Cần đa dạng các hình thức truyền thông về phòng, chống tác hại của thuốc lá

Truyền thông có vai trò rất lớn trong việc thay đổi nhận thức của mọi người về tác hại thuốc lá. Từ nhận thức đúng sẽ có hành vi đúng. Đó là phương thức phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) hiệu quả nhất. Tuy nhiên, làm sao để phát huy hiệu quả các kênh truyền thông là điều mà những người làm công tác PCTHTL luôn trăn trở. 

Thực tế cho thấy, công tác phòng chống tác hại thuốc lá còn gặp rất nhiều khó khăn. Đó là việc giá thuốc lá ở Việt Nam còn quá rẻ, thuốc lá được bày bán tràn lan, mua bán rất dễ dàng ở mọi lúc, mọi nơi. Việc xử lí các hành vi vi phạm Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá còn nhiều bất cập. Tỷ lệ người hút thuốc còn cao, gánh nặng bệnh tật, kinh tế, xã hội do việc sử dụng thuốc lá còn nhiều...  Điều này gây ra những khó khăn, cản trở nỗ lực trong việc cai nghiện thuốc lá, giảm tỷ lệ hút thuốc ở nước ta. Do đó, vấn đề truyền thông cần tiếp tục đẩy mạnh hơn.
Theo báo cáo nghiên cứu đánh giá tình hình triển khai Luật Phòng, chống tác hại của Thuốc lá tại tỉnh Bắc Ninh năm 2018 của tác giả Đỗ Thị Uyên (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh) cho thấy, xu hướng về các kênh thông tin đã có sự thay đổi: Các thông tin trên tivi, báo/tạp chí, đài, loa phát thanh năm 2018 giảm hơn so với năm 2015: Truyền hình giảm từ 92% năm 2015 xuống còn 80,4% vào năm 2018; trên báo/tạp chí giảm từ 57,4% năm 2015 giảm xuống còn 43,8% vào năm 2018. Tuy nhiên, các kênh thông tin từ quảng cáo lớn, Internet, apphich, phương tiện khác (vỏ bao thuốc lá...) có xu hướng tăng lên so với năm 2015: Internet tăng từ 40% năm 2015 lên 53,2% vào năm 2018; áp phích từ 24,6% năm 2015 lên 43,2%...
Hiện nay, với sự tham gia tích cực của các cơ quan báo chí, truyền thông, các tin, bài về tác hại của thuốc lá và công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá đã và đang được thực hiện, đăng tải, phát sóng nhiều hơn, thường xuyên hơn. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là không ít tin, bài được viết và xây dựng theo lối mòn, đơn điệu, rập khuôn, trích dẫn, gây nhàm chán cho người đọc, người nghe, người xem. 
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã khuyến cáo, ngày nay truyền thông thông minh không phải là truyền hình, phát thanh hay các loại báo chí truyền thống. Xu hướng thay đổi đó là sự tiếp cận ngày càng tăng của người dân với Internet và thiết bị liên lạc di động cần được kết hợp với ứng dụng chiến lược truyền thông xã hội để mang thông tin sức khỏe kịp thời tới người dân. Thực tế, số lượng điện thoại di động và máy tính cá nhân đang tăng dần vượt qua số lượng ti vi. Tại Việt Nam, dân số Việt Nam 90 triệu nhưng có đến hơn 128 triệu thuê bao di động, 40 triệu người dùng Internet, 28 triệu tài khoản mạng xã hội, chủ yếu là Facebook, trong đó có 24 triệu người lướt bằng điện thoại di động. Mỗi ngày, một người truy cập điện thoại khoảng 150 lần, mỗi lần cách nhau 6,5 phút, 43% người Việt Nam có Internet tại nhà, 94% có điện thoại di động, 37% có điện thoại thông minh (smartphone), tỉ lệ người sử dụng Internet bằng di động lên tới 31%, trong khi máy tính bàn là 18% và máy tính xách tay là 10%, 8% sử dụng điện thoại để đọc tin tức, trong khi 21% nghe tin từ radio và 19% đọc tin từ báo in. Trên thực tế con số này còn có thể cao hơn. Hiện nay, học sinh là yếu tố “truyền thông đa chiều” tốt nhất để hạn chế hút thuốc lá trong các gia đình và phòng, chống tác hại của thuốc lá nơi công cộng. Với học sinh, điện thoại thông minh chính là phương tiện truyền thông phổ biến và hiệu quả nhất. Chỉ cần nhìn vào đó, có thể thấy xu hướng truyền thông y tế nói chung và truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá thời gian tới thiên về hướng nào. Ưu việt nữa, thông tin từ Internet và mạng xã hội được cho là rộng rãi, không bị áp đặt, dễ tiếp cận, cập nhật và có tính tương tác cao có thể ảnh hưởng đến cảm nhận về tính kịp thời và sự tin cậy của thông điệp so với các phương tiện thông tin truyền thống. Nắm bắt được ưu điểm nổi trội đó, các chuyên gia đã kết hợp truyền thông, Internet và điện thoại để mang lại hiệu quả quảng cáo tối ưu.
Do đó, thời gian tới báo chí cần tăng cường, chủ động cập nhật các thông tin về tình hình hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá trên thế giới và trong nước. Bên cạnh việc viết tin, bài theo phương pháp truyền thống, nên có những cách viết, cách tiếp cận để có thể gây sự chú ý hơn của cộng đồng, tạo ra những tranh  luận về bài báo từ đó giúp việc truyền thông có hiệu quả sâu sắc hơn đối với cộng đồng. Nghiên cứu thực hiện các kênh truyền thông hiện đại (Internet) đã tiếp cận với đông đảo người dân hơn.