Hái lộc đầu năm

Miếng ngon nhớ lâu. Đến giờ tôi vẫn còn nhớ như in chuyện chia oản chùa của bà ngoại. Đó là miếng ngon rất ngon với lũ cháu của bà. Thỉnh thoảng bà lại chống gậy đến chơi, rồi lấy gói phần ra chia. Gói phần chỉ có nửa cái oản và nửa quả chuối bà lấy lộc ở chùa về. Một nửa chia cho các cháu nội nhà cậu, còn một nửa đem chia cho cháu ngoại. Bà bảo “Một miếng lộc thánh bằng một gánh lộc trần”. Chúng tôi ăn lộc, ăn luôn cả lời dạy của bà, mặc dù chưa hiểu hết ý nghĩa của câu nói. Cái thời bao cấp của nếp hiếm có, ngon như của nếp là thế.

Đình làng tôi thờ thành hoàng là các đức thánh Lạc Thị tam vị đại vương. Lệ làng tuổi 49 trình giầu lên lão, theo các cụ khánh tiết việc đình. Rồi suốt cả năm ấy cả hội đồng niên mới lên lão gánh trách nhiệm phục vụ lệ khánh tiết. Vừa là trách nhiệm vừa là vinh dự.
Ở làng Bưởi Cuốc cùng xã tôi có lệ tuổi 49 trình xôi gà. Nói là trình nhưng kì thực là thi. Mâm xôi đầy, chín kĩ, không nát, hạt gạo đẫy, không đớn. Để có mâm xôi ưng ý phải bắt đầu từ khâu chọn giống, chăm bón, phơi thóc khéo, xay giã suốt (không để gạo xay hoặc gạo giã quá lâu) và khâu thổi xôi cũng rất cầu kì. Gà lễ cũng rất công phu từ khâu chọn giống, chăn nuôi và làm thịt, nhất là khâu luộc. Gà to, tạo dáng đẹp, để luộc chín tới không nứt da là cực khó. Phải hàng chục người có kinh nghiệm giúp sức mới thành. Mâm xôi gà được giải thực sự là biểu trưng thành quả nông nghiệp của làng. Nhưng giải thưởng của làng chỉ là quả cau và lá trầu. Mà chỉ có một giải. Người làng quan niệm, gia đình người được giải sẽ được hưởng lộc thánh phù hộ bình an, hạnh phúc, làm ăn tấn tới, người sinh vật thịnh.

Làng tôi có tục hái lộc đầu năm. Vào thời khắc giao thừa hầu như nhà nào cũng bưng mâm lễ ra đình, ra chùa làm lễ thần Phật. Quan niệm có lễ thì có lộc. Lễ xong mới về làm lễ giao thừa ở nhà. Thành thử vào thời khắc giao thừa ở đình chùa đông vui tấp nập. Nhiều gia đình mang cả cháu nhỏ ra để thưởng thức không khí giao thừa ở nơi tâm linh của làng. Cháu nhỏ cũng mong “hái lộc thánh” cho một năm mới mạnh khỏe, học hành giỏi giang, thành đạt. Do tục lệ này mà Ban khánh tiết đình, chùa đều phải túc trực để đáp ứng nguyện vọng của dân. Các cụ nam nữ mới “lên lão” cũng phải túc trực giúp Ban khánh tiết lo việc. Ban lãnh đạo thôn cũng có mặt để vừa tiếp dân vừa kịp thời giải quyết các vấn đề phát sinh. Những năm gần đây, lãnh đạo xã cũng chia thành đoàn đi làm lễ đình, chùa các thôn vào thời khắc giao thừa, vừa chúc tết dân ở ngay tại nơi tâm linh của từng thôn.
Tục hái lộc đầu năm ở làng tôi gần đây cũng có sự “chệch hướng”. Giới trẻ không biết học từ đâu hái lộc thánh thành hái lộc non cây cối ở đình chùa. Cây cổ thụ thì không vin tới, thành thử cây cảnh, cây non mới trồng bị vặt cành vặt lá tả tơi. Qua đêm giao thừa nhìn cây mà xót cả ruột. Sau các cụ vận động nhau về nhà răn bảo con cháu không được mảy may xâm phạm của cải đình chùa, dù chỉ là một cái lá. Những ai đã trót bẻ lộc cây thì phải sắm lễ trả đình chùa mới an tâm làm ăn. Việc hái lộc non cây cối mới giảm đi. Sau Tết Nhâm Dần, cả làng lại bận rộn với mạ mon cho vụ xuân. Mọi người bảo nhau nếu tiết trời giá rét thì sắm sửa làm giàn che nilon bảo vệ mạ. Ai cũng cầu mong thần Phật phù hộ độ trì năm mới an lành. Vậy nên mỗi người cần phải an lành ngay từ việc giữ gìn phong tục...