Cùng hành động để chấm dứt bệnh Lao

Bệnh lao có thể lây lan nhanh chóng trong cộng đồng nếu không được kiểm soát hiệu quả. Tại Việt Nam, khoảng 30% dân số có lao tiềm ẩn, con số này lên tới 40% ở khu vực thành thị. Tại Bắc Ninh, năm 2024 có 654 ca bệnh lao được báo cáo từ các Tổ chống lao và Bệnh viện Phổi tỉnh. Tỷ lệ người bệnh lao được thu nhận điều trị và báo cáo là 57/100.000 dân. So với tỷ lệ mắc lao toàn quốc (289/100.000 dân), kết quả này rất đáng ghi nhận, song ngành Y tế Bắc Ninh xác định, đây vẫn là một thách thức lớn trong nỗ lực để chấm dứt bệnh lao vào năm 2030.
Theo bác sĩ Đinh Mai Vân, Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi tỉnh, thời gian qua, chương trình chống lao tại Bắc Ninh đã triển khai nhiều hoạt động khám, phát hiện sớm và điều trị bệnh nhân lao đặc biệt là phát hiện chủ động lao và lao tiềm ẩn tại cộng đồng và ở các đối tượng người già, bệnh nhân đái tháo đường, bệnh nhân điều trị thay thế methadone…  
Hoạt động khám phát hiện chủ động giúp tăng số lượng bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Trong năm 2024, hơn 7,7 nghìn người tại Từ Sơn, Tiên Du, Yên Phong và Quế Võ đã được chụp X-quang phổi, xét nghiệm GeneXpert, giúp phát hiện 24 trường hợp lao nhạy cảm và 650 trường hợp lao tiềm ẩn.

Nội soi phế quản giúp nâng cao hiệu quả chẩn đoán, điều trị bệnh lao tại Bệnh viện Phổi tỉnh.

Một trong những bước tiến quan trọng trong phòng, chống lao là áp dụng công nghệ mới trong chẩn đoán và điều trị. Chiến lược “2X” (X-quang - Xpert) giúp phát hiện chủ động các ca mắc lao, mang lại hiệu quả cao gấp 7 lần so với phương pháp phát hiện thụ động. Ngoài ra, từ tháng 7-2022, các cơ sở điều trị lao bắt đầu cấp thuốc lao cho bệnh nhân qua BHYT đã giúp mở rộng khả năng tiếp cận điều trị cho bệnh nhân ngay tại tuyến cơ sở.
Do ảnh hưởng lớn đối với sức khỏe, chất lượng cuộc sống và kinh tế của bệnh nhân, nhiều người mắc bệnh lao vẫn còn tâm lý e ngại, sợ bị kỳ thị, dẫn đến việc chậm trễ trong việc thăm khám và điều trị, làm tăng nguy cơ lây lan trong cộng đồng. Đáng nói, tình trạng gia tăng lao kháng thuốc khiến công tác điều trị khó khăn. Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thủy, Trưởng khoa Lao phổi, Bệnh viện Phổi tỉnh ước tính số bệnh nhân lao kháng thuốc chiếm khoảng 12% đến 15% số bệnh nhân tại khoa. Qua khai thác tiền sử bệnh, hầu hết số bệnh nhân này đều đã điều trị song phác đồ không đúng, không đủ. “Điển hình có bệnh nhân điều trị lao được 2 tháng, sau đó thấy sức khỏe ổn định nên tự bỏ, 5 năm sau đó được phát hiện lao kháng thuốc. Đây là lý do vì sao chúng tôi luôn tư vấn bệnh nhân phải điều trị đúng thuốc, đủ liều và thời gian điều trị” -  bác sĩ Thủy nhấn mạnh.
Mặc dù đạt nhiều tiến bộ trong cuộc chiến chống bệnh lao, tuy nhiên những thách thức ở phía trước vẫn còn rất nhiều. Do tỷ lệ phát hiện lao còn thấp, số bệnh nhân lao không được phát hiện kịp thời là một trong những nguyên nhân lớn khiến bệnh lao lây lan trong cộng đồng.
Với mục tiêu tiếp tục củng cố và nâng cao năng lực mạng lưới phòng chống lao; nâng cao chất lượng giám sát từ tỉnh đến huyện, từ huyện đến xã và từ xã đến nhà bệnh nhân, nâng cao chất lượng truyền thông và khâu lấy đờm xét nghiệm ở tuyến xã; chú trọng những địa phương hoạt động còn yếu; nâng cao chất lượng thực hiện DOTS (điều trị lao ngắn hạn có kiểm soát trực tiếp), trong năm 2025, chương trình Phòng chống bệnh lao tỉnh tập trung vào nhiều nhóm giải pháp quan trọng. Trong đó, trọng tâm là hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ. Mở rộng sàng lọc lao tiềm ẩn cho nhóm nguy cơ cao như người tiếp xúc gần với bệnh nhân lao, bệnh nhân HIV; phối hợp khám, chẩn đoán và đưa vào điều trị sớm với bệnh nhân lao trẻ em… Tăng cường giám sát và quản lý bệnh nhân với việc ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng phần mềm Vitimes và e-TB Manager để theo dõi điều trị…
Bệnh lao là một trong những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng. Mỗi cá nhân đều có thể đóng góp vào cuộc chiến chống bệnh lao bằng cách nâng cao hiểu biết, tham gia sàng lọc và hỗ trợ người bệnh tiếp cận điều trị kịp thời.