Họa sỹ Phan Xuân Hùng đam mê vẽ tranh sơn mài truyền thống

Gần 40 năm bền bỉ gắn bó với nghề, kể từ ngày còn là cậu học sinh vừa đi học vừa vẽ tranh sơn mài, rồi tốt nghiệp Khoa Sơn mài Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, trở thành họa sỹ tài năng, được kết nạp vào Hội Mỹ thuật Việt Nam… họa sỹ Phan Xuân Hùng đã trải qua muôn vàn gian khó, nhiều lúc tưởng như không vượt qua sức chịu đựng của mình.

Họa sỹ Phan Xuân Hùng (Phan Hùng) sinh năm 1962, tại khu phố Trang Hạ, thị xã Từ Sơn, trong một gia đình có truyền thống hiếu học. Cụ thân sinh ra Phan Hùng là người đam mê hội họa từ ngày còn nhỏ. Những năm 50 của thế kỷ trước đã theo học nghề vẽ tranh sơn mài, để rồi cụ vừa làm nghề, vừa tiếp tục truyền đạt cho nhiều người và các con của mình, trong đó có Phan Hùng.

Năm 1990, sau khi tốt nghiệp đại học, Phan Hùng được nhiều cơ quan, đơn vị mời về làm việc. Biết là chấp nhận thì sẽ có một cuộc sống ổn định, nhưng chắc chắn, nghề tranh sơn mài mà Hùng theo đuổi sẽ không thể phát huy, sẽ không còn cơ hội để anh thỏa sức sáng tạo, vẫy vùng. Thế là Hùng từ chối tất cả, anh quyết định trở về quê làm nghề vẽ tranh tự do. Vào thời điểm những năm 90 - 93 của thế kỷ trước, khi Liên Xô tan rã, kéo theo hàng loạt nước ở Đông Âu, nguồn khách hàng chủ yếu của mặt hàng sơn mài coi như chấm dứt. Hàng trăm bức tranh sơn mài mà Hùng dành biết bao trí tuệ, vốn liếng, thời gian và tâm huyết sáng tạo trong nhiều năm phải xếp vào một chỗ.

Giữa lúc tưởng như tuyệt vọng, Hùng đã nảy ra một quyết định được xem là táo bạo nhất trong đời, đó là phải dứt lòng tạm biệt vợ và hai con tìm đường ra nước ngoài để theo đuổi nghiệp vẽ đến cùng. Điểm đặt chân đầu tiên của Hùng là một thành phố của nước Nga xa xôi và lạnh giá. Được học tập và làm việc ở nước ngoài, nhưng cuộc sống của Hùng vẫn gặp rất nhiều gian khó. Đồng tiền ít ỏi Hùng làm ra cùng một lúc phải lo bao nhiêu thứ. Nào là trả tiền nhà trọ, tiền học phí, tiền mua màu và giấy vẽ, thành thử anh chỉ đủ nuôi sống mình mà chẳng thể giúp đỡ vợ con.

Năm 1995, sau hai năm vừa học tập vừa lao động, anh quyết định rời nước Nga sang Cộng Hòa Liên Bang Đức. Tại đây, Hùng lao vào làm việc quên ngày, quên tháng, với một công việc đã từng làm ở Nga, đó là vẽ tranh cho khách du lịch và dân sở tại. Nhờ ăn dè hà tiện, Hùng cũng đã dành dụm được một số tiền để đầu tư sáng tác tranh nghệ thuật, nuôi dưỡng ước mơ sẽ mở một phòng triển lãm tranh của riêng mình, giới thiệu với bạn bè quốc tế về con người Việt Nam, hội họa Việt Nam.

Năm 1999, vào một ngày đẹp trời tại một thành phố của Cộng hòa Liên Bang Đức, phòng triển lãm tranh của họa sỹ Việt Nam Phan Xuân Hùng chính thức được mở cửa, đón nhận sự chào đón nồng nhiệt của hàng nghìn Việt kiều, bạn bè Đức và quốc tế. Trở thành một sự kiện lớn trong giới trí thức, hội họa và nhân dân sở tại. Đánh dấu một chặng đường nghệ thuật đầy gian lao khổ hạnh nhưng rất đỗi vinh quang của một con người đã sống hết mình vì nghệ thuật. Hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình tại xứ người, họa sỹ Phan Hùng khăn gói về quê. Anh tiếp tục lao vào sáng tác và nhanh chóng có nhiều tác phẩm tham gia triển lãm. Từ năm 2001 đến 2005, Phan Hùng đã sáng tác được hàng trăm bức tranh sơn mài, tham gia 8 cuộc triển lãm tập thể và cá nhân tại Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Thái Bình…

Tranh vẽ thì nhiều, nhưng chàng họa sỹ giàu cá tính này vẫn cứ tự làm khổ mình, không theo lối vẽ hiện thực mà quyết tâm khám phá, đưa thể loại tranh trừu tượng vào sáng tác, vì thế tranh không bán được. Trong khi các bạn vẽ phất lên như diều gặp gió thì Phan Hùng vẫn nghèo “rớt mùng tơi”. Chẳng nói đâu xa, vợ anh, họa sỹ Trịnh Lễ cứ đều đều  vẽ tranh tả thực mà lại “sống”. Chị vừa có tiền nuôi hai con ăn học, vừa… nuôi chồng, nuôi cả ước mơ vẽ tranh trừu tượng của chồng!

Sau cái đận liêu siêu ấy, Phan Hùng thổ lộ: “Thể loại tranh trừu tượng thế giới đang phát triển, nhưng dân mình chưa cảm thụ được, bởi thế họ chưa đón nhận là một lẽ đương nhiên. Làm nghệ thuật là để phục vụ quảng đại quần chúng, phải được đông đảo mọi người đón nhận”. Thế là Hùng quyết định thay đổi phong cách sáng tạo, đó là hòa hợp hai trường phái nghệ thuật hội họa vào làm một. Vừa kết hợp truyền thống với hiện đại, vừa tả thực nhưng tranh của Hùng vẫn có tính ước lệ rất cao. Nhờ có trí tưởng tượng phong phú và đôi bàn tay điêu luyện, hàng loạt tranh sơn mài của Phan Hùng sáng tác đã được công chúng đón nhận. Tiếng vang của họa sỹ Phan Hùng cũng ngày càng lan rộng. Nhiều cơ quan, đơn vị đã đến đặt hàng, làm cho nhiều khi Hùng “trở tay không kịp”, đành phải huy động bạn bè trợ giúp. Có nhiều đơn đặt hàng đồng nghĩa với có thu nhập, (có bức tranh Hùng làm theo đơn đặt hàng với giá tiền gần 1,2 tỷ đồng), Hùng đã có thể sống bằng nghề, đã có tiền để thực hiện những dự định cho chặng đường khám phá nghệ thuật hội họa của mình.

Lâu lắm tôi mới có dịp tới thăm vợ chồng họa sỹ Phan Hùng - Trịnh Lễ tại gia đình. Trong câu chuyện, tôi vẫn thấy Hùng tỏ rõ quyết tâm, vẫn ấp ủ và say cháy niềm đang mê khám phá, vẫn muốn góp phần nhỏ bé của mình đưa nền hội họa Việt Nam vươn ra biển lớn. Dẫu biết rằng, con đường nghệ thuật sẽ còn biết bao nhọc nhằn gian khó, nhưng với họa sỹ Phan Xuân Hùng, sẽ là những tháng năm đầy ắp niềm vui cống hiến.