Hồ sinh thái Thị Cầu - Lợi ích và hướng khai thác

Trong quá trình đô thị hóa, hệ thống ao hồ tại nhiều phường, xã trên địa bàn thành phố biến thành các khu dân cư, công trình xã hội. Điều đó ảnh hưởng rất lớn đến môi trường sinh thái cũng như quá trình tiêu thoát nước. Tuy nhiên, một số địa phương như Thị Cầu (thành phố Bắc Ninh) vẫn còn giữ được nhiều diện tích ao hồ, đòi hỏi phải sớm có biện pháp giữ gìn, phát triển thành những hồ sinh thái.

Theo thống kê, hiện nay Thị Cầu có diện tích khoảng 26,4 ha ao hồ/tổng số 50 ha đất nông nghiệp. Có 5 hồ lớn như: 14 mẫu, 25  mẫu (khu 4),  cửa ty gạch, cửa ty bèo (khu 5), đồng Đáp Cầu (khu 3, 4, 5 xâm canh với Đáp Cầu); trong đó rộng nhất là hồ 14 mẫu (5 ha), hồ đồng Đáp Cầu nhỏ nhất (3 ha). Ngoài ra, còn nhiều ao, hồ diện tích nhỏ xen lẫn các khu dân cư: đồng Bùi, ao Đìa, ao làng… góp phần điều hòa không khí, nguồn nước tự nhiên.

Phần lớn diện tích mặt nước của địa phương đều có hiện trạng chung, đó là do xã viên của Hợp tác xã dich vu seo vụ nông nghiệp quản lý với hình thức đất nông nghiệp giao lâu dài. Chẳng hạn, hồ 14 mẫu được chia cho 148 hộ xã viên; hồ cửa ty gạch giao cho 133 hộ xã viên. Các hộ xã viên thống nhất thông qua Hợp tác xã ký kết hợp đồng cho cá nhân thuê thả cá, cấy lúa theo hình thức 1 năm.

Hiện tại, các hồ, ao mới chỉ  là bờ đất, một vài chỗ được hộ nuôi cá đầu tư tôn tạo kè gạch, xây lều trại để trông nom. Còn lại đa phần tiếp giáp với khu dân cư và đường giao thông, dẫn đến không tránh khỏi tình trạng bị xâm lấn hoặc đổ phế thải. Đặc biệt ở hồ đồng Đáp Cầu, một số hộ dân đổ đất cát lấn chiếm hồ để xây công trình tạm. Trước tình trạng trên, đầu năm 2010 UBND thành phố đã giao phường Thị Cầu phối hợp cùng phường Đáp Cầu để xử lý. Tuy nhiên, hướng giải quyết cụ thể vẫn chưa có.

Trên bờ thì như vậy, dưới mặt nước cũng đang báo động tình trạng ô nhiễm và bèo tây phát triển. Theo phản ánh của người dân, khi xây đường Trần Lưụ kéo dài chưa có hệ thống thoát nước thải về kênh tiêu Nga Đạo (Kim Đôi, Kim Chân) nên nước chảy ngấm xuống các hồ gây ô nhiễm, ảnh hưởng đến năng suất, sản xuất nông nghiệp của các hộ dân. Tại một số diện tích mặt nước, bèo tây phát triển cũng kéo theo nhiều ô nhiễm môi trường.

Để khắc phục tình trạng trên, thành phố và địa phương tiến hành khảo sát, đề ra hướng xây dựng, kè bao hồ 14 mẫu và cửa ty gạch phát triển thành hồ sinh thái của khu vực. Hướng phát triển này được cho là hợp lý trong tình trạng môi trường, khí hậu bị ô nhiễm, nhất là việc tiêu thoát, điều hòa nguồn nước gặp khó khăn. Dự án xây kè hồ sinh thái Thị Cầu đã được UBND tỉnh chấp thuận để kết hợp với các hồ điều hòa Văn Miếu, Phúc Ninh tạo thành những “máy điều hòa khổng lồ” cho thành phố.

Trước mắt việc xây kè, trồng cây xanh bảo vệ hồ là cần thiết, phải thực hiện sớm, tuy nhiên về lâu dài, địa phương và thành phố nên triển khai nhiều hạng mục, công trình đô thị để vừa quản lý, khai thác lợi thế tự nhiên, tạo nguồn thu. Chẳng hạn như các đường dạo, công viên, bể bơi, khu vui chơi của thiếu nhi… hay những dự án có quy mô lớn tạo thành nơi sinh hoạt cộng đồng của khu vực và toàn thành phố.

Việc xây dựng các hồ điều hòa, sinh thái không chỉ có lợi ích cho nhân dân địa phương mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc duy trì, ổn định môi trường đối với thành phố và toàn tỉnh. Chính vì vậy, không riêng gì Thị Cầu, thành phố mà tất cả các địa phương khác trong tỉnh cần có sự rà soát, thống kê diện tích ao hồ và xây dựng kế hoạch sử dụng, khai thác hợp lý, tránh tình trạng lấn chiếm, san lấp trái phép…

Bài, ảnh: Hoàng An