Giáo dục lịch sử qua tấm gương danh nhân

Lịch sử mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước, ở giai đoạn nào Bắc Ninh-Kinh Bắc cũng có những danh nhân để lại dấu ấn nhất định, góp phần tạo nên những trang sử hào hùng, vẻ vang của dân tộc.

Bắc Ninh - Đất danh nhân

Dân gian từng ngợi ca: Bắc Ninh địa linh nhân kiệt “Đi lên gặp tiến sĩ, đi xuống gặp quận công” hay “Một giỏ ông đồ, một bồ ông Cống, một đống ông Nghè, một bè Tiến sĩ, một bị Trạng Nguyên, một thuyền Bảng Nhãn”...

Bắc Ninh là đất phát tích vương triều Lý-triều đại khai mở nền văn minh Đại Việt, gắn liền với tên tuổi của những nhân vật lịch sử - văn hóa kiệt xuất như: Lý Công Uẩn, Lý Nhân Tông, Nguyên Phi Ỷ Lan, Lê Văn Thịnh, Nguyễn Quán Quang, Hàn Thuyên, Lý Đạo Tái... Sang thời Hậu Lê, cả về phương diện văn học hay quân sự, Bắc Ninh - Kinh Bắc đều có những nhân tài được người đời truyền tụng, sử sách lưu danh như: 18 vị đỗ Tiến sĩ làng Kim Đôi, danh thần Đàm Thận Huy, lưỡng quốc Trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo... Về quân sự có 18 quận công họ Nguyễn Đức thôn Quế Ổ, quận công Nguyễn Đình Diễn, quận công Mẫn Bá Liên... Thời Nguyễn có danh tướng Nguyễn Cao, Đốc học Đỗ Trọng Vĩ... Trong thời đại Hồ Chí Minh, Bắc Ninh cũng là nơi sinh thành, nuôi dưỡng, quê hương của các nhà cách mạng, những chiến sĩ cộng sản tiền bối của Đảng như Ngô Gia Tự, Nguyễn Văn Cừ, Hoàng Quốc Việt, Lê Quang Đạo...

Nhà sử học Lê Văn Lan nói chuyện về các danh nhân Kinh Bắc-Bắc Ninh với học sinh tại Thư viện tỉnh.

Thời phong kiến, Bắc Ninh-Kinh Bắc đứng đầu trong cả nước về số người đỗ đại khoa (chiếm một phần tư tổng số tiến sĩ cả nước). Qua trường kỳ lịch sử, cùng với hàng trăm bậc quan văn hiền tài thì các Tạo sĩ, danh tướng, võ quan đất Bắc Ninh - Kinh Bắc cũng có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp dựng nước và giữ nước của dân tộc. Quê hương Bắc Ninh không chỉ có những “làng tiến sỹ” mà còn có nhiều gia tộc nối đời làm tướng, cha con, anh em cùng đỗ đạt tiêu biểu như gia tộc họ Nghiêm ở Quan Độ (Yên Phong), dòng họ Nguyễn Đức ở Chi Lăng, Quế Võ...

Giới nghiên cứu lịch sử khẳng định, các danh nhân Kinh Bắc là những người đức trọng tài cao, có nhiều công lao to lớn đối với nước, với dân. Đó là các bậc tiền bối có công khai mở đất nước, thiết lập triều đại, sáng lập văn minh, khai ấp lập làng, dạy dân làm nghề, anh hùng đánh giặc giữ nước, xây dựng triều chính, trị nước an dân, đi sứ ngoại giao làm vẻ vang quốc thể... Những “nhân kiệt” đất Bắc Ninh đã được sử sách các triều đại ghi chép lưu danh, dân gian ca ngợi truyền tụng, là niềm tự hào về giáo dục lịch sử, văn hóa truyền thống, trở thành “tiềm năng” nội lực to lớn để xây dựng và phát triển quê hương Bắc Ninh bền vững trong thời đại mới.

Phong phú hình thức giáo dục truyền thống

Lịch sử danh nhân Kinh Bắc là một bộ phận quan trọng cấu thành nên lịch sử Bắc Ninh- Kinh Bắc nói riêng, lịch sử Việt Nam nói chung. Những năm qua, công tác giáo dục lịch sử qua tấm gương của các danh nhân Bắc Ninh - Kinh Bắc đạt được những kết quả nhất định. Bước đầu góp phần tuyên truyền, giáo dục lòng tự hào về truyền thống danh nhân Kinh Bắc đến với đông đảo quần chúng nhân dân, giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về lịch sử quê hương, dân tộc, đồng thời khơi dậy lòng tự hào về truyền thống yêu nước hào hùng.

Một số hoạt động nổi bật đã được các ban, ngành chức năng trong tỉnh tổ chức như: Sân chơi “Măng non Kinh Bắc- Tự hào trang sử quê hương” do Hội đồng Đội tỉnh phối hợp với Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội Sử học, Đài PT-TH tỉnh tổ chức lần thứ nhất vào năm học 2013-2014 và lần thứ hai vào năm học 2015-2016. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện nhiều đề tài nghiên cứu khoa học, tổ chức hội thảo, xuất bản sách liên quan đến danh nhân Bắc Ninh-Kinh Bắc. Tỉnh Đoàn phối hợp với các sở, ngành liên quan tổ chức cuộc thi tìm hiểu về thân thế, sự nghiệp của các chiến sĩ cộng sản tiền bối của Đảng như Ngô Gia Tự, Nguyễn Văn Cừ. Bảo tàng Bắc Ninh, Ban Quản lý di tích tỉnh cũng có những hoạt động cụ thể, thiết thực bằng việc liên kết với một số trường học trên địa bàn Thành phố tổ chức chương trình ngoại khóa đến thăm quan bảo tàng và một số di tích liên quan đến các danh nhân nổi tiếng. Tên danh nhân cũng được sử dụng để đặt tên đường, tên phố và công trình công cộng trên địa bàn tỉnh...

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc quan tâm chăm lo giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ luôn được tỉnh Bắc Ninh quan tâm. Mới đây, UBND tỉnh họp thông qua đề án “Sản xuất phim hoạt hình giáo dục lịch sử - danh nhân Kinh Bắc” gồm 100 tập phim tương ứng với 100 danh nhân. Mỗi tập phim dự kiến thời lượng 5-6 phút. Thời gian sản xuất phim từ năm 2018 đến năm 2019 với tổng kinh phí khái toán là hơn 10 tỷ đồng. Bộ phim hoạt hình “Danh nhân Kinh Bắc” sau khi hoàn thiện sẽ được trình chiếu trên sóng của Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh; In truyện, đĩa DVD phát hành trong các trường học và nhà sách; đăng tải trên các kênh như Youtobe, facebook... Việc sản xuất phim vừa đa dạng các hình thức giáo dục truyền thống, mở rộng không gian, thời gian và đổi mới phương pháp tiếp cận lịch sử, giúp học sinh có thêm điều kiện thu nạp kiến thức lịch sử quê hương cũng như hiểu biết sâu sắc hơn về cuộc đời, công lao, sự nghiệp của mỗi danh nhân. Qua đó, tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước, hun đúc tình yêu con người, yêu quê hương, đất nước và hình thành chí hướng, nhân cách con người trong thế hệ trẻ về lòng tự tôn dân tộc và bảo vệ Tổ quốc.