Chính sách tài chính cần tập trung hơn vào phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro thiên tai

Với đặc điểm có nhiều rủi ro thiên tai, Việt Nam cũng như các nền kinh tế thành viên APEC cần có thêm các giải pháp tài chính cũng như tăng cường nhận thức, xây dựng kế hoạch phòng, chống thiên tai.

Đây là nội dung được đưa ra tại Hội thảo quốc tế “Chính sách tài chính và bảo hiểm ứng phó với rủi ro thiên tai” do Bộ Tài chính tổ chức ngày 21/2. Đây là hoạt động bên lề Hội nghị Thứ trưởng Tài chính và Phó Thống đốc Ngân hàng Trung ương APEC 2017 đang diễn ra tại TP. Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.

Nhiều nỗ lực nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu

Theo thống kê, khu vực châu Á-Thái Bình Dương là khu vực dễ xảy ra thiên tai nhất trên thế giới. Trong vòng 10 năm (2005-2014), khu vực này đã xảy ra 1.625 thảm họa thiên nhiên, chiếm hơn 40% tổng số thảm họa trên toàn cầu với gần 500.000 người thiệt mạng, 1,4 tỷ người bị ảnh hưởng. Thiệt hại về vật chất trong giai đoạn này lên đến 520 tỷ USD, tương đương 45% tổng thiệt hại kinh tế toàn cầu do thiên tai gây ra.

Nằm trong khu vực, Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng nặng nề của thiên tai với bình quân hằng năm có khoảng 750 người thiệt mạng do thiên tai, thiệt hại về kinh tế khoảng gần 1% GDP/năm.

Trao đổi với các đại biểu quốc tế, ông Nguyễn Viết Lợi, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính (Bộ Tài chính) cho biết, Quốc hội và Chính phủ Việt Nam trong thời gian qua rất chú trọng xây dựng, triển khai hệ thống các chiến lược, quy hoạch và chính sách phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai.

Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai để làm cơ sở cho các bộ, ngành và địa phương xây dựng chiến lược, kế hoạch và giải pháp triển khai chi tiết. Quốc hội cũng đã thông qua Luật Phòng, chống thiên tai. Đây là khuôn khổ pháp lý cao nhất đối với hoạt động phòng, chống thiên tai, trong đó, chú trọng vào các nguồn lực bảo đảm việc thực hiện.

Trong tổng thể các giải pháp về phòng chống, giảm nhẹ rủi ro thiên tai thì các giải pháp tài chính đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Viết Lợi, dù đã có nhiều nỗ lực, cố gắng nhưng đến nay, việc xây dựng và thực thi các giải pháp tài chính vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu.

Theo Bộ Tài chính, hiện tại, Việt Nam đang dùng một số nguồn kinh phí để cung cấp tài chính cho công tác ứng phó và phục hồi sau thiên tai, bao gồm nguồn dự phòng ngân sách ở Trung ương và các địa phương, các khoản phân bổ ngân sách cụ thể, nguồn dự trữ Nhà nước bằng vật chất, quỹ dự trữ tài chính, quỹ phòng chống thiên tai, các công cụ chuyển giao rủi ro như bảo hiểm và viện trợ của các nhà tài trợ.

Đa dạng hóa các công cụ tài chính ứng phó rủi ro

Có thể thấy, hiện nay tất cả các cấp còn lệ thuộc nhiều vào ngân sách Trung ương để trang trải chi phí khắc phục sau thiên tai. Quỹ phòng chống thiên tai được thành lập ở cấp tỉnh còn nhiều hạn chế nên không thể vận hành một cách đầy đủ, trong khi đó các công cụ chuyển giao rủi ro mang tính đổi mới vẫn còn ở giai đoạn sơ khai.

Việt Nam chưa thực hiện nhiều các biện pháp chuyển giao rủi ro. Do đó, việc phối hợp xây dựng, phát triển các hệ thống giải pháp tài chính mới về quản lý và chuyển giao rủi ro thiên tai là rất cần thiết.

Có cùng quan điểm, nhiều đại biểu cho rằng, việc cải thiện giải pháp về bảo hiểm sẽ là một công cụ hữu hiệu, không chỉ giảm nhẹ gánh nặng về ngân sách cho chính phủ, chuyển giao rủi ro ra thị trường mà còn góp phần tăng cường nhận thức về rủi ro thiên tai, xây dựng kế hoạch phòng, chống thiên tai.

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Alwaleed Alatabani, chuyên gia tài chính trưởng của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam nhấn mạnh, các nước cần có chiến lược tài chính cụ thể ứng phó với rủi ro thiên tai bao gồm ngân sách và ngoài ngân sách. Các chính sách bảo hiểm là công cụ quan trọng của Chính phủ trong ứng phó rủi ro.

Chuyên gia WB khẳng định, WB sẵn sàng đồng hành hỗ trợ các cơ quan Chính phủ của Việt Nam nâng cao hiệu quả hoạch định chiến lược, sử dụng nguồn tài chính đa dạng, phù hợp ứng phó với rủi ro thiên tai, nâng cao khả năng chống chịu với rủi ro.

Nhấn mạnh yếu tố phòng ngừa, ông Yasuhisa Nakao, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Tài chính Nhật Bản góp ý, thực tế nhiều nước đang phát triển vẫn tập trung quá nhiều vào ứng phó với những hậu quả của biến đổi khí hậu. Ông Yasuhisa Nakao dẫn chứng, Nhật Bản là một trong những nước phải chịu nhiều nhất rủi ro thiên tai, đặc biệt liên quan đến núi lửa, sóng thần. Để hạn chế tối đa thiệt hại đến nền kinh tế, nước này xác định giải quyết vấn đề rủi ro không chỉ là tái thiết, ứng phó với hậu quả của thiên tại mà mấu chốt là phải đầu tư vào phòng ngừa và ngăn chặn trước.

“Cần đầu tư hiệu quả vào các cơ sở hạ tầng chất lượng tốt để phòng ngừa giảm thiểu hậu quả. Quan trọng là cần phải có sự chuẩn bị tốt, hiệu quả, thì thiệt hại chắc chắn sẽ được giảm thiểu”, ông Yasuhisa Nakao nhấn mạnh.

Các ý kiến thảo luận của đại biểu trong nước và quốc tế, bao gồm các quan chức tài chính APEC, chuyên gia từ các tổ chức tài chính quốc tế như WB, Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB)... sẽ được tập hợp đưa ra kiến nghị lên Hội nghị Thứ trưởng Tài chính và Phó Thống đốc Ngân hàng Trung ương APEC tổ chức vào ngày 23-24/2/2017 về các chính sách tài chính và bảo hiểm rủi ro thiên tai.