Chắp cánh tuổi thơ Quan họ

Sau một năm Dân ca Quan họ chính thức được đưa vào giảng dạy ở các nhà trường, từ bậc Mầm non, THCS đến THPT cho thấy, giá trị, sức lan tỏa của Dân ca Quan họ Bắc Ninh liên tục được khẳng định trên chính nơi khởi nguồn của các làn điệu dân ca độc đáo, đằm thắm, trữ tình này.

Dựa trên những căn cứ về tâm sinh lý và nhận thức ở từng bậc học, Hội đồng biên soạn đã xây dựng hình thức, cấu trúc, khối lượng kiến thức nâng cao dần theo mức độ như: Tiểu học, thể hiện phần lý thuyết thông qua các câu chuyện kể mini, súc tích, ngắn gọn về các nghệ nhân, nghệ sỹ Quan họ được hành văn theo từng lứa tuổi và lựa chọn 5 bài (mỗi bài tương ứng với một lớp) có giai điệu âm nhạc đơn giản, tươi vui, trong sáng, lời ca ngắn gọn, ít những từ đệm lót, giúp học sinh dễ học, dễ hát, dễ thuộc như bài: Lý cây đa, Lý con sáo, Cây trúc xinh… Đối với học sinh THCS yêu cầu hiểu biết cao hơn ở cấp độ “Thường thức Quan họ” nên những câu chuyện sẽ là những giai thoại về Thủy tổ, nguồn gốc, lề lối sinh hoạt, tục kết chạ, hình thức canh hát Quan họ… Hội đồng biên soạn tài liệu đã chọn những bài Quan họ cổ được phổ biến rộng rãi trong các hình thức diễn xướng Quan họ theo giọng Vặt như: Mời nước mời trầu, Đi cấy, Còn duyên… Ở bậc THPT, các em học sinh đã có tư duy, thẩm mỹ và hình thành nhân cách nên giáo trình giảng dạy sẽ tập trung giới thiệu những nét đẹp độc đáo qua các mặt hoạt động của văn hóa Quan họ là đặc điểm lời ca, ngôn ngữ giao tiếp của người Quan họ, nghệ thuật diễn xướng… đồng thời chọn lựa 3 bài Quan họ cổ tiêu biểu thuộc các hệ thống giọng: Cái ả (giọng Lề lối), Lúng liếng (giọng Vặt) và Chia rẽ đôi nơi (giọng Giã bạn).

Trong tài liệu giảng dạy đối với mỗi làn điệu dân ca Quan họ đã được cụ thể từng phần: Lời thơ, lời hát được ghi chép đầy đủ cả những từ đệm lót cùng với việc gạch nhịp theo nhịp nội, nhịp ngoại giúp cho sự thống nhất một cách chính xác và tuyệt đối khi dạy hát. Bên cạnh những bài dân ca Quan họ lời cổ, trong tài liệu giảng dạy đã có những bài dân ca Quan họ lời mới hát theo làn điệu của các bài Quan họ cổ mà nội dung phù hợp với tuổi trẻ học đường trong cuộc sống đương đại về: mái trường, kính thầy yêu bạn, chăm học chăm làm, nhớ 5 điều Bác Hồ dạy... được tuyển chọn qua các hội thi “Tiếng hát măng non” của tỉnh hoặc trong các đợt phát động sáng tác lời mới cho dân ca Quan họ Bắc Ninh hay những bài đã được trải nghiệm qua phong trào ca hát thiếu nhi. Đặc biệt, các giáo viên dạy nhạc có thể tham khảo và dùng đàn để đệm cho học sinh bởi mỗi bài hát đã được ký âm chính xác theo lời của bài dân ca Quan họ cổ…

Nhạc sỹ Trọng Tĩnh cũng chia sẻ: Chúng tôi đã nhận được nhiều phản hồi tích cực từ giáo viên giảng dạy. Mặc dù chưa có đánh giá chi tiết, cụ thể về hiệu quả song một năm qua, công chúng đã đồng tình và ghi nhận sự nỗ lực trong việc hiện thực hóa chủ trương của tỉnh. Chúng tôi đã đề nghị với Sở GD và ĐT tổ chức rút kinh nghiệm qua ý kiến phản hồi từ cơ sở sau mỗi năm học, từ đó sẽ điều chỉnh sao cho chương trình phù hợp hơn để tiến tới năm 2015, bộ tài liệu giảng dạy Dân ca Quan họ Bắc Ninh được hoàn chỉnh như tài liệu hát nhạc đối với học sinh khối THCS hiện nay.

Việc truyền dạy Dân ca Quan họ cho mọi lứa tuổi trong đó có tuổi thơ là điều tất yếu và cần thiết để gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản văn hóa của ông cha. Dân ca Quan họ được đưa vào trường học phổ thông mang mục đích  giáo dục phổ cập Dân ca Quan họ Bắc Ninh, giúp các em học sinh hiểu được giá trị của loại hình nghệ thuật đặc sắc của quê hương, từ đó thêm yêu và gắn bó với các làn điệu dân ca. Có lẽ không quá khi nói rằng, trẻ em Bắc Ninh thật may mắn, hạnh phúc bởi từ khi còn nằm nôi, các em đã được ông bà, cha mẹ hát ru bằng những làn điệu dân ca Quan họ truyền thống, rồi được nuôi dưỡng, lớn khôn ở chính cái nôi của những làn điệu dân ca Quan họ mượt mà, nặng trĩu ân tình, ân nghĩa và nay lại được học tập bài bản, khoa học về những làn điệu dân ca quê mình. Chưa thể nói trước điều gì nhưng hoàn toàn có thể tin tưởng vào thế hệ tuổi thơ, mầm non Quan họ sẽ tỏa sáng trong tương lai không xa.