Cái tình của hai họa sỹ người Kinh Bắc

Mở đầu cho mùa triển lãm mỹ thuật năm 2017, ngày đầu xuân, tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền (Hà Nội) đã khai mạc Triển lãm hội họa, điêu khắc của hai họa sỹ người Kinh Bắc - Nguyễn Duy Lập và Nguyễn Kim Nam.

Cũng tại địa chỉ nghệ thuật này, cách đây 20 năm, Nguyễn Duy Lập đã mở cuộc triển lãm mỹ thuật lần thứ nhất của mình. Mặc dù  miệt mài  vẽ, nhưng để thời gian dài mới mở cuộc triển lãm lần thứ hai, đủ thấy sự thận trọng, nghiêm túc trong nghệ thuật của họa sỹ. Lớn lên từ vùng quê văn hiến, được hưởng cái đẹp sâu lắng của rất nhiều kiến trúc cổ, như ngôi đình, mái chùa với nhiều bức chạm khắc dân gian  tinh xảo. Vẻ đẹp ấm áp  của tranh làng Hồ, cùng những làn điệu Quan họ vừa trữ tình ngất ngây, đã truyền cảm và khơi gợi nhiều cảm xúc cho người họa sỹ. Đã vậy, Nguyễn Duy Lập lại là người được  đào tạo cơ bản. Từ hệ trung cấp, rồi học tiếp hệ đại học Trường mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội. Ra trường, họa sỹ dành  thời gian dài làm việc ở Ty văn hóa Hà Bắc, rồi về  giảng dạy tại Trường Văn hóa nghệ thuật Bắc Giang. Anh là hội viên tích cực của Hội văn học nghệ thuật Bắc Giang, hội viên Hội mỹ thuật Việt Nam. Niềm đam mê lớn nhất với Nguyễn Duy Lập là cầm bút vẽ. Hành trình sáng tạo của Nguyễn Duy Lập tuy không có bước ngoặt bất ngờ, không có sự  đột phá, anh cứ âm thầm,  điềm tĩnh nghĩ ngợi và vẽ. Nếu ai quan tâm, đều nhận rõ sự tự vượt lên của chính  anh. Khi cầm bút vẽ, đứng trước giá vẽ, Nguyễn Duy Lập luôn muốn gửi gắm tâm hồn nồng hậu và ý nghĩ hướng thiện vào các hình khối và màu sắc của mình. Hình khối trong tranh Nguyễn Duy Lập chắc, màu sắc  nồng ấm. Với các tác phẩm hội họa và  điêu khắc trưng bày trong triển lãm kỳ này, tuy chỉ là con số nhỏ trong khối lượng sáng tạo bề bộn của anh, cũng đủ khẳng định một phong cách nghệ thuật của Nguyễn Duy Lập.

Nếu bức tranh “Sen nở” với vẻ đẹp từng bừng, rối rít của vạn vật; thì tác phẩm “Nhịp bước vinh quy” với những đường nét thẳng, những khối hình vuông, lại vang lên âm thanh nao nức, khấp khởi, rập rình của đám rước trên đường làng quê. Nếu “Nắng Quan họ” với màu vàng óng ả choáng ngợp toàn tranh, người xem như bần thần trước vệt màu vàng tươi trên vành nón quai thao của liền chị; thì ở tác phẩm “Hoàng hôn ngựa về chuồng”, sắc màu lại như cất lên chộn rộn tiếng móng ngựa khua lốc cốc. Người xem ngỡ nghe được cả tiếng ngựa hí gọi bầy đàn. Hình ảnh hai con ngựa đang ngược dòng ngựa về chuồng, làm người xem không khỏi nôn nao. Rằng hai con ngựa kia còn mải chơi chưa muốn theo đàn về chuồng, hay nó muốn bỏ bầy đàn để đi theo lối chơi riêng? Tranh của Nguyễn Duy Lập luôn khơi gợi những liên tưởng thú vị.

Nếu ở tác phẩm “Mặt nạ của nhà thơ”, với thủ pháp vừa tượng trưng, vừa tả thực, họa sỹ như muốn giãi bày những tư duy chồng chéo, đa chiều trong một con người; thì ở tác phẩm “Dàn nhạc bình minh” lại như vút lên tiếng gáy đồng thanh của đàn gà đang ngửa cổ, vỗ cánh chào ngày mới. Ở tác phẩm “Khỏa thân trắng” toát lên vẻ đẹp trong trẻo, thì “Khỏa thân vàng” lại vang vọng cái đẹp óng ả. Bức tranh “Khỏa thân xanh” lại như một nốt nhạc trầm, ưu tư.

Ngoài 20 tác phẩm hội họa chất liệu sơn dầu (Acrytic), họa sỹ Nguyễn Duy Lập còn trưng bày 9 tác phẩm điêu khắc, với chất liệu gốm, gỗ, cat-tông... góp thêm sự đa dạng trong sáng tạo.

Ở Nguyễn Kim Nam, qua 20 tác phẩm hội họa, đã bộc lộ rõ thiên hướng chọn màu. Màu sắc trong tranh, phơi lộ cảm xúc của anh. Nếu tác phẩm “Đồng quê” với cảm xúc chân thật và hồn hậu, thì tác phẩm “Vũ hội bộ lạc” lại toát lên vẻ đẹp siêu thoát. Nếu tác phẩm “Cô gái bán tranh Đông Hồ” như chứa chất nỗi niềm dung dị  của con người giữa đời thường, thì ở tác phẩm “Tự họa bên đèn” lại lấp lánh vẻ mộng mơ, thoát ly trần tục. Hình bóng con người trong hai tác phẩm “Ký ức” và “Nông nghèo” của Nguyễn Kim Nam như thoắt ảo, thoắt thực. Hình ảnh con người trong đời thực, chập chờn ảo giác. Những vòm cây trong tác phẩm “Rừng chiều” ngỡ đung đưa, chuyển động từ cổ tích về với đời thường. Con vật (con bò) màu đỏ như vụt ra, lại như chìm vào cái không gian của một thế giới hữu hình và vô hình. Ngôn ngữ trong tranh như thầm thì, như tiếng vọng  xa xăm, chợt tan chợt tụ. Cái màu đỏ của con vật trong tranh, gây ấn tượng cho người xem. Cảm xúc vừa yên ổn, vừa náo loạn.

Nguyễn Kim Nam là họa sỹ tự do, vẽ bằng bản năng, không qua trường lớp. Nếu trường lớp vô hình đã ảnh hưởng đến tư duy và cảm xúc của anh, thì chính là không gian nghệ thuật tại gia đình nhà anh. Những cuốn sách văn học, sách mỹ thuật, những cuộc đạo đàm và tiếp xúc của hai người anh là nhà thơ, là họa sỹ và các bạn hoạt động nghệ thuật của họ, một thời, luôn làm rạo rực cái không gian nhỏ bé của căn nhà khiêm nhường nép mình  giữa thị xã. Ở ngôi nhà ấy, ở cái thị xã đèn dầu một thuở ấy, Nguyễn Kim Nam được tiếp xúc những khuôn mặt tiêu biểu về văn chương, về hội họa của lớp người trưởng thành trong giai đoạn chống Mỹ cứu nước. Đấy là một lớp người làm nghệ thuật với niềm đam mê thánh thiện, họ đã có những đóng góp nhất định trong sự nghiệp văn chương nghệ thuật cho đất nước. Đến nay, nhiều người trong lớp họ, vẫn là những nhân vật chủ chốt trong nền văn học nghệ thuật nước nhà. Những người như thế, mấy chục năm trước, họ là những người thầy đầu tiên thổi cảm hứng cho Nguyễn Kim Nam chập chững cầm bút vẽ.

Phải nhắc lại thành quả  của Nguyễn Kim Nam ngày ấy. Đấy là những năm chống Mỹ cứu nước, báo Thiếu niên tiền phong tổ chức cuộc thi “Các em vẽ và viết”, bức tranh “Ráng đỏ” của Nguyễn Kim Nam đoạt giải A về vẽ, cùng với giải A về thơ của nhà thơ thần đồng Trần Đăng Khoa. Rồi những năm ấy, chiến tranh  vào kỳ dữ dội, Nguyễn Kim Nam không vào trường mỹ thuật học vẽ, mà vào quân ngũ khoác áo lính. Anh  từng có mặt ở chiến trường Tây Nam, rồi chiến trường biên giới phía Bắc. Khi ra quân ngũ, Nguyễn Kim Nam trở về thị xã đèn dầu của mình. Thị xã nhỏ bé đã sáng trưng đèn điện và chuyển mình lên tầm vóc thành phố, nhưng số phận lại đẩy Nguyễn Kim Nam lâm bệnh tự cảm. Anh dần xa lánh cuộc sống đang từng ngày đổi thay. Những cây bút vẽ, những bột màu, những tấm toan cũng dần buông lơi anh từ đấy.

Triển lãm của hai họa sỹ người Kinh Bắc kỳ này, ngoài việc trưng bày các tác phẩm hội họa và điêu khắc của Nguyễn Duy Lập - Nguyễn Kim Nam, còn là nghĩa cử của người anh họa sỹ kéo người em trai mê vẽ của mình, trở lại với không khí hội họa. Sự đánh thức cảm xúc sáng tạo ở Nguyễn Kim Nam có được chút ít nào, cũng là niềm vui của người anh Nguyễn Duy Lập đối với người em mà số phận bắt nhiều thiệt thòi. Người xem  triển lãm, khi biết được chi tiết về tình anh em của họ, ai nấy đều cảm kích.

Chính vì bắt nguồn từ tình cảm chân thành và nồng hậu, những tác phẩm hội họa và điêu khắc của Nguyễn Duy Lập-Nguyễn Kim Nam trưng bày trong triển lãm, thẫm đẫm tâm hồn văn hóa vùng Kinh Bắc.