Cánh đồng mùa đông

Một chiều chơm chớm Đông sang, gió bấc tràn về từng đợt. Ngồi trong nhà, nhìn qua cửa kính thấy bầu trời xám xịt, mây đen vần vũ. Bất chợt, nhìn thấy một làn khói lam từ đâu đó bay lên ngang qua cửa sổ khiến tôi lại nhớ tới làn hương bảng lảng ấy, trong một không gian rất khác - trên cánh đồng mùa đông.

Cánh đồng mùa đông có lẽ là khung cảnh buồn nhất trong năm, bởi thế nó cũng ít khi được lựa chọn để mô tả trong các ca khúc, bài thơ hay tác phẩm nghệ thuật nào đó. Người ta thường hay xao xuyến trước một cánh đồng xanh mát của mùa xuân khi lúa bật đòng hay trước một thảm vàng rực thoảng mùi thơm lúa chín mọng cuối thu. Nhưng đặc sản của cánh đồng mùa đông chỉ là những gốc rạ khô khốc. Thế mà khoảng trời tĩnh lặng ấy lại mang đến cho tôi nhiều cảm xúc mênh mang gắn với kỷ niệm tuổi thơ khó quên. 
Quê tôi đất cằn, sau 2 mùa đất oằn mình nuôi dưỡng cây lúa, tới khi gió bấc về là đất được người dân cho nghỉ ngơi. Cả cánh đồng lúa chỉ còn lại những gốc rạ chĩa thẳng lên trời. Ngày xưa, với mỗi nhà quê tôi, rạ quý lắm. Khi chưa có những phương tiện đun nấu hiện đại như bây giờ, rơm còn phải để dành cho từng bữa đến tận tháng ba Âm lịch năm sau, mẹ tôi cùng các bà trong làng tranh thủ đi những bờ ruộng lúa nếp, gốc rạ còn dài cắt về làm thức đốt. Quang gánh trên vai nặng trĩu, họ vừa đi vừa chuyện trò ríu rít mặc những giọt mồ hôi ướt đẫm trong cái lạnh tê tái. Lũ trẻ con chúng tôi thì cứ vô tư theo chân đàn bò nhởn nhơ gặm cỏ, bày trò nghịch ngợm xuống ao làng đào củ sen- một đặc sản chỉ có vào mùa đông lạnh. Lâu lâu, chúng tôi lại trộm ít rạ của các bà, các mẹ vừa cắt để đem ra một quãng ngồi quây quần đốt lửa sưởi, hoặc lôi củ khoai giấu vội trong túi áo để nướng đến cháy đen... Bước chân chúng tôi đã bao lần giẫm lên rạ mà cứng cỏi dần lên, niềm vui chạy khắp cánh đồng trong làn khói rạ bay lên tíu tít đuổi theo đàn chim trắng trên bầu trời.
Những ngày lớn hơn, tôi cùng bạn đạp xe đi học, vẫn thấy những chân rạ nhấp nhô vươn mình trên đồng ruộng. Đi giữa con đê dài, tôi dang rộng hai cánh tay ôm lấy gió dạt dào lùa về phía sau, hít hà mùi rơm rạ mới trải thảm giăng lối phủ màu êm đềm, bình yên. Về sau, người dân quê tôi đã tích cực áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, lựa chọn những giống mới có sức vươn lên giữa đất cằn, phủ xanh màu trên những cánh đồng đông. Dẫu đây đó vẫn còn một vài mảng ruộng trơ rạ, nhưng những thửa ngô, đỗ tương, cà rốt, dưa chuột,… dần nhiều lên.
Bây giờ, cuộc sống ấm no hơn, rạ đã không còn là “lửa vàng” trong đời sống dân quê nữa. Máy cũng gặt sát hơn, sau mỗi khi đưa được bao thóc nặng trĩu lên bờ, người ta hào phóng đốt hết rơm ngay đầu ruộng. Khói cứ thế bay lên, nghi ngút, thành từng ngọn đặc quánh rồi tan dần, để lại trên đất đống tro có khi được tận dụng bồi đất hoặc bỏ không chẳng còn ai nâng niu nữa. Dẫu vậy, với tôi, cứ mỗi chiều Đông se se lạnh, cho dù đi qua cánh đồng quê nào, nhìn những gốc rạ cằn cỗi nằm im lìm chờ mùa mới là lòng lại thấy nao nao. Quê là đấy, hồn người quê cũng từ gốc rạ ấy mà ra.