáng. Các hộ dân cứ loay hoay đủ kiểu để xử lý đất thậm chí đổi sang loại cây trồng khác với nhiều chi phí tốn kém nhưng kết quả vẫn không khả quan. Đến nay, Chi cục Bảo vệ thực vật Bắc Ninh cũng đã tiến hành lấy mẫu thuốc để gửi đi phân tích tại Trung tâm Kiểm định và Khảo nghiệm thuốc BVTV phía Bắc. Kết quả kiểm định sẽ là câu trả lời chính xác cho thấy nguyên nhân hỏng đất có phải do thuốc Rigell 3G hay không và nếu phải thì trách nhiệm thuộc về ai. Tuy nhiên, trước khi có một kết luận rõ ràng, điều người dân trồng cà rốt bị thiệt hại ở Minh Tân đang mong ngóng hơn cả là sớm được tái canh tác và an tâm rằng, nguồn đất của mình không phải là đã “chết”.