Không gian văn hóa đặc sắc qua “Sự thay đổi thói quen của người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ”

“Sự thay đổi thói quen của người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ” là cuốn sách mới nhất của Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Quang  Khải, vừa được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ấn hành cuối tháng 11 năm 2018.

Với dung lượng chừng 200 trang, cuốn sách cung cấp cho bạn đọc rất nhiều kiến thức bổ ích về một số lĩnh vực trong đời sống xã hội thông qua những thói quen và sự thay đổi thói quen của người Việt vùng đồng bằng Bắc Bộ trong nhiều thập kỷ qua.
Thói quen của người Việt nói chung, của người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ nói riêng được hình thành do điều kiện địa lý, kinh tế, chính trị, văn hóa của vùng. Trải qua hàng nghìn năm phát triển, thói quen có nhiều thay đổi để phù hợp với điều kiện mới. Môi trường xã hội có tác động rất lớn đến việc thay đổi thói quen, đồng thời thói quen thay đổi cũng ảnh hưởng lớn tới sự phát triển mọi mặt của đời sống xã hội, của con người. Với sự quan sát tỉ mỉ và lối tả thực sinh động, tác giả giúp  bạn đọc thấy được những thói quen trong một số lĩnh vực của đời sống xã hội và các tầng lớp, lứa tuổi ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Cuốn sách gồm có 6 chương. Chương 1, tác giả khái quát những quan niệm về thói quen và quá trình hình thành thói quen, những nét đặc trưng của dân tộc được phản ánh trong thói quen; những môi trường, không gian mà thói quen được thể hiện; tính bất biến và khả biến của thói quen... Từ chương 2 đến chương 6, tác giả đề cập đến sự thay đổi thói quen trong ẩm thực; sử dụng tri thức dân gian; lựa chọn nơi cư trú, xây dựng nhà ở, sử dụng nông cụ và đồ gia dụng; trong trang phục, trang sức, làm đẹp và một số lĩnh vực khác.
Đọc chương 1 của cuốn sách, bạn đọc có thể cảm thấy thiếu hứng thú bởi những trang viết thiên về lý luận, có phần khô khan. Kiên nhẫn đọc tiếp  những chương sau, bạn sẽ thấy đây là một cuốn sách chứa nhiều tư liệu giá trị, khá thú vị để đọc. Bằng vốn sống dầy dặn, phong phú của người cả đời gắn bó với văn hóa dân gian, tác giả nhẩn nha, tỉ mỉ kể lại những thói quen trong rất nhiều lĩnh vực đời sống xã hội của cư dân đồng bằng Bắc Bộ. Có những thói quen đã tồn tại hàng trăm năm, phổ biến từ hơn nửa thế kỷ trước, hoặc mới xuất hiện sau thời kỳ đổi mới... Tất cả hiển hiện sinh động như những thước phim quay chậm. Tưởng chừng đơn giản có sao nói vậy nhưng chắc hẳn tác giả phải rất dày công quan sát, nghiên cứu, sưu tầm, phân tích, đánh giá, tổng hợp... và tặng cho bạn đọc. Nói về thói quen của người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ, nhưng không gian sống, đời sống lao động sản xuất, văn hóa tinh thần... của từng gia đình, cộng đồng, vùng miền trong từng giai đoạn lịch sử như hiện lên sống động, chân thực. Qua từng trang sách, thấy thấp thoáng hình ảnh cuộc sống mỗi cá nhân, gia đình, họ hàng, làng xóm; từ đời sống thường nhật đến lễ tết hội hè; từ lúc ấu thơ cho đến khi già cả, trở về cát bụi... Ăm ắp, hiện hữu trong những trang sách là những ký ức về cuộc sống ấm êm dưới mỗi mái nhà, là lối sống, cách sống, nét ứng xử văn hóa, phong tục, tập quán của từng cộng đồng, làng xã, miền quê... Có ký ức gợi nhớ niềm vui sướng ngập tràn, lại có những ký ức khiến người đọc rưng rưng, cảm khái. Chỉ là gợi lại những thói quen xưa cũ mà khẽ khàng chạm tới trái tim bạn đọc.
Qua gần 200 trang sách, người đọc dễ dàng cảm nhận tâm thế của tác giả, người sinh ra ở một làng quê đồng bằng Bắc Bộ, giàu tình yêu thương và đầy trách nhiệm với cuộc sống, con người. Ông luôn đằm mình vào đời sống nhân gian, chịu khó quan sát, cần mẫn ghi chép, nghiên cứu, lý giải... góp phần khiến cho cuộc sống tươi đẹp hơn. Về nghỉ hưu đã gần 10 năm nhưng ông vẫn say sưa làm việc, tiếp tục gánh vác nhiều trọng trách: Phó Chủ tịch Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật tỉnh Bắc Ninh, Ủy viên BCH Hội Khuyến học tỉnh, Chi hội trưởng Chi hội Văn nghệ dân gian Việt Nam tại Bắc Ninh...
Ông đọc nhiều, viết nhiều, sức viết có phần khỏe hơn thời kỳ đương nhiệm, hàng năm vẫn đều đặn viết và in sách. Đến nay, ông đã đứng tên hơn 30 đầu sách (chưa kể in chung). “Sự thay đổi thói quen của người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ” là cuốn sách mà Nguyễn Quang Khải ấp ủ trong nhiều năm và cũng phải mất 1 năm để hoàn thành. Thông qua cuốn sách này, chúng ta có thể nhận thấy có những thói quen tốt vẫn tiếp tục được duy trì, nhưng cũng có những thói quen tốt đang bị mai một hoặc đã mất đi... Dù thế nào đi chăng nữa, tất cả đọng lại là cả một không gian văn hóa đặc sắc vùng đồng bằng Bắc Bộ mà tác giả trân trọng dành tặng bạn đọc.