Cuốn sách chiêu tuyết cho một danh nhân Bắc Ninh

Thứ 5, 29/12/2011 | 16:23:00 [GMT +7] A A

Trong chúng ta, hẳn không ít người biết đến Lê Quýnh cùng giai đoạn lịch sử thế kỷ 18. Ở phía Bắc, chúa Trịnh chèn ép vua Lê; phía Nam, chúa Nguyễn cát cứ khiến cả nước ta rơi vào cảnh loạn lạc, dân tình ai oán… Giữa lúc đó, anh em nhà Tây Sơn nổi dậy đánh Nam, dẹp Bắc.

Các chí sỹ nhà Nho yêu nước trôi dạt, kẻ theo chúa Nguyễn, người tòng vua Lê… Trong đó, Lê Quýnh - nhân vật lịch sử đặc biệt, trung thành với vua Lê Chiêu Thống nhưng không hàng phục nhà Thanh. Khi lưu vong ở đất khách, Lê Chiêu Thống bị nhà Thanh ép buộc phải cắt tóc, thay đổi y phục. Lê Quýnh cùng mấy người khác đã kiên quyết không chịu với câu nói nổi tiếng “Đầu có thể chặt, tóc không thể cắt. Da có thể lột, áo mặc không thể đổi”, chấp nhận 15 năm cảnh tù đày nơi đất khách quê người để giữ gìn khí tiết… khiến lòng người cảm phục. Tuy nhiên, trong Hoàng Lê nhất thống chí, Lê Quýnh được nói đến khá nặng nề.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Duy Hợp đã biết đến nhân vật Lê Quýnh từ năm 1972, qua tấm bia Thiên địa chính khí và những bút tích, hoành phi, câu đối ở nhà thờ họ Lê Doãn (thôn Đại Mão, Hoài Thượng) nhưng do nhiều lý do, ông chưa thể bắt tay nghiên cứu sâu được. Ông vốn cùng tổng, đơn vị hành chính thời xưa với Lê Quýnh, ông luôn trăn trở, nghĩ mình phải có trách nhiệm giúp người đời hiểu rõ hơn về thực chất con người Lê Quýnh. Soạn giả Nguyễn Duy Hợp đã bỏ ra nhiều công sức trong nhiều năm qua để viết nên cuốn sách này. Năm 2008, Nguyễn Duy Hợp mắc bệnh hiểm nghèo. Trong 6 tháng cuối cuộc đời dưỡng bệnh ở quê nhà, ông giở lại những trang ghi chép về nhân vật Lê Quýnh. Với nhiều tư liệu liên quan đến chữ Hán, ông đã nén đau, kỳ công dich vu seo, ghi chép, biên soạn… Cuốn sách Hồ sơ người tù Yên Kinh đã hoàn thành trên giường bệnh của ông như thế.

Tác phẩm Hồ sơ người tù Yên Kinh của nhà nghiên cứu văn học dân gian Nguyễn Duy Hợp viết về danh nhân Lê Quýnh, quê ở Đại Mão (Hoài Thượng, Thuận Thành, Bắc Ninh) do NXB Thời đại ấn hành tháng 10-2010. Sách dày 160 trang, kèm theo một số ảnh nhà thờ và hoành phi, câu đối về Lê Quýnh. Nội dung chính của tác phẩm gồm 3 phần: Phần Văn thơ trong ngục có tác phẩm Bắc hành tùng kí và một số bài thơ Lê Quýnh in trong sách Quốc triều thi văn tạp kí. Phần thư tịch cổ Hoàng Lê nhất thống chí và Lịch triều tạp kỷ viết về Lê Quýnh. Phần Những động thái chiêu tuyết cho “Người tù Yên Kinh” gồm tư liệu cổ kim và nhận định của tác giả Nguyễn Duy Hợp về Lê Quýnh.

Khi viết cuốn sách Hồ sơ người tù Yên Kinh, ông có trao đổi và cùng nhà thơ Nguyễn Văn Chương, Phạm Thuận Thành bình phẩm những chỗ tâm đắc hoặc chưa thỏa đáng. Phần thơ Bắc Sở thi tập 38 bài nguyên văn chữ Hán được nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Hợp dịch hiểm nghèo. Trong 6 tháng cuối cuộc đời dưỡng bệnh ở quê nhà, ông giở lại những trang ghi chép về nhân vật Lê Quýnh. Với nhiều tư liệu liên quan đến chữ Hán, ông đã nén đau, kỳ công dich vu seo, ghi chép, biên soạn… Cuốn sách Hồ sơ người tù Yên Kinh đã hoàn thành trên giường bệnh của ông như thế.

Khi viết cuốn sách Hồ sơ người tù Yên Kinh, ông có trao đổi và cùng nhà thơ Nguyễn Văn Chương, Phạm Thuận Thành bình phẩm những chỗ tâm đắc hoặc chưa thỏa đáng. Phần thơ Bắc Sở thi tập 38 bài nguyên văn chữ Hán được nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Hợp dịch cẩn thận từng câu chữ. Càng dịch, ông càng ngạc nhiên về nhân cách Lê Quýnh, bổ sung cho phần văn kể về quá trình phò Lê và 15 năm chịu cầm tù ở Yên Kinh.

Cuốn sách là tâm nguyện cả đời của Nguyễn Duy Hợp, là cuốn sách chiêu tuyết cho Lê Quýnh, góp thêm một cách nhìn mới làm cho mọi người hiểu đúng hơn về một nhân cách lớn, một tâm hồn lớn. Tác giả khẳng định: Hồ sơ người tù Yên Kinh tập hợp những tư liệu về một nhân vật nổi tiếng của lịch sử Việt Nam giai đoạn cuối Lê, đầu Nguyễn. Lê Quýnh không chịu khuất phục trước uy hiếp, cám dỗ vật chất, thà chịu tù đày để giữ lòng trung với nước… Tuy nhiên, tác phẩm là một thể nghiệm theo hướng mở. Bạn đọc sẽ không bị áp đặt bởi những kết luận có sẵn nhất thành bất biến mà dựa vào tư liệu… đưa ra những kết luận mới làm phong phú, đa dạng học thuật nước nhà.

Gần 40 năm ấp ủ và hoàn thành cuốn sách về Lê Quýnh, nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Hợp hẳn cũng thỏa lòng khi cuốn sách viết về nhân vật lịch sử Lê Quýnh đã đến với đông đảo bạn đọc hôm nay. Nói về ý nghĩa cuốn sách, Giáo sư, Nhà giáo nhân dân Nguyễn Đình Chú nhận xét: “Việc làm của soạn giả Nguyễn Duy Hợp cùng hai cộng sự đúng là một cuộc chiêu tuyết, trả lại cho Lê Quýnh những giá trị chân chính vốn có của ông với một thái độ khách quan, một công phu lao động học thuật đáng nể”.

Bài, ảnh: Hải Đường

Link gốc