Cờ tướng, môn thể thao trí tuệ

Trong các trò chơi dân gian, nhất là những môn thể thao trí tuệ, cờ tướng cho đến nay vẫn giữ nguyên được vị thế và có bề dày lịch sử lâu đời. Cờ tướng vừa mang tính dân gian vừa có tính dân dã nên gần ngũi và được đông đảo người dân yêu thích. Tuy nhiên, đại bộ phận người chơi đến với cờ tướng cũng chỉ do đam mê mà chưa rèn luyện kỹ năng, chiến thuật cũng như chưa hiểu hết những khái niệm, nguồn gốc... của môn cờ tướng.

VĐV thi đấu cờ tướng tại “Giải cờ vua, cờ tướng tỉnh Bắc Ninh năm 2014”.

Ông Vũ Quang Tiến, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Cờ tướng phường Tiền An (thành phố Bắc Ninh) địa phương luôn có những kỳ thủ đoạt giải cao tại các giải đấu của tỉnh, cho hay: Cờ tướng được bắt nguồn từ Saturanga, một loại cờ cổ được phát minh ở Ấn Độ từ thế kỷ 5 đến thế kỷ 6, sau đó đi về phía tây, trở thành cờ vua và đi về phía Đông trở thành cờ tướng. Bàn cờ tướng là một hình chữ nhật do 9 đường dọc và 10 đường ngang cắt nhau vuông góc tại 90 điểm hợp thành. Một khoảng trống gọi là sông (hay hà) nằm ngang giữa bàn cờ chia thành hai phần đối xứng bằng nhau. Mỗi bên có một cung Tướng hình vuông (Cửu cung) do 4 ô hợp thành tại các đường dọc 4, 5, 6 kể từ đường ngang cuối của mỗi bên, trong 4 ô này có vẽ hai đường chéo xuyên qua.

Theo quy ước, khi bàn cờ được quan sát chính diện, phía dưới sẽ là quân trắng (hoặc đỏ), phía trên sẽ là quân đen. Các đường dọc bên trắng được đánh số từ 1 đến 9 từ phải qua trái. Các đường dọc bên đen được đánh số lùi từ 9 tới 1 từ phải qua trái. Ranh giới giữa hai bên là “sông” (hà). Mỗi ván cờ lúc bắt đầu phải có đủ 32 quân, chia đều cho mỗi bên gồm 16 quân trắng và 16 quân đen, gồm 7 loại quân (1 tướng, 2 sỹ, 2 tượng, 2 mã, 2 xe, 2 pháo, 5 tốt). Tuy tên quân cờ của mỗi bên có thể viết khác nhau (ký hiệu theo chữ Hán) nhưng giá trị và cách đi quân của chúng lại giống nhau hoàn toàn.

“Bàn cờ tướng là một trận địa sinh động, có tầng có lớp và đầy đủ các binh chủng trên chiến trường, các quân được chia thành ba lớp xen kẽ hài hoà, công có, thủ có. Lại còn có cả sông, cung cấm v.v... vừa có ý nghĩa, vừa mang sắc thái phương Đông rõ nét. Ván cờ được ví như cuộc sống thực tại của người chơi, mỗi nước đi đều cần phải có sự cân nhắc, tính toán kỹ lưỡng nên tạo cho người đánh tính kiên nhẫn và bình tĩnh, tập trung tư tưởng, suy nghĩ cẩn trọng, ôn hòa, ứng biến mau lẹ trước mọi tình huống” ông Tiến chia sẻ.

Ngoài cách chơi phổ biến hiện nay, trong dân gian cờ tướng còn có rất nhiều cách chơi. Cờ thế là hình thức mà bàn cờ lúc ban đầu đã có sẵn các thế cờ, quân cờ đang ở các vị trí như trong một ván cờ dang dở, người chơi phải thắng được sau một số nước đi được yêu cầu từ trước. Cờ bỏi, quân cờ là những thẻ gỗ sơn son thếp vàng, có cán dài chừng 1m, tên quân cờ được viết ở hai mặt, cắm vào các ô đã định sẵn trên sân, người đánh phải tự nhấc quân cờ để đi, trước khi đi quân, phải có hiệu lệnh bằng trống bỏi. Cờ người, quân cờ là những nam thanh nữ tú được làng kén chọn, mặc trang phục, cầm binh khí đi theo hiệu lệnh của người chơi. Cờ tưởng là hình thức đánh cờ bằng trí tưởng tượng, không nhìn bàn cờ thật. Cờ chấp, gồm có chấp quân, chấp nước…

Thực tế hiện nay, ngoài những giải cờ truyền thống của một số địa phương trong những dịp lễ hội hoặc một vài giải do tỉnh tổ chức, các kỳ thủ vẫn thiếu sân chơi để giao lưu, cọ xát. Nhìn vào những giải cờ tướng được tổ chức tại tỉnh, gần như luôn vắng bóng những kỳ thủ dưới 20 tuổi, đây cũng là khoảng trống lớn cho việc đầu tư và nâng “chất” môn cờ tướng. Ngoài ra, với đặc thù thi đấu không có khán giả, nên những giải chính thống thường không có sức hấp dẫn, không thu hút được sự quan tâm, theo dõi của nhiều người.

Để các giải thi đấu thu hút sự quan tâm của nhiều người, rất mong Ban tổ chức sáng tạo trong cách thức tổ chức, ví như truyền hình trực tiếp trên truyền hình, qua màn hình lớn tại địa điểm thi đấu, tăng tính hấp dẫn... tạo điều kiện thuận lợi cho khán giả được theo dõi những trận đấu hay của giải.