Di tích lịch sử cấp tỉnh đình Bình Than xuống cấp

Đình Bình Than, xã Cao Đức (Gia Bình) được xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 2012, dù trải qua một số lần trùng tu nhưng đến nay nhiều hạng mục đã xuống cấp, cần sớm được tu bổ, bảo đảm nơi sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân.

Đình Bình Than là công trình văn hóa tín ngưỡng của nhân dân làng Bình Than xưa, nay là đình chung của 3 thôn: Đình Than, Trại Than, Tân Tiến. Đình thờ đức thánh Cao Lỗ-Người có công chế tạo nỏ thần giúp An Dương Vương đánh tan quân xâm lược, khi mất ông được các làng ở vùng Than tôn thờ.
Theo các cụ cao niên trong làng, đầu tiên đình được xây dựng ở ngoài đê, ven sông Đuống. Đến thời Nguyễn do biến động của thiên nhiên, lòng sông sạt lở mạnh nên đình bị đổ xuống sông, dân làng cùng nhau gom góp vật liệu, dựng một ngôi đình lớn bên trong đê. Đình xưa có quy mô to lớn gồm tòa tiền tế và Đại đình, bộ khung gỗ lim chắc khỏe, các chân tảng được tạo tác bằng đá xanh, nghệ thuật chạm khắc tinh xảo, hai bên là hệ thống sàn gỗ. Do đình nằm ở xa khu dân cư, không thuận tiện cho việc đi lại, nên đến khoảng những năm 20 của thế kỷ XX, nhân dân địa phương chuyển đình về vị trí như hiện nay. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, đình được dùng làm trường học cho con em địa phương.
Đình Bình Than nay thuộc địa phận thôn Đình Than, tọa lạc trên khu đất đẹp, quay hướng Tây Nam, phía trước là ao đình, phía bên phải là cánh đồng lúa, màu quanh năm xanh tốt; phía bên trái và phía sau đình giáp khu dân cư. Khuôn viên đình được trồng các cây cổ thụ tạo bóng mát, làm tăng vẻ thâm nghiêm, cổ kính. Đình có kiến trúc mang đậm phong cách nghệ thuật thời Nguyễn, kiểu tiền chữ Nhất, hậu chữ Đinh (chuôi vồ) gồm: Tiền tế có quy mô 5 gian, 2 chái, 4 mái đao cong mềm mại, bờ nóc đắp đôi rồng chầu mặt nguyệt, mái lợp ngói ta, cửa mở 3 gian giữa. Bộ khung tiền tế được làm bằng gỗ lim. Đại đình quy mô 3 gian 2 dĩ. Hậu cung quy mô 2 gian, bộ khung được liên kết 3 hàng cột ngang, 2 hàng cột dọc.

Đình Bình Than, di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh hiện đang xuống cấp.

Đình còn bảo lưu được một số tài liệu, hiện vật có giá trị như: Hoành phi, câu đối, tượng thờ, đặc biệt có 2 bia đá niên đại thời Nguyễn. Thông qua nội dung văn bia cho biết nhiều thông tin về lịch sử của địa phương và di tích. Lễ hội đình Bình Than được tổ chức vào ngày 10 tháng Ba âm lịch hằng năm. Ngay từ sáng mùng 9 tháng Ba các cụ tổ chức tế lễ mở cửa đình, ngày mồng 10 nhân dân rước kiệu lên đền thờ Cao Lỗ Vương làm lế tế tổng, sau đó rước kiệu trở lại đình làng. Bên cạnh phần tế lễ, phần hội có nhiều hoạt động phong phú, đa dạng như: Thi bóng chuyền hơi, hát Quan họ, các trò chơi dân gian... góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân.
Trải qua thời gian, đình Bình Than hiện nay đã xuống cấp nhiều hạng mục. Ông Vũ Bá Tùng (trông nom đền từ năm 2020 đến nay) chia sẻ: Khu Tiền tế, trời mưa dột nước vào đình rất nhiều, mái đình bị võng, đá ốp các ban đều long tróc, cửa đình mối mọt; khu hậu cung 3 cột, 1 xà ngang đều bị mối xông rỗng giữa; phần tường các gian đều bong tróc... Mái ngói bị xô, nhiều chỗ bị rơi rớt. Khu tiền tế, nơi được giữ hầu như còn nguyên vẹn nhất những giá trị của ngôi đình, tuy nhiên theo sự phong hóa của thời gian nhiều hạng mục cũng bị xuống cấp.
Ông Nguyễn Trung Huê, Trưởng thôn Đình Than, Trưởng Ban Quản lý di tích cho biết: Ngôi đình trải qua một số lần trùng tu, tòa Đại đình năm 1997; tòa Tiền tế năm 2011. Trước thực trạng đình xuống cấp, thôn có văn bản báo cáo và có chủ trương xin cấp kinh phí tu bổ, theo quy định, đối với di tích cấp tỉnh thì kinh phí tu bổ cũng chỉ vài trăm triệu, trong khi đó tổng kinh phí tu bổ dự kiến hết hàng tỷ đồng. Vì vậy, thôn cần đẩy mạnh công tác xã hội hóa có sự chung sức, đồng lòng của nhân dân để sớm có kế hoạch tu bổ di tích.
Đình làng là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hóa, lưu giữ tâm hồn người Việt, là sợi dây thiêng liêng kết nối các thành viên trong làng, không chỉ gắn bó với đời sống thường nhật của mỗi người dân mà còn mang đậm yếu tố tâm linh, trở thành một phần vô cùng quan trọng. Vì vậy, các cấp, ngành, mỗi người dân cần chung tay bảo tồn và phát huy giá trị di tích để nơi thiêng liêng ấy luôn được khang trang, tố hảo.