Khơi dậy các làng chèo

Dù đã khép lại nhưng những dư âm tốt đẹp của liên hoan tiếng hát các làng chèo tỉnh Bắc Ninh lần thứ Nhất vừa diễn ra tại Trung tâm văn hóa huyện Gia Bình đã để lại ấn tượng khó quên trong lòng những người yêu môn nghệ thuật truyền thống này.

Liên hoan với sự tham gia của hơn 200 diễn viên, nhạc công đến từ khắp các chiếu chèo, làng chèo trong tỉnh nhưng đa phần là những nghệ sỹ không chuyên. Họ tạm gác lại bộn bề công việc để bước lên sân khấu và vào vai diễn khá “nhuyễn”. Có người đã gần 50 tuổi nhưng khi vào vai trẻ con đã khiến khán giả ngạc nhiên đến bất ngờ, có nghệ sỹ “thất thập cổ lai hy” mà vẫn tự tin, linh hoạt trên sân khấu hay có nhạc công đã qua tuổi 82 nhưng ngón đàn, hơi sáo thì còn điêu luyện…

Liên hoan cũng có sự xuất hiện của nhiều gương mặt nghệ sỹ chèo quen thuộc như Ngọc Doãn hay Minh Xuyến vừa là tác giả kiêm đạo diễn kịch bản vừa đảm nhiệm một vai trong vở diễn. Tuy là nghiệp dư nhưng nhiều diễn viên có giọng hát hay chẳng kém các nghệ sỹ chèo chuyên nghiệp như: Xuân Sách, Kim Tuyến, Hồng Nghĩa (Đoàn Thuận Thành), Thanh Bình (đoàn Châu Phong), Hồng Nhiên (đoàn Từ Sơn), Minh Xuyến, Thu Nhừ (đoàn Đông Bình)…

Trong niềm xúc động khó tả khi được nhận Huy chương Vàng cho vai diễn xuất sắc nhất, diễn viên Hồng Nghĩa (Ngọc Khám, Thuận Thành) chia sẻ: “Những nghệ sĩ không chuyên  luôn mong đợi những liên hoan để có dịp gặp gỡ, trao đổi và tạo sân chơi để kết nối những tình yêu nghệ thuật, thỏa lòng yêu tiếng hát chèo. Hơn nữa, được chứng kiến sự hâm mộ và yêu mến của khán giả đối với nghệ thuật này, những người làm phong trào văn hóa, văn nghệ rất xúc động và có thêm động lực để cống hiến”.

Với những đề tài mang đậm hơi thở cuộc sống đương đại để gần gũi, phù hợp hơn với nhu cầu thưởng thức của đông đảo khán giả, các vở diễn đã lột tả những vấn đề nổi cộm, bức xúc mới nảy sinh trong đời sống đương đại, được công chúng quan tâm. Trong đó ca ngợi quê hương, đất nước trong thời kỳ đổi mới, ca ngợi những con người mẫu mực, dám nghĩ dám làm, đồng thời phê phán mạnh mẽ tệ nạn như cờ bạc, lô đề, hay vấn nạn tham nhũng...

Người xem rất ấn tượng với các vở diễn như “Sóng Thần” (đoàn Ngọc Khám, Thuận Thành) đã bóc trần bộ mặt của những kẻ cho vay nặng lãi hòng thu lợi bất chính; Vở “Vùng quê không yên ả” của làng chèo Yên Giả (Quế Võ) phê phán lô đề, cờ bạc mà bán cả bát hương thờ cúng tổ tiên... Bên cạnh đó cũng có vở diễn ca ngợi những con người chân chính, các tấm gương điển hình trong phong trào xây dựng đời sống mới cho chúng ta thêm tin yêu vào một cuộc sống tốt đẹp tương lai. 

Tuy các tác giả kịch bản, đạo diễn của những vở chèo chủ yếu là nghệ sỹ nghiệp dư nhưng bằng cách sáng tạo nhiều lớp trò và bài hát hay, họ đã thể hiện cốt truyện một cách rõ ràng, súc tích, đẩy mâu thuẫn lên đỉnh điểm và tìm phương án tháo gỡ nút thắt hợp tình hợp lý, thuyết phục khán giả. Một số vở diễn đã có sự đầu tư dàn dựng công phu, tỉ mỉ với sự tham góp của người làm nghề chuyên nghiệp trong cách xử lý tình huống, diễn xuất, âm nhạc, cảnh trí…

Tiêu biểu như vở “Mất cái ví” dựa theo tác phẩm cùng tên của nhà văn Nguyễn Công Hoan, lên án lối sống thực dụng, chạy theo vật chất mà quên mất đạo lý làm người. Câu chuyện kể về đứa cháu mồ côi cha mẹ, được cậu nuôi dưỡng từ tấm bé, nhưng khi trưởng thành lại ruồng rẫy, dứt bỏ tình cảm với người đã cưu mang, chăm sóc… Nội dung không mới nhưng qua giọng hát thiết tha cùng lối diễn xuất chân thực, sống động, các diễn viên của đoàn chèo Đình Bảng (thị xã Từ Sơn) đã khiến nhiều khán giả rơi lệ. Góp phần không nhỏ vào sự thành công của Liên hoan không thể không nói đến vai trò của các dàn nhạc dân tộc. Họ đã đua tài sôi nổi, các dàn nhạc của Ngọc Khám, Yên Giả thể hiện sự chuyên nghiệp, xuất sắc với màn nhạc dạo, nhạc gợi, nhạc nền… đánh đúng cao độ, trường độ tạo hiệu ứng mạnh mẽ cho vở diễn.

Đánh giá về sự thành công của Liên hoan, ông Hoàng Đắc Thập, Phó Trưởng Ban Tổ chức, Trưởng Ban giám khảo liên hoan cho biết: Liên hoan tiếng hát các làng chèo lần này đã đáp ứng tốt các tiêu chí do Ban Tổ chức đặt ra, khẳng định được tiềm năng nghệ thuật dồi dào, đã và đang được quan tâm, phát triển ở khắp các xóm làng trong tỉnh. 9 làng chèo đến từ các huyện, thị, thành phố đã mang đến liên hoan sân khấu chèo những lẵng hoa nghệ thuật đa sắc, tạo nên sự thành công rực rỡ của đêm diễn. Với những nội dung phong phú, đa dạng, nhiều đoàn nghệ thuật đã đạt hiệu quả cao về chất lượng nghệ thuật, nội dung tốt, kết cấu chương trình chặt chẽ, để lại nhiều dấu ấn tốt đẹp. Chính việc đưa những nội dung của cuộc sống hiện đại vào nghệ thuật truyền thống sẽ giúp chèo tìm lại được vị trí vốn có.

Liên hoan tiếng hát các làng chèo năm 2011 thành công còn nhờ có sự đóng góp quan trọng của công chúng khán giả huyện Gia Bình. Đây cũng là sự đổi mới trong khâu tổ chức, đưa nghệ thuật truyền thống đến gần nhân dân, tạo thêm cơ hội để người dân được thưởng thức, chiêm ngưỡng nghệ thuật. Liên hoan không chỉ với ý nghĩa “thức tỉnh” các làng chèo trong tỉnh mà còn hi vọng sẽ tiếp thêm sức sống mới cho nghệ thuật chèo của quê hương. Chính những “nghệ sỹ làng” từ các xóm quê sẽ là lực lượng nòng cốt quan trọng để gìn giữ tiếng trống chèo mãi giục giã, ngân vang mời gọi trên quê hương Quan họ.

Thuận Cẩm - Thu Huyền