Bút danh “Tiên Phong Mộng Liên Đường” là của ai ?

Lâu nay một số tác giả làm công tác nghiên cứu và sưu tầm tư liệu văn học, khi viết về nhà văn thời Nguyễn- Nguyễn Đăng Tuyển với bút danh Tiên Phong Mộng Liên Đường (Đình) thường có xu hướng gắn cho ông quê ở thôn Hoài Thượng, xã Liên Bão, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.

Với tư cách là một hậu duệ đời thứ 9 của chi Ất họ Nguyễn Đức làng Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh, tôi xin cung cấp một số thông tin từ cuốn gia phả của dòng họ viết từ năm 1852 được Viện Nghiên cứu Hán Nôm dịch và một số tư liệu khác có được để làm rõ về thân thế của tác giả này.
Báo điện tử Đà Nẵng đăng ngày 24-3-2013, dẫn theo Từ điển Văn học Việt Nam (NXB Giáo dục- 1999. Chủ biên Lại Nguyên Ân) cho biết: “Nguyễn Đăng Tuyển (1795-1880) là nhà văn người tỉnh Bắc Ninh, ông có hiệu là Tiên Phong Mộng Liên Đường (Đình) quê gốc ở làng Hoài Thượng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ông nội là Vỹ đỗ Tiến sĩ triều Bảo Thái (1720-1729) đời Lê, làm quan tới Hàn lâm thái bảo, tước Kế Thiện hầu. Cha tên là Chiểu đỗ Hương cống làm quan đến Hồng lô tự khanh cuối thời Lê, tránh loạn đến làm nhà ở Sơn Tây. Nguyễn Đăng Tuyển từng đỗ tú tài, được bổ nhiệm làm Giám sinh Quốc Tử Giám. Năm Minh Mệnh thứ 17 (1836) làm hậu bổ tỉnh Tuyên Quang rồi tri huyện Vị Xuyên. Sau làm chủ sự ở Hộ bộ. Thăng thừa chỉ thị độc (theo Đại Nam chính biên liệt truyện - tập 2).
Đăng Tuyển vì văn học được vua biết đến. Năm Tự Đức thứ 1 (1848) thường được ứng chế văn (tức là dự các kỳ thi do vua chủ trì) lại soạn các quyển Đào Hoa Mộng Ký, Nam Quốc Thi Phong dâng lên vua xin được làm trước tác, sung chức Biên Tu Sử Quán. Năm 1856, được bổ tri phủ Thuận An rồi xin nghỉ hưu. Tuy đã về hưu, ông vẫn được vua cho người thăm hỏi, lại được mời làm Vịnh Sử Ca. Vào dịp Ngũ tuần Đại Khánh (Vua Tự Đức được 50 tuổi), ông dâng thơ tụng được vua ban thưởng. Tác phẩm của ông có sử ca dày 500 trang thể thơ lục bát, Quốc Phong Thi Diễn Ca, Yên Đài Anh Ngữ, Đào Hoa Mộng Ký, Hội Chân Ký, Đào Hoa Mộng”.
Theo gia phả họ Nguyễn Đăng ở Hoài Thượng, xã Liên Bão: Cụ Hằng Sơn Tổ đời thứ 8 sinh ra: Nguyễn Đăng Cảo sinh năm 1614, đỗ Thám hoa năm 1646 và Nguyễn Đăng Minh sinh năm 1623, đỗ Tiến sĩ năm 1646 (đỗ cùng khoa với anh Nguyễn Đăng Cảo). Ông Minh sinh ra 3 người con: Nguyễn Đăng Tuân sinh năm 1649 (Kỷ Sửu), đỗ Tiến sĩ năm 1673 đời Lê Gia Tông; Nguyễn Đăng Đạo sinh năm 1651 (Tân Mùi), mất năm 1719, đỗ Trạng nguyên; Nguyễn Đăng Tuyển không rõ năm sinh, đỗ Sinh đồ. Về sự nghiệp quan trường, văn học không thấy nói gì. (Trích từ cuốn gia phả họ Nguyễn Đăng do cụ Nguyễn Đăng Ấp là hậu duệ của họ Nguyễn Đăng ở thôn Đại Sơn, xã Hoàn Sơn, huyện Tiên Du cho biết).
Như trên đã dẫn, Tiến sỹ Nguyễn Đăng Minh có 3 người con: Con cả Nguyễn Đăng Tuân sinh năm 1649; Con thứ 2 Nguyễn Đăng Đạo sinh năm 1651; Con thứ 3 Nguyễn Đăng Tuyển không rõ ngày tháng năm sinh, nhưng căn cứ theo quy luật thông thường thì ông Nguyễn Đăng Tuyển không thể sinh năm 1795, tức là sinh sau Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo 141 năm.
Theo truyền khẩu từ các thế hệ hậu duệ họ Nguyễn Đức làng Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh trong họ có một người làm quan thời Nguyễn rất giỏi văn chương, được vua Tự Đức yêu quý có tên húy là Nguyễn Túc tự Đăng Tuyển. Theo cuốn gia phả của chi Ất họ Nguyễn Đức do tú tài thời Tự Đức của dòng họ là Nguyễn Bính hiệu Bá Nho viết năm 1852, được Viện Nghiên cứu Hán Nôm dịch năm 2021 tóm tắt như sau: “Thủy tổ chi Ất Nguyễn Đức Ánh (hậu duệ đời thứ 6 của Thủy tổ Nguyễn Gia Mưu họ Nguyễn Đức) sinh năm 1674, đỗ Tiến sĩ năm 1715, mất năm 1741. Cụ có 6 người con trai. Con trai trưởng là Nguyễn Đức Vỹ có 10 người con trai, trong đó người con trai thứ 7 là Nguyễn Duyên. Ông Nguyễn Duyên cùng em là Nguyễn Ôn chống lại nhà Tây Sơn. Nguyễn Ôn chết trận tại Trình Xá, huyện Sơn Vi. Ông Duyên trở về làm nghề dạy học ở xã Liệu Châu, huyện Tiên Phong, phủ Quốc Oai. Ông Duyên có 3 người con trai. Trong đó con trai thứ 3 có tên húy là Nguyễn Túc, tên tự là Đăng Tuyển. Ông Tuyển đỗ tú tài dưới triều Nguyễn rồi đỗ Cống sinh, đã làm quan tới chức Thị giảng học sỹ của Hàn lâm viện. Sau được nhậm chức tri phủ Thuận An rồi về hưu.”
Nhà thơ Nguyễn Duy Hợp, hội viên Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Bắc Ninh trong sách “Thông điệp gửi từ quá khứ” NXB Văn hóa Dân tộc năm 2007, có bài viết “Mộng Liên Đường chủ nhân” hé lộ thông tin Mộng Liên Đường chính là ông Nguyễn Túc tên tự Đăng Tuyển, con trai thứ 3 của Hồng lô tự khanh Nguyễn Duyên. Nguyễn Duyên là con trai thứ 7 của Tiến sỹ Thượng thư Nguyễn Đức Vỹ thời Lê-Trịnh. Mộng Liên Đường chủ nhân của Nguyễn Duy Hợp có dáng dấp khảo cứu vì trước khi công bố tác phẩm này ông đã tham khảo cuốn gia phả của họ Nguyễn Đức Phật Tích viết năm 1852.
Còn theo các nhà Kiều học, đặc biệt là ý kiến của ông Nguyễn Khắc Bảo, Phó Chủ tịch hội Kiều học Việt Nam thì Truyện Kiều của Nguyễn Du được viết vào khoảng từ năm 1796- 1801. Tác phẩm này đã được Tiên Phong Mộng Liên Đường viết bài ca ngợi và sau này thành lời tựa của Truyện Kiều với bút danh Tiên Phong Mộng Liên Đường chủ nhân viết vào tuần đầu tháng 2 niên hiệu Minh Mệnh nguyên niên 1820.
So sánh thân thế ông Nguyễn Túc tự Đăng Tuyển trong gia phả họ Nguyễn Đức làng Phật Tích với ông Nguyễn Đăng Tuyển mà báo điện tử Đà Nẵng dẫn từ cuốn Từ điển Văn học Việt Nam cho thấy tên của ông nội trùng khớp là Nguyễn Đức Vỹ. Về tên bố ông Nguyễn Túc là Nguyễn Duyên, trên báo điện tử Đà Nẵng dịch là Chiểu. Tên huyện Tiên Phong, phủ Quốc Oai (ở bản dịch gia phả họ Nguyễn Đức của Viện Hán Nôm dịch là Quang Phong). Theo tìm hiểu trong từ điển Hán-Việt, chữ Chiểu và chữ Duyên cũng như chữ Tiên và chữ Quang có những nét tương đồng. Cuốn gia phả đã trải qua hàng trăm năm nên nét chữ có thể quá mờ do đó khó đọc, dẫn đến sự nhầm lẫn này? Từ đó có thể đưa ra các nhận định bút danh Tiên Phong Mộng Liên Đường (Đình) là do tác giả Nguyễn Túc tự Đăng Tuyển đã lấy địa danh huyện Tiên Phong, phủ Quốc Oai nơi quê hương thứ 2 mà cha ông là cụ Nguyễn Duyên đến lập nghiệp. Ông Nguyễn Túc tự Đăng Tuyển làm quan là thời vua Tự Đức, ở thời điểm này tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du đã có mặt trên văn đàn, do đó sự có mặt của bài tựa Truyện Kiều của tác giả mang bút danh Tiên Phong Mộng Liên Đường chủ nhân của ông Nguyễn Túc tự Đăng Tuyển là hợp logic. Những dữ liệu trên dẫn đến Tiên Phong Mộng Liên Đường chủ nhân là ông Nguyễn Túc tự Đăng Tuyển, hậu duệ đời thứ 10 của dòng họ Nguyễn Đức làng Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.
Xin được cung cấp những cứ liệu lịch sử dưới góc nhìn cá nhân với mong muốn các nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý quan tâm xem xét, đánh giá để làm rõ về thân thế và sự nghiệp một nhà văn nổi tiếng quê hương Kinh Bắc.