Lặng lẽ hương quỳnh trong đêm xuân

Chiều qua sông Đuống, một cánh chim bay chậm ngang trời. Làng tôi thấp thoáng sau những lũy tre, có cây đa, giếng nước, sân đình trầm mặc, những mái nhà yên bình chộn rộn tiếng gà trưa...Cổng làng rêu phong đứng đó chứng kiến bao nổi chìm thế sự, in mỗi bước ra đi và trở lại của những cuộc đời. Vệt thời gian còn in hằn nhưng cảnh vật đổi thay theo thời cuộc.

Đêm nay trăng tròn, cữ chập tối cụ giáo Miên cho đứa cháu sang nhắn tôi buổi tối sang cụ uống trà. Cụ Miên có thú chơi hoa, chỉ mấy khóm nhài, khóm ngâu, cùng bụi hoa móng rồng không cần tỉa tót, nhưng như một sự vô tình giữa cái thô vụng, mộc mạc của hoa lá lại khiêm nhường một chậu quỳnh trắng, loài hoa chỉ nở về đêm, nhất là những đêm trăng thoang thoảng, nhẹ nhàng ngấm vào lòng người, tinh tế, thẳm sâu nhưng vẫn muốn kín đáo bộc lộ. Có lẽ đêm nay cụ Miên lại có chậu quỳnh sắp nở.

Trăng vén mây lộ dần khuôn mặt nhưng ánh trăng không thẫm đẫm như xưa bởi đường làng bây giờ lắp toàn đèn cao áp. Đi qua ngõ nhỏ đổ bê tông tôi đến nhà cụ Miên. Nếp nhà gỗ ba gian, hai chái, cái sân lát gạch chỉ, có mảnh vườn nhỏ phía trước như thấp hơn so với ngôi nhà ba tầng mới xây bên cạnh, vì thế khung cảnh cũng có vẻ huyền ảo hơn trong đêm trăng.     
Cụ Miên ngồi chiếu trải ở hiên, thong thả tráng ấm pha trà. Cụ kể vừa cho vợ chồng anh con trai xây nhà bên cạnh ở riêng, ngôi nhà gỗ này hai cụ ở với nhau. Bọn trẻ bây giờ nghĩ khác, chỉ chăm chú làm giàu thôi. Làm kinh tế tạo dựng cuộc sống đủ đầy về vật chất là tốt nhưng cũng phải biết giữ gìn căn cốt. Tình cha con, nghĩa vợ chồng, ăn ở với họ hàng, xóm giềng... những giá trị ấy chẳng lẽ được đo đếm bằng triệu, bằng tỷ đồng hay sao?

Vẫn biết con người không thể thoát ly khỏi điều kiện xã hội để tồn tại, nhưng nó còn là một thực thể chứa đựng yếu tố tinh thần, tâm linh, văn hóa trong đó có lịch sử cá nhân, gia đình, dòng họ, quê hương... Con người đã bao giờ hiểu hết mình đâu, cái thế giới tâm lý, tinh thần là đa dạng, phức tạp, có muôn lối đi lắt léo, hôm nay người ta bảo tốt đấy, đẹp đấy nhưng ngày mai, vẫn là sự việc ấy họ lại bảo thế là sai rồi, phải chịu trách nhiệm.
Hương trà trong đêm như ngưng tỏa. Đêm trăng, những cành lá phất phơ lung linh màu ngọc bích, lặng nghe gió thổi từ dòng sông, gió lang thang qua bãi mía, bờ dâu, đùa trên tán lá dọc con đường làng quanh co khi thì thầm, lúc hồ hởi nhắc nhớ những câu chuyện xưa cũ ở làng. Cụ Miên chợt hỏi tôi: Anh về chuẩn bị làm giỗ bà nội phải không. Nhanh thật, đã hai năm rồi. Ông nội anh bằng tuổi tôi, mất khi còn trẻ lắm, một mình cụ bà ở vậy gồng gánh cả gia đình. Người làng vẫn bảo cụ ghê gớm, nhưng nhiều người lại đánh giá đó cũng chỉ là “khẩu xà tâm phật”, là để sinh tồn, để bảo vệ đàn con, đàn cháu, lẽ ở đời phải vậy, người không làm ác được thì chỉ còn cách nói ra cho hả hê, cho đỡ tức. Bây giờ khác lắm, cái ác cứ lặn vào trong, vào những góc u tối nhất, biết anh làm sai đấy nhưng lại im lặng, ngấm ngầm đợi khi “giậu đổ bìm leo” vùi dập người ta không ngóc đầu lên được!
Giọng cụ Miên trầm xuống thoảng trong không gian tĩnh lặng: Làng quê, hay nói rộng ra là quốc gia, là xã hội luôn vận động. Một con người, một gia đình, dòng họ, một vùng đất, một dân tộc luôn tôn trọng những giá trị tinh thần, bớt đi những dằn vặt, ganh đua, hơn thiệt thì cuộc sống nhẹ nhàng, thanh thản. Năm nay dịch bệnh vừa được ngăn chặn thì chiến tranh lại bùng lên ở một vài nơi. Lợi ích làm thế giới chia phe, chia cánh, các liên minh tranh đoạt, quần hùng làm cuộc sống hàng triệu người điêu đứng, thiếu bánh mì, thiếu chất đốt cho mùa Đông. Ngay ở ta thôi, giá cả các loại hàng hóa, nhất là xăng dầu có lúc thi nhau “lập đỉnh” trong khi thu nhập vẫn “bình ổn” đến mức Quốc hội, Chính phủ đã sáng suốt nhận ra là phải tăng ngay lương cơ bản mặc dù ngân sách còn eo hẹp, khó khăn để giảm bớt áp lực về “cơm áo, gạo tiền” cho người lao động.
Dưới ánh trăng khuya, những cánh hoa quỳnh trắng muốt hé dần hấp thu cái tinh túy của thiên nhiên, của đất trời, tạo nên nét trinh bạch, hương thoang thoảng trong đêm, nhẹ nhàng e ấp ngấm vào lòng người từ lúc nào chẳng biết. Cụ Miên thường trồng hoa quỳnh và cành giao cùng với nhau. Cành giao là một loài cây có lá rụng hết chỉ còn lại cành. Hai loại thực vật này như hỗ trợ, bổ sung cho nhau, trở thành biểu tượng của tình yêu đẹp. Hoa quỳnh tựa vào cành giao, khi hoa nở hương thơm cũng nồng nàn, lan tỏa hơn. Quỳnh và Giao như thông điệp về nghĩa tình thuỷ chung son sắt. Người thưởng hoa tinh tế vẫn để cặp uyên ương luôn có nhau quấn quýt, thể hiện sự trọng tình trọng nghĩa với người tri kỷ.
Thấm thoắt lại mấy mùa trăng. Vệt thời gian cứ hun hút, bất tận như sóng lớp sau xô lớp trước. Làng tôi vẫn đấy nhưng không còn bó hẹp sau những lũy tre bởi sự hội nhập, phát triển mạnh mẽ của công nghiệp, thương mại và công nghệ... Những cánh đồng xưa mềm mại như dải yếm quanh làng đã lùi lại, nhường chỗ các đô thị sầm uất và khu công nghiệp hiện đại-nơi dựng nghiệp của nhiều tập đoàn kinh tế hàng đầu thế giới; những con đường làng trải nhựa phẳng lỳ thay thế con đường lát gạch nghiêng-kỷ vật của những người con gái làng đi lấy chồng thiên hạ...
Trời vẫn xanh, những cánh đồng vẫn xanh, và có những cô gái mặc áo xanh đi xuyên qua cánh đồng để vào nhà máy... Màu xanh của ước mơ, hy vọng về một cuộc sống đủ đầy, bình yên.