Cội nguồn sức mạnh nội sinh

Trong suốt những ngày qua, Đền Đô luôn tỏa ngát hương hoa của bà con, du khách đến tỏ lòng tri ân các vị vua nhà Lý. Tại các khu vực xung quanh Đền, các hoạt động văn hóa, văn nghệ thể dục thể thao thu hút đông đảo người dân tham gia, chứng tỏ sức hút rất lớn của Lễ hội. Từng đoàn người nối dài đi theo sau kiệu đức thánh Mẫu, kiệu các vua nhà Lý được rước từ chùa Ứng Tâm về Đền Đô tạo nên khung cảnh đặc sắc. Trong đoàn người ấy, có những người ở những địa phương khác, không quản ngại xa xôi vượt hàng trăm cây số để đến Đền Đô tỏ lòng thành kính với tiền nhân. Có những người là hậu duệ của hoàng tử nhà Lý- Lý Long Tường- từ Hàn Quốc xa xôi cũng tìm về. Đó là hành trình tìm về nguồn cội thiêng liêng của những người con xa xứ được gắn kết bằng mạch nguồn tâm linh, bằng niềm tự hào dân tộc.
Đêm tháng 3 se lạnh, cùng dòng người thành kính trước sân Đền Đô, nghe vang vọng lời văn Chiếu Dời đô xưa kia của đức Thái Tổ Lý Công Uẩn: “Xưa nhà Thương đến đời Bàn Canh 5 lần dời đô, nhà Chu đến đời Thành Vương 3 lần dời đô, há phải các vua thời Tam Đại ấy theo ý riêng tự tiện dời đô. Làm như thế cốt để mưu nghiệp lớn, chọn ở chỗ giữa, làm kế cho con cháu muôn vạn đời, trên kính mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu có chỗ tiện thì dời đổi, cho nên vận nước lâu dài, phong tục giàu thịnh… Huống chi thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương, ở vào nơi trung tâm trời đất, được thế rồng cuộn hổ ngồi, chính giữa nam bắc đông tây, tiện nghi núi sông sau trước. Vùng này mặt đất rộng mà bằng phẳng, thế đất cao mà sáng sủa, dân cư không khổ thấp trũng tối tăm, muôn vật hết sức tươi tốt phồn thịnh. Xem khắp nước Việt đó là nơi thắng địa, thực là chỗ tụ hội quan yếu của bốn phương, đúng là nơi thượng đô kinh sư mãi muôn đời. Trẫm muốn nhân địa lợi ấy mà định nơi ở, các khanh nghĩ thế nào?”

Tái hiện cảnh dời đô tại Lễ hội Đền Đô.

 Dẫu biết đó chỉ là hoạt cảnh do các diễn viên phục dựng nhưng con tim vẫn cứ thổn thức, xốn xang như được trực tiếp chứng một khoảnh khắc lịch sử trọng đại của dân tộc, khi đức vua anh minh Lý Thái Tổ đưa ra một quyết định đột phá, mở ra kinh đô Thăng Long - Hà Nội phồn thịnh cho đến mãi tận ngày nay. Đêm Đền Đô huyền thoại rực sáng pháo hoa ngũ sắc, âm vang lời của tiền nhân, thật thiêng liêng và rất đỗi tự hào. Giờ thì tôi đã hiểu vì sao vùng quê Đình Bảng trù phú đến vậy, người Đình Bảng lại vừa anh dũng, kiên cường vừa giỏi giang khoa cử, giao thương đến vậy. Bởi, mỗi người dân nơi đây đều mang trong  mình niềm tự hào sâu sắc được sinh ra và lớn lên trên mảnh đất thiêng, quê hương của 8 vị vua nhà Lý.
Lại nhớ ngày mùng 4 Tết Ất Tỵ vừa qua, chúng tôi nô nức hoà vào dòng người đi trảy hội rước pháo Đồng Kỵ. Theo dân gian truyền lại, Lễ hội Đồng Kỵ gắn liền với sự tích về Đức thánh Thiên Cương ra quân đánh giặc Xích Quỷ. Thời vua Hùng có ông Cương Công, con trai ông Kinh Bắc quận vương, có công dẹp giặc Xích Quỷ, được vua phong là Thiên Cương. Trên đường dẹp giặc, Thiên Cương đã về Đồng Kỵ tuyển quân, chọn tướng. Vào ngày mùng 4 tháng Giêng, ông ra lệnh xuất quân đánh giặc. Thiên Cương chia quân làm 4 tốp và giao cho 4 tướng chỉ huy. Trong buổi xuất quân, mọi người tổ chức đốt pháo hò reo, tạo không khí náo nhiệt, hào hùng để động viên quân sĩ. Khi dẹp giặc xong, Thiên Cương trở về Đồng Kỵ mở hội ăn mừng.
Nhớ ơn Thiên Cương, làng Đồng Kỵ đã thờ ông làm thần Hoàng làng và hằng năm mở hội thi đốt pháo, tái hiện ngày Đức thánh Thiên Cương ra lệnh xuất quân đánh giặc. Lễ rước pháo và tục “dô ông Đám” ở Đồng Kỵ chính là tái hiện khoảnh khắc tướng Thiên Cương mở hội tuyển quân. Các ông quan đám sẽ được công kênh trên vai bởi những chàng trai đang độ sung sức, làm động tác múa như muốn cổ động tinh thần quân lính và như chào tạm biệt nhân dân đi đánh giặc.

Nghi thức Dô ông Đám ở lễ hội Đồng Kỵ.

Tôi thầm nghĩ, lễ hội diễn ra rất nhiều năm nay, vậy sao người dân sở tại vẫn phấn khích chờ đón để được xem các nghi thức vốn đã rất quen thuộc? Thì đây, khi các trai làng cởi bỏ tấm áo lụa khoác ngoài, để mình trần, ngang lưng thắt khố đỏ cùng nhau nhấc bổng ông đám lên không trung, miệng cùng nhau hô lên những âm thanh trầm hùng vang dội thì những người dự hội cũng đồng loạt hoà thanh, những tiếng hô trầm bổng tựa như những đợt sóng trào. Tôi đã hiểu, họ chờ đợi không phải để được xem biểu diễn các nghi thức mà là để được hoà mình, là một phần trong nghi thức đó. Khi hàng nghìn giọng nói hòa cùng một nhịp, hàng nghìn con tim cùng hướng về nguồn cội, ấy là lúc tinh thần đoàn kết cộng đồng được biểu hiện rõ nét nhất, cao trào nhất.
Chen vai sát cánh cùng đông hội có 2 du khách khá đặc biệt là anh Ian Ellis người xứ Wales và vợ là chị Phạm Thị Sâm, người Việt Nam. Anh Ian Ellis phấn khích khi được chứng kiến các hoạt động của lễ hội, chăm chú quan sát, chốc chốc lại quay sang hỏi vợ. Chị Sâm kiên nhẫn giải thích cho chồng về những nghi thức. Nhiều lúc chị Sâm quay sang hỏi những người dân sở tại rồi dịch lại cho chồng về ý nghĩa của từng nghi thức. Nhìn chồng phấn khích chiêm ngưỡng các hoạt động, chị Sâm cười vui cho biết anh sang Việt Nam sinh  sống và công tác đã khá lâu, rất thích tìm hiểu phong tục, tập quán mang tính đặc trưng của các vùng miền. Chính vì yêu mến sự thuần hậu, đoàn kết của người dân Việt Nam nên anh quyết định ở lại đây làm ăn và sinh sống lâu dài. Đến lễ hội vùng Kinh Bắc, anh rất ấn tượng với tinh thần đoàn kết cộng đồng của cư dân.
Lễ hội là hoạt động văn hoá tiêu biểu thể hiện đời sống tinh thần của cư dân cộng đồng, là hồn cốt của làng quê. Nghi thức Dô ông đám ở Đồng Kỵ, tuyên Chiếu Dời đô ở Đền Đô và nhiều nghi thức tại các lễ hội khác đều phản ánh tinh thần đoàn kết, độc lập, tự cường của dân tộc ta từ hàng ngàn năm trước. Tinh thần đó chính là cội nguồn của sức mạnh nội sinh làm cho dân tộc ta mãi trường tồn, phát triển.
Xuân đã mãn, hội đã thưa, nhưng hồn làng vẫn còn đó vẹn nguyên, thấm đẫm, thủy chung. Hẹn Xuân sau gặp nhau tại hội làng, ta lại cùng chen vai, sát cánh.