Kỳ tích …Dẫn thủy nhập điền

Thứ 3, 21/02/2012 | 23:24:00 [GMT +7] A A

Giữa làn mưa xuân, trạm bơm dã chiến Phú Mỹ (xã Đình Tổ, Thuận Thành) lọt thỏm ngoài bãi đê sông Đuống. Không có ấn tượng nhiều, điểm duy nhất thu hút sự chú ý, đó là 30 ống bơm như những vòi rồng vươn mình xuống lòng sông và “thổi nước” vào kênh dẫn. Dòng nước tung bọt trắng xóa như dải lụa bạc uốn mình ven triền đê chảy đến những thửa ruộng đang vào thời vụ gieo cấy lúa xuân.

Anh Nguyễn Thế Năng, Trưởng phòng Cơ điện (Chi cục Thủy lợi tỉnh) hào hứng nói với chúng tôi: “Đây là một trong những công trình chống hạn hiệu quả nhất, sự hiện diện của nó được xem như là một kỳ tích ghi dấu sức sáng tạo, sự vận dụng tài tình của những kỹ sư thủy lợi đã biến thách thức thành cơ hội trong công cuộc ứng phó với biến đối khí hậu toàn cầu”.

Trạm bơm tạm Phú Mỹ

Trong gian khó tìm ra cơ hội

Thách thức lớn nhất đối với ngành Nông nghiệp của cả nước nói chung và Bắc Ninh nói riêng là biến đổi khí hậu toàn cầu, hậu quả của nó là nguồn nước trên các triền sông thường xuống kiệt vào mùa khô gây ảnh hưởng lớn đến việc lấy nước đổ ải và tưới dưỡng cho lúa vụ xuân. Trong khi đó 100% diện tích lúa của tỉnh đều tưới bằng động lực, phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nước sông. Bắt đầu từ vụ đông xuân 2006- 2007 mức nước tại bể xả 2 trạm bơm đầu mối là Như Quỳnh (tưới cho các huyện phía nam sông Đuống) và Trịnh Xá (tưới cho các địa phương phía bắc sông Đuống) luôn trong tình trạng thấp hơn mức min thiết kế, do mực nước sông Hồng, sông Thái Bình xuống kiệt nên việc cung cấp nước cho 2 trạm bơm này rất “thất thường”. Kể cả khi xả lũ của các hồ thủy điện ở thượng nguồn, thì cũng phải qua một đoạn kênh dẫn dài hơn chục km mới tới trạm bơm đầu mối. Trong khi đó ngay trên đoạn kênh dẫn nước đã có tới 4- 5 trạm bơm tưới của các địa phương là Hưng Yên, Hà Nội hút mất phần ngọn, sau đó mới tới trạm bơm tưới đầu mối của Bắc Ninh.

Sản xuất vụ xuân luôn nằm trong tình trạng thiếu nước, có nguy cơ phải chuyển đổi sang một phần diện tích cấy lúa sang các cây trồng cạn. Không khoanh tay ngồi chờ, tỉnh đã kết hợp nhiều biện pháp chỉ đạo sát thực, với việc huy động các nguồn lực đầu tư nhiều hệ thống công trình ứng phó với biến đổi khí hậu, phục vụ sản xuất. Một giải pháp đánh dấu bước đột phá quan trọng của ngành Nông nghiệp mà trực tiếp là những kỹ sư thủy lợi sau nhiều năm nghiên cứu sự lên, xuống của mực nước sông đã tham mưu cho tỉnh chỉ đạo các ngành chức năng phối hợp tìm cách sử dụng nguồn nước sông Đuống, sông Cầu (mà trước đó còn bỏ ngỏ chưa được khai thác nhiều) hạn chế sự phụ thuộc vào nguồn nước sông Hồng.

Hệ thống máy bơm nổi của trạm bơm tạm Tri phương.

Theo anh Đàm Văn Dũng, Chi cục trưởng, Chi cục Thủy lợi: “Trạm bơm dã chiến Phú Mỹ (Thuận Thành), Tri Phương (Tiên Du), Yên Hậu (Yên Phong), Kênh Vàng (Lương Tài), Thái Hòa (Quế Võ)… được xây dựng trên tinh thần sáng tạo, khẩn trương, đáp ứng tốt các tiêu chí đặt ra là cung cấp đủ nguồn nước sạch cho tưới ải, làm đất, tưới dưỡng lúa xuân và kiên quyết không để diện tích lúa xuân nào phải chuyển đổi sang cây trồng cạn”.

Ban đầu, vụ đông xuân 2009 – 2010, trạm bơm Phú Mỹ chỉ lắp đặt 20 máy bơm dầu với công suất 700 m³/máy/h và kênh dẫn nước đắp tạm bờ đất, lót bạt dưới đáy. Tuy đơn sơ và mới chỉ hỗ trợ 1 phần nước tưới nhưng đã cứu cho nhiều diện tích lúa của Thuận Thành không phải chuyển đổi sang cây trồng cạn và vụ xuân 2010 của Thuận Thành đạt năng suất cao. Đến vụ đông xuân 2010 – 2011 và 2011 – 2012, trạm bơm dã chiến Phú Mỹ được nâng cấp, đầu tư thành trạm bơm điện với 30 tổ máy, công suất 1000 m³/máy/h. Kênh dẫn nước được bê tông hóa, bảo đảm an toàn và giữ nước tối đa.

Sự đúng đắn trong đầu tư được minh chứng rõ nét, hiệu quả cấp nước của trạm bơm được mở rộng phục vụ tưới cho các xã: Đình Tổ, Đại Đồng Thành, Song Hồ, Thanh Khương, Mão Điền, Ngũ Thái, Gia Đông, Ninh Xá... Trong trường hợp trạm bơm Như Quỳnh ngừng hoạt động, thì trạm bơm Phú Mỹ vẫn chủ động đáp ứng đủ nước cho sản xuất của huyện Thuận Thành và một phần Gia Bình, Lương Tài.

Chị Trần Thị Tuyến, Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Thuận Thành cho biết: “Từ khi trạm bơm Phú Mỹ hoạt động, nguồn nước tưới của huyện không còn phụ thuộc nhiều vào trạm bơm Như Quỳnh. Trước đây các vùng cao, xa khó cấp nước bị hạn thì nay đã được khắc phục, góp phần nâng cao năng suất lúa …”

Đường ống trạm bơm tạm Tri Phương được đánh giá dài nhất miền Bắc

Quá trình thành lập trạm bơm tạm Tri Phương (Tiên Du) cũng có những nét tương đồng như ở Phú Mỹ. Chỉ có điểm khác biệt là Tri Phương được đầu tư máy bơm điện ngay từ đầu và đặt thẳng ngoài sông, trên hệ thống phao nổi. Dân trong ngành hay gọi vui là “máy bơm tõm”. Ngoài ra, hệ thống đường ống dẫn nước từ sông vào đê dài hơn 400 m cũng được coi là kỳ tích của ngành, giới truyền thông T.Ư đánh giá, đây là đường ống bơm dài nhất miền Bắc.

Hiện tại, trạm bơm Tri Phương có 14 tổ máy, công suất 410 m³/máy/h, đưa nước tưới cho 191 ha của Cảnh Hưng và tiếp nguồn cho các trạm bơm cục bộ của xã Đại Đồng, Tri Phương, Phật Tích và trạm bơm Tân Chi…

Ông Đặng Công Hiền, trưởng thôn, chủ nhiệm HTX Cao Đình (xã Tri Phương) phấn khởi nói: “Toàn thôn có hơn 63 ha, trong đó diện tích lúa lai chiếm 90%, trước đây cứ vào vụ xuân thì nỗi lo thiếu nước luôn canh cánh trong lòng, nay thì đã không còn phải băn khoăn nữa vì đã có trạm bơm tạm Tri Phương, nguồn nước được chủ động. Người dân thôn Cao Đình chỉ việc tháo là có nước vào ruộng, các thôn, xã xung quanh chôn, trữ nước rất thuận lợi. Mấy năm gần đây năng suất luôn cao, năm nay thôn phấn đấu đạt hơn 72 tạ/ha, vượt mức bình quân năm ngoái. Chúng tôi đánh giá cao tinh thần trách nhiệm của cán bộ thủy nông các trạm bơm, ngày đêm khắc phục sự cố, vận hành an toàn, điều tiết nguồn nước kịp thời vụ cho nông dân gieo cấy”.

Cùng với trạm bơm Phú Mỹ, Tri Phương, góp mặt trong các công trình chống hạn của tỉnh còn có sự đóng góp tích cực của các trạm bơm tạm Yên Hậu, Kênh Vàng và việc hạ thấp các cống lấy nước sông Đuống phục vụ cho trạm bơm Môn Quảng, Thái Hòa.

Những con người thầm lặng

Sẽ là thiếu sót nếu chỉ nhìn nhận hiệu quả nổi bật của các công trình chống hạn mà quên đi những con người thầm lặng- những công nhân thủy nông ngày đêm gắn bó với trạm bơm, với sông nước để đưa nước vào đồng ruộng theo đúng lịch thời vụ. Trong suốt mùa chống hạn, họ tạm gác công việc riêng, niềm vui cá nhân, tạm xa gia đình để trực vận hành cho những tổ máy hoạt động hiệu quả, phát huy tối đa công suất.

Phút nghỉ ngơi của công nhân thủy nông trạm bơm Tri Phương.

Anh Dương Đình Trung, Tổ trưởng kỹ thuật trạm bơm Phú Mỹ - người đã có 24 năm công tác gắn bó với nghề và chứng kiến từ ngày đầu lắp đặt trạm bơm Phú Mỹ cho đến nay tâm sự: “ Cả tổ có 13 người chia nhau trực 3 ca/ngày. Đầu vụ đông xuân 2011 – 2012 chúng tôi chạy máy 27 ngày liên tục, tạm đáp ứng đủ nước cho khu vực huyện Thuận Thành. Quá trình vận hành, sợ nhất là mất điện, bởi bình quân thời gian mồi mỗi máy mất 7 phút, tính cả 30 máy thì mất vài giờ. Có những hôm phải mồi máy cả ngày do trục trặc, thiếu điện. Trong sinh hoạt, khó khăn lớn nhất là thiếu nước sạch và tiếng ồn của tàu hút cát làm mất ngủ. Khi nấu ăn, thiếu nước phải vào tận trong thôn xin. May mắn là đơn vị thi công trạm bơm tạm khi rút đi thấy anh em trực vất vả đã tặng lại cái bếp gas để dùng, cộng với đồ dùng cơ quan trang bị nên cũng tự nấu được những bữa ăn nóng sốt. Tuy nhiên, so với những ngày đầu, anh em lăn mình trong mưa rét để lắp máy, đắp bờ kênh, thiếu thốn trăm bề, bây giờ chúng tôi đã đỡ vất vả hơn nhiều”.

Trong ca trực buổi sáng ngày 17 – 2 - 2012, tại trạm bơm Tri Phương chúng tôi được tiếp xúc với anh Lê Đắc Viên, Mai Quốc Toản và chị Đào Thị Lý. Thật bất ngờ khi anh Viên, cụm trưởng cụm Tri Phương cho biết, hôm nay chính là ngày tròn 3 năm trạm bơm đi vào hoạt động và trạm cũng mới nghỉ được 3 ngày sau khi bơm ròng rã gần 2 tháng (từ ngày 15 - 12 – 2011 đến ngày 14 – 2 – 2012), kể cả ngày 30, mồng 1 Tết để cung cấp đủ nguồn nước cho sản xuất.

Vui hơn cả là ngày mồng 4 Tết Nhâm Thìn, trong buổi kiểm tra tình hình sản xuất, đồng chí Trần Văn Túy, Ủy viên T.Ư Đảng, Bí thư Tỉnh ủy đã đến chúc Tết cán bộ, công nhân trạm bơm. Chứng kiến điều kiện sinh hoạt, ăn ở của cán bộ nơi đây còn nhiều khó khăn, tạm bợ, Bí thư Tỉnh ủy đã tặng 1 chiếc ti vi màu thay thế chiếc đen trắng (trước đây do anh em góp tiền mua) để các ca trực có những giây phút nghỉ ngơi, thư giãn. Chị Nguyễn Thị Lý cho biết: Trong điều kiện còn nhiều khó khăn, nhất là chỗ ở chật hẹp, mùa đông thì rét, mùa hè lại nóng (chưa được trang bị quạt máy). Trong khi đó đường đi lối lại khó khăn, người biết, thông thạo đường cũng phải để xe cách trạm 20 – 30 m. Người ngoài đến, không đi được phải để xe cách xa hàng trăm mét. Đi lại thông thường đã vậy, việc lắp đặt máy và hàng nghìn mét đường ống còn gặp nhiều trở ngại. Phương án ban đầu là đào bể hút nhưng cát đùn không thực hiện được. Đơn vị thi công phải huy động hàng trăm cây tre, bạch đàn để làm lối đi và lắp đường ống sắt… Với địa hình đó, đàn ông đã vất, nữ giới chúng tôi còn khó trăm bề, đêm hôm trực vận hành, đi chợ, cơm nước rồi công việc gia đình toàn phải tranh thủ. Vì vậy, tuy là nhỏ bé nhưng sự động viên kịp thời của lãnh đạo tỉnh đã tiếp thêm sức mạnh cho tập thể cán bộ, công nhân nơi đây quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ.

Tín hiệu vui từ các dự án

Việc chuyển thế phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nước 2 trạm bơm Trịnh Xá và Như Quỳnh sang thế chủ động nguồn sử dụng nguồn nước sông Đuống, sông Cầu thông qua các trạm dã chiến thể hiện quyết tâm của lãnh đạo tỉnh và các ngành chức năng. Từ những thành công trên, Bộ Nông nghiệp và PTNT, UBND tỉnh đã có quyết định phê duyệt đầu tư Tiểu dự án trạm bơm Phú Mỹ, Trạm bơm Yên Hậu, Trạm bơm Tri Phương II…Trong đó, Phú Mỹ có nhiệm vụ tưới cho 5.600 ha diện tích canh tác thuộc tiểu vùng Gia Thuận, kết hợp lấy nước phù sa góp phần cải tạo đất; trạm bơm Tri Phương II lấy nước trực tiếp từ sông Đuống bảo đảm cấp nước chủ động cho 7.446 ha đất nông nghiệp do kênh Trịnh Xá đảm nhận; trạm bơm Yên Hậu tưới trực tiếp cho 2.549 ha đất canh tác trên các xã thuộc huyện Yên Phong và một phần của huyện Đông Anh (Hà Nội), đồng thời tạo nguồn cho 1.757 ha đất canh tác trên địa bàn huyện Tiên Du và thị xã Từ Sơn…

Bằng việc đầu tư quy mô, hiện đại hóa các công trình thủy lợi để khai thác hiệu quả nguồn nước sông Đuống, sông Cầu sẽ khắc phục được tình trạng thiếu nước trong mùa khô, giúp nâng cao năng suất cây trồng. Song thời gian thực hiện các dự án còn dài, hiện tại, các ngành, địa phương đang nỗ lực trong việc giải phóng mặt bằng, tạo nguồn vốn đầu tư. Vì vậy, chưa hết vai trò của mình, các trạm bơm dã chiến và những con người thầm lặng vẫn đang tất bật, khẩn trương đưa nước về đồng ruộng cho lúa xuân được gieo cấy đúng thời vụ.

Sự hiện hữu của những công trình chống hạn đã giải được bài toán hóc búa về nguồn nước kiệt, đồng thời một lần nữa khẳng định sức sáng tạo và bản lĩnh không chịu khuất phục của con người trước thiên nhiên. Mai đây những trạm bơm tạm này sẽ trở thành những công trình thủy lợi kiên cố hiện đại, sẵn sàng ứng phó với mọi biến cố của tự nhiên và nỗi lo thiếu nước khi mùa vụ về không còn là vấn đề đáng ngại. Những người viết bài này cũng thầm cảm ơn tới tất cả những con người luôn lặng lẽ gắn bó hết mình với từng dòng nước để cho đồng ruộng quê hương mãi xanh tốt.

Link gốc