Hồi sinh tuồng Yên Phong

Nhắc tới tuồng Yên Phong, có lẽ nhiều khán giả thế hệ trước sẽ nhớ tới một thời hoàng kim, chỉ tính riêng xã Hàm Sơn xưa (thị trấn Chờ ngày nay) cả 5 thôn đều có đội tuồng hoạt động sôi nổi, nuôi dưỡng và phát triển nhiều tài năng nghệ thuật tuồng cho Nhà hát Tuồng Việt Nam.

Tuồng Yên Phong cũng có thời kỳ lắng xuống và có nguy cơ mai một, khi nhân lực các đội tuồng thiếu hụt dần mà không có thế hệ kế cận. Trước thực tế này, UBND huyện Yên Phong quyết định thành lập CLB Tuồng Yên Phong nhằm khôi phục, phát triển bộ môn nghệ thuật tuồng truyền thống. Năm 2010, CLB Tuồng Yên Phong ra đời thu hút hơn 20 nghệ sỹ đến từ các địa phương: Phú Mẫn, Ngô Nội, Nghiêm Xá, Trung Bạn...
Những ngày đầu mới thành lập, các thành viên góp sức, góp của, diễn viên tự túc mua sắm trang phục; nhạc công tự sắm nhạc cụ, tự làm siêu đao, kiếm, cung, mã tấu… với sự say mê, hết mình vì nghệ thuật. Mười ba năm qua, CLB đi vào hoạt động nền nếp, lấy lại tiếng vang cho môn nghệ thuật có lúc tưởng chỉ còn là vang bóng. Mỗi tháng, CLB sinh hoạt một lần tại gia đình thành viên Lê Đình Sơn, thôn Phú Mẫn, thị trấn Chờ (nơi đây cũng là địa điểm thờ tổ nghề của CLB). Trong những buổi sinh hoạt, CLB thường xuyên nói chuyện về lịch sử nghệ thuật Tuồng và các thế hệ nghệ sỹ của quê hương đã thành danh từ môn nghệ thuật này, tranh thủ tập các vở mới để chuẩn bị cho mùa diễn.
Với quyết tâm không để tuồng cổ mai một đồng thời xây dựng tổ chức ngày càng vững mạnh, đào tạo thế hệ kế cận tiếp tục phát huy bản sắc văn hóa quê hương, CLB tuyên truyền, động viên, kết nạp thêm những người yêu môn nghệ thuật này, nhất là thế hệ trẻ. Đến nay, CLB có gần 30 hội viên là các nhạc công, diễn viên không chuyên nhưng tràn đầy nhiệt huyết. Thành viên ít tuổi nhất trong CLB là hơn 40 tuổi, có những cụ gần 90 tuổi vẫn ham mê diễn. Họ luôn giữ cho mình ngọn lửa nghệ thuật truyền thống và xem đó là nguồn vui, là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống.

Tập luyện trước buổi diễn.

Nghệ nhân tuồng Nguyễn Thị Hoan, Chủ nhiệm CLB Tuồng Yên Phong chia sẻ: Tôi vinh dự được tỉnh vinh danh là nghệ nhân nên càng thấy trách nhiệm của mình lớn hơn trong việc gìn giữ, bảo tồn nghệ thuật truyền thống ông, cha để lại. Tuồng Yên Phong có từ lâu đời, từ thời ông nội, bố tôi đều trong đội tuồng. Tôi được bố, cô và chú ruột truyền dạy, năm 13 tuổi theo đoàn tuồng của thôn Ngô Nội diễn vai Triệu Hồng Nhi trong vở Triệu Đình Long cứu chúa. Với tôi cũng như các thành viên CLB, trong mỗi đêm diễn, bắt gặp những ánh mắt say sưa theo từng trích đoạn, những tràng pháo tay không ngớt, những lời chúc mừng, khen ngợi là món quà quý giá nhất.
Để nâng cao kỹ năng nghệ thuật cho từng vai diễn, CLB mời nghệ sĩ Nhân dân Hồng Khiêm và ông Lưu Ngọc Nam, Nhà hát Tuồng Việt Nam về truyền dạy, dàn dựng vở mới. CLB vừa học, vừa tập, có khi ngày tập, đêm đi biểu diễn, ngày đi làm, tối lại ôn chạy vở. Có vở tập vài tháng, người biết bảo người chưa biết, cùng nhau tập luyện. CLB dàn dựng nhiều vở tuồng cổ công phu, mang tính nghệ thuật để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng khán giả như: Nữ tướng Đào Tam Xuân, Tam hạ nam đường, Mộc Quế Anh dâng cây, Ngọn lửa Hồng Sơn… Hàng năm, CLB được các địa phương trong và ngoài huyện mời biểu diễn phục vụ các lễ hội, những sự kiện chính trị, văn hóa của huyện thu hút hàng nghìn lượt khán giả, trung bình mỗi năm diễn khoảng hơn 20 buổi.
Ông Nguyễn Đắc Ức, 79 tuổi, thành viên CLB Tuồng Yên Phong bộc bạch: Tham gia CLB tôi được thỏa niềm đam mê, bao giờ giọng không còn vang, chân không theo nổi nhịp trống thì mới lui xuống hậu đài… Nghệ thuật Tuồng cổ được hình thành trên cơ sở ca, vũ, nhạc và các trò diễn xướng dân gian với ngôn ngữ văn chương bác học đã có thời kỳ phát triển cực thịnh vào thế kỷ 17-18. Khác với các loại hình sân khấu khác như chèo, cải lương... tuồng cổ mang theo âm hưởng hùng tráng với những tấm gương tận trung báo quốc, xả thân vì đại nghĩa, những bài học về lẽ ứng xử của con người giữa cái chung và cái riêng, giữa gia đình và Tổ quốc, trong đó, chất bi hùng được coi là một đặc trưng thẩm mỹ của loại hình nghệ thuật truyền thống này.
Để giữ lửa đam mê cho các thành viên, CLB luôn chủ động tìm đất diễn và phục vụ nhân dân, khơi gợi tình yêu, lòng tự hào về truyền thống quê hương. CLB tham gia nhiều hội thi, liên hoan đạt giải như: Liên hoan toàn quốc sân khấu tuồng năm 2015 tại Đà Nẵng, đạt 2 Huy chương Vàng, 2 Huy chương Bạc; Liên hoan đàn và hát dân ca tỉnh Bắc Ninh năm 2018, 2019, 2020 đạt giải B toàn đoàn…
Với tinh thần bảo tồn di sản văn hóa dân tộc, giữ gìn tinh hóa vốn cổ của ông cha, CLB Tuồng Yên Phong dần được khôi phục, phát triển đưa sân khấu tuồng đến gần với công chúng qua các đêm diễn tại các địa phương, đặc biệt là đến với thế hệ trẻ, giúp các em có cơ hội tiếp xúc và khơi gợi tình cảm yêu mến và biết trân trọng với loại hình nghệ thuật này.