Câu lạc bộ Quan họ làng Ó

Làng Ó (Xuân Ổ-Võ Cường-thành phố Bắc Ninh) là vùng quê có bề dày truyền thống văn hóa với những ngày hội lớn trong năm và chợ Âm Dương huyền thoại. Quan họ làng Ó có những nét đặc trưng, chơi với Quan họ của 49 làng nhưng không kết chạ với làng nào. Lối chơi Quan họ ở đây cũng có những nét độc đáo.

Khi mời Quan họ đến chơi, liền anh liền chị làng Ó bao giờ cũng ra tận đầu làng đón bạn. Cứ đến mùng 4, mùng 5 tháng Giêng làng Ó vào hội, Quan họ khắp nơi về hát Quan họ. Sau phiên họp chợ Đen tối mùng 4, các quán trong chợ đồng loạt lên đèn để bắt đầu cho buổi hát thâu đêm. Sáng hôm sau, Quan họ Xuân Ổ mời Quan họ các làng dự hội về các nhà chứa dự những canh hát đêm.

Đặc biệt, nghệ nhân của làng đã “đặt câu, bẻ giọng”, sáng tác các bài quan họ mang đậm nét văn hóa của làng Ó với lối hát đặc sắc. Những bài do các nghệ nhân Quan họ làng Ó đặt ra như “Dọn quán bán hàng”, “Đêm qua nhớ bạn”, với những câu hát tình tứ mà qua bao thế hệ đến giờ chưa có vế đối… “Người về dọn quán bán hàng/ Để tôi là khách qua đàng vào chơi/ Mỗi người mỗi chốn mỗi nơi/ Gặp nhau ta kết ở đời với nhau/ Dao cầu người chỉ lên giời/ Tôi vạch xuống đất thề nguyền với nhau/ Lấy thì cho đến tận già/ Lấy dăm ba tháng cho qua nhời nguyền…”

Theo các cụ trong làng kể lại, những năm đầu thế kỷ 20, làng Ó đã có 7, 8 bọn Quan họ chơi Quan họ khắp vùng. Thế hệ các nghệ nhân Quan họ của làng như cụ Sáu Nghiên, Sáu Đống, cụ Lượng… đã về cõi thiên cổ, chỉ còn nghệ nhân Mai Văn Sỹ đã bước qua tuổi 90. Thấy được trách nhiệm của thế hệ sau, các anh hai, chị hai làng Ó đang khôi phục, duy trì, phát huy những truyền thống văn hóa đặc sắc vốn có để bảo tồn vốn Quan họ cổ.

CLB Quan họ làng Ó đã có từ lâu, nhưng có thời gian bị mai một. Cách đây hơn 10 năm, CLB được các liền anh, liền chị trong làng khôi phục và rất nhanh sau đó đã hoạt động nền nếp. Hiện nay, làng có 3 đội Quan họ chia theo lứa tuổi, các cụ cao niên, trung niên và thanh thiếu niên với gần 30 thành viên, lấy Nhà văn hóa là nơi giao lưu, kết bạn và truyền dạy Quan họ. Gia đình ông Nguyễn Đức Vinh (54 tuổi) đã có 4 thế hệ cùng chơi Quan họ, ông luôn trăn trở để làm sao đưa CLB phát triển như tìm hiểu, sưu tầm các bài hát cổ và tìm hiểu văn hóa, lối hát cũng như phong tục đẹp của Quan họ làng mình, các tài liệu nghiên cứu được ông Vinh gìn giữ cẩn thận. Ông đã soạn được hơn 200 bài Quan họ cổ, ghi nhịp phách để các thành viên CLB dễ học hơn.

Những buổi sinh hoạt CLB, bà Nguyễn Thị Việt (76 tuổi), Nguyễn Thị Diệm ngoài 80 tuổi, là con các nghệ nhân Sáu Nghiên, Sáu Đống, tuy sức khỏe đã yếu nhưng vẫn tham gia truyền dạy cho thế hệ trẻ. Lòng yêu Quan họ vẫn tha thiết, cháy bỏng, các bà cố gắng truyền lại lối hát quan họ cổ sao cho hay, cho “vang, rền, nền, nảy”. Nhờ những tài liệu mà nhạc sỹ Hồng Thao đã ký âm trên dòng nhạc một số bài đặc trưng lối làng Ó, do chính các nghệ nhân trong làng hát. Các bài hát như “Giăng non, giăng già”, “Ngồi tựa song đào” theo lối cổ vẫn được các thế hệ truyền dạy.

 Không chỉ học hát sao cho mỗi ngày thêm nhuần nhuyễn, mà mỗi thành viên còn học hỏi cách ăn nói của người Quan họ sao cho lịch thiệp, khéo léo, tinh tế…. Chị Nguyễn Thị Huyên (55 tuổi) tham gia sinh hoạt tại CLB ngay từ những ngày đầu thành lập, thuộc nhiều giọng, “biết ca đủ lối, đủ câu”, biết ăn mặc, nói năng thanh lịch trong giao tiếp của người Quan họ, được theo các nghệ nhân đi hát khắp nơi, chị chia sẻ: “Có CLB, chúng tôi được tham gia để thỏa lòng yêu thích Quan họ, người biết nhiều bảo người biết ít để cùng nhau gìn giữ lấy di sản này”.

Sinh hoạt văn hóa Quan họ đã trở thành nét đẹp truyền thống, không chỉ là niềm đam mê mà còn là niềm tự hào, trân trọng của mọi thành viên CLB. Cứ tối thứ năm hàng tuần, Nhà văn hóa thôn lại rộn ràng lời ca tiếng hát như một lời nhắc nhở các thế hệ gìn giữ những vốn quý của mình.

Bài, ảnh: Hải Đường